Выбрать главу

- Я ж не назусім. На які год. Правучыць яе хачу.

- Ай, сынок, не трэба гэтаго рабіць. Людзі смяяцца будуць. А ёй ты нічого не дакажаш. Калі ўжэ зародзіцца цяля з лысінаю, то і памрэ такое.

- Дакажу! Яна ў мяне яшчэ паскача! Маць яе ператак! - вылаяўся раптам Янак і стукнуў кулаком па стале, аж азваўся, забрынчэў посуд.

- Ну, ну, ціхо ты. Разваяваўса... - Ведаючы, аднак, сынаў характар, спрачацца не стала. Адно толькі папыталася: - І куды ж ты, цікаво, паедзеш?

- Го-о! Вольнаму воля. Цяпер, мама, нідзе не прападзеш. Цяпер рабочыя рукі ўсюды патрэбны. Хоць у Данбасе, хоць у Сібіры.

- У Сібіры... - паківала яна галавой. - Расхрабрыўса. Мора яму па калена... - і не стрымалася, зноў папрасіла: - Выкінь ты, Яначак, гэтыя думкі з галавы. Чуеш? Прыспічыло табе выракацца дамоўкі, роднага дзіцяці, ехаць недзе за свет, бадзяцца?

- Усё, мама, скончыліся разгаворы. Я рашыў цвёрда.

Янак падняўся, кінуў патухлую цыгарэту ў вядро з памыямі, узяўся за клямку.

- Дабранач!

Аднак падаўся не дадому - на вуліцу, павярнуў у Пахуўскі канец. «Зноў, мусіць, да свайго Гімнасцёркіна. І спараваў жэ чорт з гэтым п'яніцам. Коб яму! Прывалокса сюды на Янакаву галаву. А гэты дурань гатовы за ім хоць у агонь. Ну, канечне ж, гэто ён, Гімнасцёркін, набавіў сына. Гэля яго выпірае з хаты - вельмо ёй патрэбен гэтакі п'яніца - дак ён, бач, надумаўса ехаць сам і Янака падгаварыў. От жэ зараза!..»

Яна яшчэ колькі разоў спрабавала адгаварыць сына ад яго намеру, але той быў няўмольны. І восенню, пасля таго як выкапалі бульбу, звезлі ў хлявы сена, Янак, узяўшы свой пашарпаны салдацкі чамаданчык, падаўся з вёскі.

14

Тыдні праз два прыйшло пісьмо.

«Прывет вам з праслаўленага Данбасу! - пісаў Янак. - Прынялі нас добра. Жывём у інтэрнаце. У пакоі шэсць чалавек, хлопцы неблагія. Працуем усе на шахце. Амаль тысячу метраў пад зямлёй. Здабываем каменны вугаль. Работа нялёгкая, але і плацяць някепска. Калі пабыць тут з год, можна будзе зарабіць добрыя грошы...»

«Божэ мой! На шахце...» - адразу спахмурнела Марыля. Слова «шахта» трывожыла, палохала яе, бо ўяўлялася за ім нешта змрочнае, неймаверна цяжкае. Гэта ж ні свежага паветра, ні сонца. Тысяча метраў пад зямлёй. Крый Бог што якое!..

- А дзе гэто ён, той Данбас? - перапыніла Марыля дачку, якая чытала пісьмо.

- Далёка. На Ўкраіне. А горад, дзе жыве Янак, называецца Горлаўка.

- Ну, Украіна - гэта не так ужэ і далёка, - уставіў сваё Кандрат. - У сорак трэцім, помню, пасля курсаў...

- Пры чым тут твае курсы! - узлавалася Марыля і сказала дачцэ: - Чытай далей.

- А тут далей нічога няма. Перадае паклон вам, бацьку. Мне вось тут некалькі слоў, Алесіку...

- А Зосі?

- Зосі няма...

«Няма... От жэ зацяўса, паклону не перадаў. Не пацікавіўса, ці жывыя хоць... Ды хто знае, пісаў ён ці не пісаў?»

Марыля накінула хустку і праз агарод пайшла да Лантухаў.

Старая Барбарка і Зося былі дома.

- Дзіньдобры, дзіньдобры, свашко, - прыязна азвалася Барбарка, запрасіла прысесці.

А Зося і вуснаў не разняла, нават не глянула ў яе бок. З таго дня, як Янак паехаў, яна не гаварыла і не здароўкалася.

- Янак пісьмо сёння прыслаў, - не зважаючы на панурасць нявесткі, сказала Марыля. - Паклоны вам перадае, пытаецца, як Зося, ці здаровы сынок.

- Ага, успомніў!.. - бліснула вачыма Зося. - Калі б яго вельмо сынок цікавіў, то не папёрса б немаведама куды. Сабакам сена касіць!

- Папёрса... Але ж, мусіць, не па сваёй ахвоце.

- А што, я застаўляла яго? Я?! - ускочыла Зося і стала перад свякрухаю, працінаючы яе злым, лютым позіркам.

Барбарка, нешта мармытнуўшы, вышмыгнула з хаты.

Марыля вытрымала Зосін позірк, спакойна сказала:

- Застаўляць не застаўляла, але ж, мусіць, дапякла, раз чалавек кінуў усё і збег.

- Коб той язык свой апёк, хто так гаворыць!

- Кляні дай сабе бяры.

- Возьмеш і ты, нікуды не дзенешса, - мусіць, каб больш зняважыць свякруху, перайшла на «ты» Зося. - На мяне хочэш спіхнуць, а сама ўсё зазывала сыночка ў хату, усё падпойвала ды падгаворвала, як змяя падкалодная. Думаеш, не бачыла?

- Ну, бачыла. Ну, падгаворвала, дак і што?

- Яна яшчэ будзе здзекавацца з мяне?! - аж захліпнулася ад злосці Зося і закрычала ўжо з нейкім віскам, замахала рукамі. - Ану марш з хаты! Вон! Коб і нагі тут не было!

На двары яе сустрэла Барбарка. Азірнуўшыся на акно, яна ўзяла Марылю за рукаў, адвяла за вугал.

- Свашко мая дарагая, не гневайса на яе вельмо... Ты ж разумнейшая, не бяры блізко да сэрца. Даруй ёй, свашко. Сама не знае, што гаворыць. І раней була паганая, а цяпер... Як... як... - хацела яшчэ нешта сказаць Барбарка, але слёзы душылі горла.