Так разважала Марыля не раз сама з сабою. Янаку, аднак, нічога не гаварыла. У яго ёсць свая галава, свае вочы - хай глядзіць, хай рашае сам! Але пасля таго, што сказала зараз Зося, маўчаць болей нельга. Такога ў іх зроду не было - каб хлопец парушыў дзеўку і адмовіўся ажаніцца. На ўвесь род ганьба.
- Ціхо ты! - прыкрыкнула Марыля на Зосю, якая румзала побач. - Што ўжэ цяпер плакаць? Раней трэба було думаць!
Да шкадавання прымешвалася і нейкая злосць на гэту дзяўчыну. «Маўклівая-то маўклівая, а як на што, дак, бач, якая скорая». І, недавольна глянуўшы на заплаканую, раскіслую дзяўчыну, паўтарыла зноў:
- Ціхо бо! Не плач, - сказала, аднак, ужо больш лагодна, спачувальна. - Не перажывай, нікуды ён не дзенецца. Пакруціцца, пакруціцца і вернецца назад. От пабачыш, вернецца.
- Коб жэ так... - усхліпнула Зося.
- Коб жэ, коб жэ... Тут слязьмі, дзеўко, не паможэш. Ты лепш паглядзі, на каго ты стала падобная. Хіба ж можно так?
Зося адразу ж паднялася, маўкліва пасунулася з хаты.
«От жэ характар! - паківала галавой Марыля. - І ў каго яна такая ўдаласа. Бацькі яе - людзі як людзі, прыветлівыя, гаваркія. І старэйшая сястра - вясёлая, жывая, прыкідлівая да другіх. А гэто... Ні ўсмешкі ад яе не ўбачыш, ні добраго слова не пачуеш. Ну, коб гэто толькі цяпер, дак яшчэ можно було б зразумець. А то ж колькі і помню, яна ўсё такая».
Дзяўчына заўсёды здавалася Марылі крыху дзіўнай і незразумелай. І нарадзілася яна тут, у вёсцы, і вырасла ў звычайнай сялянскай сям'і, а ганарыстасці дурной, шляхецкай фанабэрыі - уга, і пані другая не дакажа.
Аднойчы, калі Янак быў ужо ў арміі, Марыля з Зосяй ішлі палоць лён. Марыля дагнала дзяўчыну за вёскай на сцежцы, пайшла з ёй побач. Яна ведала: сын меў да Зосі пэўны інтарэс, пісаў ёй з арміі пісьмы. Хацелася пагаварыць з дзяўчынаю не проста па-суседску, а як бы ўжо па-свойску.
- Дзень, мусіць, гарачы будзе. Прыпарвае зранку, - пачала Марыля.
- Прыпарвае, ага, - азвалася Зося.
- А ты унь і хусткі ніякай не ўзяла, насмаліць за дзень у галаву. Вазьмі, калі хочэш, маю, белая, паркалёвая, вельмі добрэ ад сонца. Я сабе накіну во гэтую, - узняла Марыля хатулёк, у якім несла полудзень.
- У мяне і сваіх хустак хапае. Хацела б - узяла.
Размова не клеілася. Нейкі час ішлі моўчкі.
- А што гэто цябе не відаць нідзе? - парушыла няёмкае маўчанне Марыля. - Хоць бы зайшла калі да Сані, пасядзела. Усё адно як не суседка.
Спадзявалася, што Зося падтрымае размову, але тая адказала зноў коратка, суха:
- Я па чужых хатах не валачуса.
Так і дайшлі да самага поля: Марыля што-небудзь папытаецца - Зося абыякава адкажа...
Больш гаварыць са сваёй ганарыстай суседкай Марыля не спрабавала. Тая ж за ўсе тры гады ні разу не паявілася ў хаце. Калі ж сустракаліся на вуліцы ці на дварэ, Зося праходзіла моўчкі, толькі кідала не вельмі прыветліва «дзень добры». Ганарліўка! А як прыспічыла, дык не паглядзела на свой гонар - прыбегла.
Ну ды Бог з ёю! Ні крыўды, ні злосці Марыля ніколі на яе не трымала і нічога благога не жадала ёй. І не супраць была б, калі б Янак і ўзяў яе.
Некалькі дзён Марыля хадзіла, думала, як лепш падысці да Янака. Раней бы галавы не ламала: што сказала б сыну - тое і зрабіў бы. А цяпер з ім не дужа пагаворыш. Таксама дурнога гонару набраўся, да трох не лічы. Добра, калі добра, а калі што не па ім - успыхвае, як порах, і можа натварыць Бог ведае чаго... Не, крыкам, сваркаю тут нічога не даб'ешся. Трэба чакаць зручнага выпадку.
У пятніцу, як звычайна, рэзалі сечку. Янак, скінуўшы бушлат, у адной гімнасцёрцы, лёгка круціў вялікае металічнае кола. Марыля брала жмакамі салому, па жолабе падавала яе ў барабан. Вострыя, касыя нажы весела перагаворваліся «шых-шых-шых... шых-шых-шых...». Калі першы мех напоўнілі, прыселі перадыхнуць. Янак з цыгарэтаю на козлы, яна - на нейкае бервяно. Сядзела і любавалася сынам: дужы, шыракаплечы, ён дыхаў здароўем, сілаю, маладосцю. І ў гэтай яго зухаватасці, у прыхаваным, падсвядомым жаданні паказаць маці, на што ён здатны, было нешта вельмі блізкае і знаёмае ад таго, ранейшага Янака, з якім, бывала, не раз, натаміўшыся дзе-небудзь у лузе або на полі, гэтак жа моўчкі сядзелі побач, адпачывалі... «От, коб ён і ўсягды буў такі. А то ж як вып'е - бы чэрці ў ім пасяляюцца».