Я з бабкаю хутка падбеглі да мамы. Яна ляжала бокам, рукі яе былі падкладзены пад галаву, нібы яна спала. Хустка была насунута на вочы. Адхінуўшы яе, я ўбачыла, што куля папала ў левае вока і на яго месцы глыбокая рана. Мама ледзь чутна храпла. Ад жаху я ўся закалацілася і кінулася ёй на грудзі. Я заплакала наўзрыд, пачала крычаць і зваць маму, але яна маўчала. Маленькая Валька поўзала ў нагах, тузала за спадніцу і жаласна клікала:
— Мама, мама-а...
Але мама не чула яе голасу. Бабка прысела ля мамы на калені і моцна загаласіла.
Недзе далёка ад нас пачуўся гул. Гэта рухаліся ў вёску нямецкія машыны. Бабка сказала:
— Бяжыце, дзеткі, уцякайце, бо гады тыя вас не пашкадуюць.
Не хацелася пакідаць на полі забітую маці, але і заставацца тут нельга было. Мы добра ведалі, што маме нічым не дапаможам, а нас могуць забіць немцы. Я пацалавала маму, схапіла на рукі Вальку і пабегла. За намі пакрочыла і бабка. Навокал нікога не было. Усе людзі ўжо разбегліся, толькі нерухома ляжалі забітыя.
Хутка мы нагналі бабулю Аўгінню Гуз, якая бегла па полі, падала, ускоквала і зноў бегла. Яе параніла ў нагу, але не ў косць, а ў мяса, і ёй можна было бегчы.
Як толькі мы выйшлі на гароды, наша бабка ўпала ў нізенькі лянок. Ёй было шэсцьдзесят пяць гадоў, і яна вельмі змарылася. Яна сказала:
— Я больш не магу ісці, а вы ўцякайце адсюль.
Сказаўшы гэта, яна заплакала.
За вёскай пачыналіся кусты, за імі чарнеў сасновы лес. Я з Валькай пабегла ў той бок. Брат Пеця крыкнуў мне ўслед:
— Куды ты? Не бойся, немцы ў ільне нас не ўбачаць.
Я не паслухалася яго і пабегла: страх гнаў уперад. Пеця застаўся з бабкай.
Па дарозе я ўбачыла рэчку. Ля яе расла высокая трава. У гэты момант машыны мінулі вёску і накіраваліся на поле. Яны шпарка набліжаліся да мяне. Я з Валькай павалілася ў густую траву ля рэчкі.
Праехаўшы трохі, машыны спыніліся. Я ўзнялася, схапіла сястрычку і па рэдкім жыце, сярод якога трапляліся кусты, пабегла далей. Немцы сталі страляць па нас.
Калі я дабегла да таго месца, адкуль пачыналіся густыя кусты, то неспадзявана ўбачыла трох чалавек з вінтоўкамі напагатове. Спачатку падумала, што гэта партызаны. Але потым, калі ўбачыла на двух нямецкую вопратку, з жахам спынілася і хацела бегчы назад, але ногі не слухаліся.
Адзін з іх, што быў не ў вайсковай вопратцы, крыкнуў:
— Што там робіцца ў вёсцы?
— Вашы напалі, пачалі страляць у людзей; забілі маю маму,— сказала я.
Не ведаю, што б ён яшчэ сказаў мне, але немцы заўважылі нас і пачалі страляць. Кулі, якія свісталі злева і справа ад нас, раптам задзынькалі ля самых вушэй. Мы ўсе пападалі на зямлю. Адзін з трох, які быў не ў вайсковай вопратцы, ускрыкнуў і ўпаў тварам дагары. Зірнуўшы на яго, я ўбачыла ў яго на грудзях кроў. Астатнія двое падскочылі да яго, паглядзелі, патрэслі за плечы, а потым узялі з кішэні нейкія паперы і, прыгінаючыся да зямлі, пабеглі ўздоўж кустоў. Я зразумела, што гэта былі не злыя немцы, а родныя, блізкія людзі — партызаны. Спачатку я кінулася за імі, але потым спынілася, падумала і пайшла ў той лес, адкуль мы ехалі.
У лесе мне сустрэлася невядомая жанчына. Яна паказала, дзе знаходзіцца алёс (так у нас называецца месца з высокім густым лесам, часткова затопленым вадой). Я пайшла ў той бок і хутка ўбачыла алёс. Галіны абдзіралі нам твары, ногі вязлі ў мутнай грузкай твані. Часам я правальвалася ў багну да калень. Валька ўскрыквала ад страху, але я старалася супакоіць яе. Раптам я пачула мычанне каровы. Я пайшла на яе голас і хутка апынулася сярод сваіх людей, якіх тут сабралася вельмі многа. Яны расказалі мне, што нёска наша спалена ўжо, забіта шмат народу. У мяне з вачэй закапалі слёзы. Людзі пачалі суцяшаць і ўгаварваць, каб я не плакала. Знаёмыя жанчыны далі нам харчоў, але ежа не лезла ў рот, а Валька пад'ела і заснула ў мяне на руках, не разумеючы таго цяжкага гора, якое навалілася на нас.
Увечары зацерушыў дождж. К ночы ўсё неба і завалаклося хмарамі і паліў лівень. Дзьмуў вецер, лес шумеў, скрыпелі і трашчалі дрэвы, і ад гэтага рабілася вельмі страшна. Не было прытулку людзям у лесе гэтай ноччу.
Назаўтра да нас прыйшлі яшчэ людзі. Сярод іх былі бабка і брат Пеця. Яны праляжалі ў ільне цэлы дзень і толькі ўначы выпаўзлі ад немцаў. Я вельмі ўзрадавалася, убачыўшы іх. Цяпер не адчувала сябе такой адзінокай, як да гэтага.
Праз тры дні людзі выйшлі з лесу і пачалі хаваць забітых. З атрада прыехаў мой бацька, і мы пахавалі маму на тым месцы, дзе яе забілі. Пахаваўшы маму, бацька пайшоў у атрад. Мы з бабкай засталіся ў лесе. А бацька часта наведваў нас. Так мы пражылі да прыходу нашых.