- О, о, глядзі, - зноў пачуўся насмешлівы голас ззаду, - глядзі, як дагаджаюць, лістам сцелюцца.
«І праўда, - падумала Марыля, - навошта ўжэ гэтак? Няма чаго тут падлізвацца, прыніжацца. Яшчэ невядомо, хто каму ласку робіць...»
На натоўп - і раз, і другі, і трэці сыпанулі зерне жыта, капейкі. На шчасце. На добрую долю. Каб вадзіліся грошы.
- Куды ўжэ ім сыпаць, - азваўся нечы буркатлівы жаночы голас. - Мала ім багацця? Саліць хіба будуць...
Марыля азірнулася. Гаварыла суседка, Кавалішына Вольга - злая, языкастая кабета.
«Коб табе заняло! - падумала з прыкрасцю. - От жа зайздросная істота. І ўсюды яна прывалачэцца, і ўсё сваімі нялюдскімі вачыма выгледзіць. Хай табе будзе тое, што ты зараз каму жадаеш!»
Марыля адышлася далей ад гэтай халеры, але на душы засталася нейкая трывога.
«Не на дабро людская зайздрасць. Паганыя языкі горш за атруту. Не трэба було ім гэтак выстаўляцца. І казала ж ім, прасіла. Дак не, захацелася лепш за ўсіх».
- Дарагія госцейкі! - перакрываючы гаману, пачуўся раптам бадзёры, зычны голас Пракопа Чамярыцы. - Раз чарка выпіта сватам, то пара ўжэ і нам у хату. Прашу да бяседы!
Усе дружна павалілі ў хату.
Марыля за стол не садзілася - трэба было падаваць закуску, сачыць, каб не выходзіла гарэлка, ліманад. Снавала сюды-туды, завіхалася ля сталоў, а сама не-не дый кідала пільны, неспакойны позірк на Валю - як яна, што ў яе за настрой? Як быццам нічога - усміхаецца, гаворыць і з Сашам, і з сяброўкамі, жартуе, калі хто з гасцей падыходзіць выпіць з маладой чарку. Толькі адзін раз, заўважыла Марыля, нібы хмурынка набегла на Валін твар, калі Саша зачапіў рукавом фужэр, разліў віно на настольнік і, мусіць, на яе белую сукню. Нешта злое, раздражнёнае ўспыхнула на імгненне ў яе вачах, але яна тут жа ўзяла сябе ў рукі і зноў была прыветлівая, спакойная, усміхалася ўсім ціхай, задуменна-журботнай усмешкай.
Колькі разоў Марыля нават лавіла сябе на тым, што любуецца Валяй. Прыгожая ў яе ўнучка! Высокая, зграбная, з доўгай каштанавай касой, што цяпер рэдка ўжо ў каго і сустрэнеш. Асабліва пасуе ёй гэта белая далікатная сукня, гэты тонкі, як ранішні туман, вэлюм. Саша ў параўнанні з ёю зусім яшчэ хлапчанё.
- Го-о-рка-а! - закрычаў раптам нехта з таго боку, дзе сядзелі госці з Пінкавіч.
- Горка! Го-о-рка-а! - падхапілі ўсе гучна, дружна.
Валя ўстала не адразу. Яна як бы знерухомела, і толькі калі Саша ўжо абняў яе, нязграбна, няўмела пацягнуўся губамі, твар яе ўспыхнуў, яна прыпаднялася і як бы з намаганнем, як бы перасільваючы сябе, павярнулася да свайго суджанага.
Напэўна, ніхто нічога і не заўважыў. Госці шумна елі, пілі. Той-сёй заводзіў ужо песпю. Абняўшыся, стукаліся чаркамі Віктар і сват. А Марылі ўсё стала няміла. Нешта як бы абарвалася ў яе ўсярэдзіне. «Не хіліцца яна да яго! Не любіць... - халадзела на сэрцы. - Што ж яна тады робіць?! Гэто ж не на адзін дзень... Не трэба було нікого слухаць. Нікого. І я, старое заткало, таксама добрая. Нараіла! Бедная дзеўка!..»
І доўга яшчэ пасля вяселля Марыля не знаходзіла сабе месца - усё дакарала сябе, вінаваціла. Усякі раз, як Саня ці Віктар вярталіся з Пінкавіч, з прытоенай трывогай распытвала: ну што там, як Валя, і адлягала ад сэрца, лягчэла на душы, калі чула, што ўсё добра ў іх - Валя робіць бібліятэкаркай у горадзе, Саша - ля парнікоў. Купілі нядаўна каляровы тэлевізар, вось-вось падыдзе чарга на «Жыгулі».
Сама ж Валя паявілася толькі недзе ў Калядах.
Удваіх з Сашам. Ужо прыкметна пакруглелая ў стане, з асунутым тварам, з запалымі вачыма.
Выбраўшы момант, калі Валя засталася адна, Марыля не сцярпела, спыталася:
- Нешто, унучка мая, зблажэла ты... Як жэ хоць жывеш там?
- Усяк... Жыву, - вяла адказала тая.
- Усяк жыве й сабака. А чалавек на тое і чалавек, коб жыць добра.
- Ну дык лічыце, што я так і жыву. Дом свой, грошай хапае...
- А чаго ж не хапае? - кінула на яе пільны позірк Марыля.
- Чаго? - сумелася Валя, але, убачыўшы на Марыліным твары не простую цікаўнасць, а шчырую, балючую заклапочанасць, жаданне дапамагчы, прызналася: - Сумна мне. Не радуе мяне нішто. Чужое мне ўсё там, нялюбае... Паверце, вяртаюся з работы - і ногі не ідуць. Не хочацца яго бачыць. Што ні зробіць, што ні скажа - усё мяне раздражняе, зліць. А набліжаецца ноч - здаецца, з хаты ўцякала б... Мае ўжо і сварыліся на мяне, і ўгаворвалі, а я нічога не магу зрабіць з сабою. Не магу - і ўсё...
І слёзы заблішчэлі ў яе на вачах.
- Не, Валя, нельга так... - як мага ласкавей сказала Марыля, а сама гатова была заплакаць разам з унучкай. Тое, пра што яна даўно здагадвалася і чаго так баялася ўсе гэтыя месяцы, аказалася-такі праўдай.