Белага каня, адпушчанага пасвiцца на начлег, Серж, вядома, кармiў, а ўсе наступныя падзеi - "сам разумееш"...
Ён не чакаў iншага адказу: падзякаваў, пацiснуў мне руку, мы пайшлi есцi марожанае, прычым Серж па маёй просьбе ўспамiнаў усё новыя падрабязнасцi прадметаў, але рабiў гэта ўжо амаль спакойна. Здаецца, я пераканаў яго больш, чым сябе. Ува мне штосьцi ныла, быццам я наўмысна схлусiў...
Што яшчэ я магу сказаць?
Да сну на гарадзiшчы мы з Сержам вярталiся неаднаразова. Урэшце ён адкрыўся i Iрыне.
Выслухаўшы, яна сказала менавiта тое, што мы ад яе i чакалi: "Ах, Сяргей ты, Сяргей, чаго ж ты мяне не пабудзiў, калi кармiў гэтага красуна? Можа быць, мы б з табою ўдваiх туды трапiлi!" Наконт маладзенькай "царыцы", якая iграла такую ролю ў прывiдах мужа, Iра заўважыла з наўмыснай няўважнасцю: "З дзяцiнства на канi - значыць, ногi ў яе як колы!" Але пасля ўсiх гэтых какетлiвых дробязей быў пушчаны ў ход адточаны Iрынiн iнтэлект. Яна сказала, што, маўляў, даўно задумваецца пра дынамiчную i складаную структуру часу. Што анiзатропнасць часу ў яе пад сумненнем i ў класiчную ўэлсаўскую машыну часу яна не верыць i ва ўсе парадоксы, якiя ўзнiкаюць з яе, накшталт забойства свайго прапрадзеда, не верыць таксама.
Магчыма, iснуе нейкi перанос iнфармацыi, калi субстрат, якi знаходзiцца ў мiнулым, кадзiруецца звесткамi з будучынi.
Карацей кажучы, наш сучаснiк можа трапiць у мiнулае толькi часова, пасялiўшы сваю свядомасць у целе аднаго з продкаў, а затым "перазапiсаўшы" яго назад з новым грузам памяцi...
Пазней я скемiў, што ўсе Iрынiны разважаннi - толькi данiна яе любовi да парадку i завершанасцi. Няхай яе з Сержам гняздо шырокае, няхай яно змяшчае i мiнуўшчыну i будучыню, але гняздо павiнна быць абаронена з усiх бакоў. Нiякiх трывожных нявырашаных пытанняў. Яснасць.
Мне ж Iрынiна гiпотэза здаецца вельмi няпоўнай, яна адлюстроўвае толькi адну грань iсцiны... Мы ж самi, рэчыва, з якога мы складаемся, - гэта, урэшце, i ёсць упарадкаваная прастора - час.
...I таму нельга падарожнiчаць у часе, як уэлсаўскi герой, а можна толькi iснаваць альбо ў адных каардынатах, альбо ў iншых, душой i целам...
Напэўна, каб разабрацца ў гiсторыi на гарадзiшчы, мала нашай фармальнай логiкi. Гэтая задачка - з падручнiка XXIII стагоддзя.
А самога Сержа ўся гэтая прамудрасць мала хвалявала. Ён успамiнаў радасць у вачах, якая блiснула насустрач збавiцелю. Ён пакутаваў ад сваёй нiкчэмнасцi i прагнуў...
Прагнуў выправiць промах.
Стварыць iншую сiтуацыю, iншы ўзор тканiны часу.
I ён знiк бясследна ў пагодлiвы вераснёвы дзень, выехаўшы з дому. На iм была гiмнасцёрка i палявая сумка цераз плячо. I, напэўна, цукар у сумцы. Iра падняла на ногi ўвесь горад, крымiнальны вышук збiўся з ног - дарэмна.
А наш iнстытут, не без маiх руплiвых захадаў у вярхах, нарэшце правёў раскопкi ў злашчасным гарадзiшчы амаль па ўсёй яго плошчы.
Мы знайшлi рэшткi драўляных iдалаў са слядамi аранжавай вохры. Мы знайшлi пахаванне каля самага горада: шкiлет маладой невялiкага росту жанчыны, чорнаглянцаваны збан i чарпак у галавах, доўгi вузкi меч, некалькi кручаных бранзалетаў i бронзавыя пацеркi з сердалiкавай падвескай. У жанчыны рассечанае цемя.
За некалькi крокаў на ўсход была выяўлена магiла рослага мужчыны з панцырнымi лускамi на рэбрах. Побач ляжала баявая сякера...
Я думаю, што гняды конь усё-такi прабiўся скрозь дзiды, што "царыца" недарма з такой надзеяй усмiхалася. Што Серж урэшце знайшоў у сабе мужнасць выкупiць сваю страшную вiну хоць бы тым, што сам загiнуў на месцы гiбелi кавалёвай каханай (хто ведае, цi не сваёй сапраўднай каханай...).
Iншы раз мне ўяўляецца дзiўная карцiна.
Улетку, у маладзiковую ноч, калi чарадзейны сон скоўвае i сёлы на раўнiне, i светлыя ставы, i кучаравы старадаўнi вал, пакатым схiлам, па калена ў разнатраўi, падымаюцца да магiл "царыцы" i каваля два канi - белы i гняды. Яны пачынаюць гульню на шырокай седлавiне ўзгорка, кусаюць адзiн аднаго i звiняць цуглямi.
А калi пачынаюць блякнуць зоры i досвiткавы холад дакранаецца да iх чулых спiнаў, конi скачуць побач па хрыбце грады i насустрач iм раскрывае свае абдымкi свiтанак.