Сям'я наша вярнулася ў сяло. Але як толькі немцы заглядвалі ў Марынішча, мы зноў хаваліся ў лес. Жыццё зрабілася цяжкім. Зіма надышла. Наша бабуля прастудзілася, захварэла і памерла.
— Пайду ў партызаны,— сказаў бацька мацеры.
Я вельмі рад быў, што мой тата будзе партызан. Бацька пайшоў. Мама і я засталіся дома. Калі бацьку здаралася вольная часіна, ён прыходзіў да нас.
Гэта было ў 1942 годзе. У нашым раёне зрабіўся партызанскі край. Партызаны стварылі моцную абарону ад немцаў. Я сам хадзіў капаць канавы, каб танкі не прарваліся да нашага сяла.
Аднойчы бацька ўзяў мяне з сабой у лес. Мне хацелася пабачыць партызанскі атрад. У лесе я спаткаў многа дзядзькоў. Я таксама хацеў застацца ў атрадзе, але трэба было памагаць маме.
Летам нямецкія самалёты спалілі наша жыта. Я дапамагаў маме ўпраўляцца з хатнімі справамі і час ад часу хаваўся ў лес. Немцы рабілі аблавы па вёсках. Яны стварылі блакаду.
Прайшла зіма. Надышоў сакавік месяц. У той дзень, як я пачуў першых жаваранкаў, вечарам да нас прыехала фурманка. Узброеныя дзядзькі насцеж расчынілі дзверы і ўнеслі ў хату штосьці доўгае, захутанае ў кажух. Гэта быў забіты бацька. Маці заплакала, загаласіла. Партызаны пачалі расказваць, што мой бацька вельмі смела біўся з немцамі. Асабліва я заплакаў тады, калі закапалі на могілках бацьку і паставілі над яго магілай помнік — белы слупок з чырвонай зоркай.
Застаўся я жыць з адной мамкай. Партызаны нам дапамагалі. Яны далі нам карову.
Я парашыў набыць зброю. Я стаў рабіць наган, каб ён страляў сапраўднымі патронамі. Знайшоў сук, да яго прымацаваў дротам трубку, а ў яе ўклаў яшчэ адну трубку, заклаў туды патрон так, што цвік, адцягнуты гумай, удараў па капсулю. Я пайшоў страляць: як стрэліў, дык і разарвала мой самаробны наган. I пальцы на левай руцэ да касці разадрала.
Калі Чырвоная Армія пачала гнаць немцаў назад, мы пачулі, што зямля гудзе, сталі чуваць разрывы снарадаў. З Марынішча ўсе людзі пайшлі ў лес. Я з маткай спяшаўся, але немцы на матацыклах дагналі нас каля лесу. Мама толькі крыкнула:
— Сынок.
З многімі людзьмі я ўцёк. Спыніўся, апамятаўся, мне стала шкада мамы. Я стаў думаць, што мне рабіць, куды мне ісці, і ўспомніў партызан. Я пайшоў туды, да іх у атрад, каб помсціць немцам, як дарослы.
У атрадзе я паведаміў, што карнікі захапілі нашых людзей і пастралялі. З боем партызаны пайшлі на тое месца, і я пабачыў тады забітую маму. Толькі доўга змагацца з немцамі атрад не мог. Немцы з большай сілай, з танкамі, з машынамі, рушылі на лес. Партызаны адышлі, і я не паспеў пахаваць маму.
Была восень 1943 года. У партызанскім атрадзе я стаў дапамагаць дзядзьку-повару мыць лыжкі, міскі. На кухні бульбу скроб, чысціў іржавыя патроны.
Аднойчы немцы напалі на нас і ўвесь атрад разагналі па лесе. Я з Шурам Шуміліным, які быў старэйшы за мяне на шэсць год і таксама находзіўся ў партызанах, забрылі ў глыбіню лесу. Мы так далёка забраліся, што не ведалі, куды ісці і дзе мы. Ішоў дождж, навокал дзесьці стралялі. Мы пераначавалі пад елкай. Есці ў нас не было чаго. У Шурыка было масла змазваць карабін. I карабін быў. Селі мы з ім пад дрэвам, пачысцілі карабін і пайшлі шукаць ежы.
Мы пяць дзён харчаваліся ягадамі журавінамі і ўвесь час шукалі наш атрад.
Калі напаткалі знаёмую сцежку, мы сталі асцярожна падкрадвацца да месца размяшчэння нашага атрада. Але там нікога не было, толькі хадзіла курыца, гадаванка дзядзькі-повара. Мы так хацелі есці, што злавілі яе, абарвалі пер'е і, паколькі ў нас не было сярнічак, пачалі есці яе сырую.
Потым пайшлі далей шукаць каго-небудзь з атрада. Нарэшце знайшлі.
— Мы ўжо думалі, што вас немцы злавілі,— сказаў камандзір атрада.
— Нас немцы ніколі не зловяць,— адказалі мы.
Нас завялі ў новы будан і далі добра пад'есці. Дзядзька-повар наліў крупніку з баранінай ды яшчэ па місцы заціркі. Хлеба не было.
Настаў час, калі партызаны злучыліся з Чырвонай Арміяй. Я стаў прасіцца, каб узялі і мяне. Але мяне не хацелі прымаць. Я сказаў, што ў мяне няма ні бацькі, ні маці, і тады лейтэнант Красных, камандзір узвода сувязі, прыняў мяне і нават пачаў зваць «сынам». Я і цяпер вяду з ім перапіску.
Ва ўзводзе я стаў вучыцца вайсковай справе — праходзіў уставы, вывучаў тэлефонныя апараты. Тут я ўпершыню ў жыцці атрымаў карабін. Я быў так рады, што нідзе з ім не разлучаўся. Цяпер на мне была вайсковая форма. Я зваўся выхаванцам Першага Прыбалтыйскага фронту.