– Вам не сорамна? – спытаў я прама.
– Не, – адказаў ён, узняўшы на мяне позірк. – Я ні ў чым вас не падмануў, быў шчырым.
Я прысеў і закурыў.
– Зрабіць яшчэ кавы? – прапанаваў Федарук.
– Не, дзякуй, – адмовіўся я. – А цяжарнасць вашай жонкі была зусім не выпадковай, так?
– Так.
– Дарослыя людзі… Сур’ёзныя. Навукоўцы. Будзеце хлусіць далей? Хавацца?
– Людзі, якія кахаюць адзін аднаго, зробяць усё, каб другі не лгаў.
Я памаўчаў. Разумеў словы Федарука: каб абараніць мужа, яго жонка можа з’ехаць у такое месца, пра якое ён сам ведаць не будзе… А далей?
Паўтарыў гэтыя думкі ўголас.
– Агульная бяда нашага народа, – са скрухай адгукнуўся Федарук, – не рабіць справу, а вышукваць складанасці, якія будуць потым. Не рабіць крок, а разважаць: ці будзе цвёрда пад нагамі… Ды што ўжо будзе, паважаны Васіль. Галоўнае – ёсць мэта. То і ісці да яе трэба. Кожны дзень, пакрысе. Пераадольваць цяжкасці тут і зараз, а не ламаць галаву над тым, чаго, магчыма, не будзе і праз месяц. У нас кожны – стратэг і тактык, таму не ідзём самі, а нас вядуць…
– Вам давядзецца вярнуць дзіця…
– Каму? – хутка спытаў Федарук.
– Дзяржаве. Там разбяруцца, – няўхільна адказаў я.
– Цмок не належыць дзяржаве. Дзяржава будзе належыць Цмоку, – Федарук прамовіў гэта з такой пранікнёнай пераканаўчасцю, як словы клятвы, і я ў той момант зразумеў: гэта галоўная справа яго жыцця.
– І што мне зараз рабіць з вамі? – з горкай усмешкай спытаў я. – Калі б вы сталі на маё месца?
– Кожны павінен быць на сваім месцы, – ухіліўся ад адказу Федарук. – Адзінае я вам скажу яшчэ: мы з вамі гаварылі як… мужчыны, амаль па-сяброўску. У афіцыйных абставінах, мушу папярэдзіць, казаць магу іншае. Гледзячы што будзеце пытацца ў сваім кабінеце.
– Зразумела… Вы нікуды не збіраецеся знікаць сёння-заўтра?
– Не, абяцаю.
– Дзякуй… І апошняе тады: вы дакладна нічога не можаце патлумачыць адносна смерці Насці Грыцук?
– На жаль, не, – Федарук узняў на мяне вочы, нібыта для таго, каб я змог пераканацца ў шчырасці яго слоў. – Для мяне яе смерць сталася смерцю амаль дачкі…
– Няўжо для некага яна стала ворагам?
Федарук сеў прама, узняў галаву ўверх і сачыў за лістотай яблынь. Я чакаў. Нарэшце, не апускаючы галавы, ён прагаварыў:
– Пра цяжарнасць Насці ведалі толькі мы… Магчыма, нехта прагаварыўся. І даведаліся тыя, хто не хацеў нараджэння Цмока…
– Хто – тыя? Дык яна ж ужо нарадзіла! Які сэнс?
– Якое дзіця нарадзіла Насця, ведалі толькі чацвёра: яна сама, акушэрка, я і Волечка. Для астатніх яно памерла. Магчыма, Насцю, забілі, каб не паўтарылася спроба… Тыя забілі, хто, як і мы, ведаюць, што ў аснове міфа пра Цмока ляжыць ісціна.
16
Жанчынам марна нешта даводзіць, нават калі ты следчы.
Тамара не стала слухаць мой аповед пра сустрэчу ў Ляўдку з Федаруком, не дала і слова сказаць:
– Потым. Падлужнага прывёз? Давай да мяне з ім…
Міхась Падлужны пачуваў сябе ў кабінеце пракурора вельмі няўтульна. Зрэшты, гэта можна было патлумачыць. Вясковец, які прызвычаіўся да прасторы і сваіх простых і надзейных рэчаў, раптам апынуўся ў месцы, дзе адусюль дыхала строгай канцылярыяй: герб і сцяг, партрэт прэзідэнта, чорнае крэсла пракурора і сама Тамара Сяргееўна ў ім у сіняй форме – фрэнчы з пагонамі, безліч папер на стале, асобным стосікам – кодэксы. Яму, вялікаму і грузнаму, было цесна на стуле, ён не ведаў, куды падзець свае рукі, трымаў адна ў другой далоні і моцна паціраў. Мне падалося: яшчэ хвіліна – і мы пачуем рып скуры.
– Падлужны Міхась Сямёнавіч, вы дапытваецеся ў сувязі са смерцю Грыцук Настассі Дзмітрыеўны, – Тамара сама вяла допыт, яна пачала суха, без усякіх эмоцый і адценняў у голасе.
– А я што? Я не вінаваты ні ў чым.
– Якія ў вас былі адносіны з забітай?
– Ніякіх, хто яна мне? Жылі побач, ды ўсё.
– Нам вядома, што вы неаднаразова выказвалі пагрозы на адрас Насці Грыцук. Патлумачце, што было прычынай пагроз.
– Дык ці мала чаго скажаш? Так, са злосці…
– І што вы казалі? Казалі, што заколеце? За што?
– А што ж… – Падлужны нечакана замаўчаў, апусціў галаву долу і выдыхнуў шумна: – Ы-ых! А каб некаму іншаму яна тое зрабіла? Ён бы не пагражаў?
– Што зрабіла? Расказвайце! – Тамара загадала нечакана мякка, і я паморшчыўся. Чаму яна яго шкадуе?
– Кароў мне псавала…
– Якім чынам?
– Дык ведзьма ж! Ведзьма! – адчай і палёгка зліліся ў адным крыку. Падлужны насцярожана паглядзеў на Тамару: як яна зрэагуе на гэты вокліч?
– Добра, няхай яна была ведзьмай і псавала вам кароў. З якой прычыны яна магла шкодзіць вам?