Выбрать главу

15

Пасля таго яна рашыла: «Калі я ўжэ гэтак мяшаю ім, то, Бог з імі, магу і не хадзіць. Толькі б жылі яны па-людску. Толькі б ім було добрэ. Унучка от шкода, не буду бачыць. Але нічого, пабольшае - сам прыбяжыць...»

Так і не пайшла ўсю зіму. Кандрата колькі разоў пасылала. Першы раз, калі ўбачыла, як Янак адзін пад паветкаю пілуе дровы. Другі - калі той прывёз з балота сена і бегаў вакол саней запараны: Зося не выйшла нават вяроўку развязаць. Яшчэ два ці тры разы Кандрат хадзіў туды з рознай помаччу. Марыля пе пайшла.

«Пакуль не перапросіць - не дарую. Хай сабе слухае каго хочэ. Абы толькі слухаў. Абы нічого кепского не рабіў. А я ўжэ як-небудзь перажыву і без яго ласкі... Хоць гэто і нядобрэ такое, ды што зробіш? Праўду людзі кажуць: начная зязюля каго хочэш перакукуе...»

А Зося ўзялася за Янака сур'ёзна. Неяк ранкам, калі Марыля даіла сваю Лысуху, за сцяною - а іхнія хлявы стаяць побач - яна пачула сярдзіты голас сына: «Стой, халера! Стой, каб цябе ваўкі аперазалі! Малако унь усё разліла...»

Няўжо яна яго і даіць заставіла? А можа, здалося? Можа, ён проста зайшоў падкінуць карове сена, памагчы Зосі? Але не, дзынькала вядро, раз-пораз азываўся Янак, узлавана нукаючы на непрывыклую да мужчынскіх рук карову, а Зосінага голасу не чуваць было.

«Ну і ну-у... - пакруціла Марыля галавою, выходзячы з хлява і не верачы самой сабе, прыстояла крыху на двары, дачакалася, калі Янак з даёнкай у руках выйшаў з хлява. - Узяла-такі лейцы ў свае рукі. Закілзала... Выходзіць, і на гарачага ды натурыстага знайшласа ўправа...»

Ёй і шкода было сына, які стаў патураць жончыным капрызам, ледзь не вылузваўся са скуры: хапаўся ўсё рабіць сам, круціўся, як падсмалены, ад цямна да цямна. Зося ж ні халеры не рабіла, ляжала сабе на печы, нават суп які і той ленавалася зварыць, так, сухама - агурок, бульба ды які скрылёк сала - найчасцей і палуднавалі. І шкода сына было, калі пра ўсё гэта думала, і разам з тым брала злосць. «Так дурню і трэба! Дапусціцца, каб гэтая звяга села верхам...»

Але паступова, за хатнім клопатам, супакоілася, разважыла, што яна не зусім справядлівая да сваёй нявесткі. Нічога кепскага тая не зрабіла. Янак хоць заняўся гаспадаркаю, перастаў піць.

Так думала яна ў тыя дні не раз - супакойвала сябе, суцяшала, а сэрца не магло прыняць тое, што бачылі вочы, што трывожыла, вярэдзіла душу. Хіба ж можна так? Адрачыся ад роднай маці? Дапатурацца бабе да таго, што ў вёсцы унь пачынаюць ужо смяяцца. Сама днямі была сведкаю. Забегла ў краму купіць солі, запалак, яшчэ рознай дробязі. Узяўшы што трэба, выйшла на вуліцу - пачакаць Тэклю. Да мужчын, якія стаялі ля ўвахода, падышоў Аркадзь Раманоўскі.

- Ну што, арлы? - па голасу адчувалася, што ён ужо быў на падпітку. - Чаго насы звесілі? Пагамонім, пакурым?

- Не мяшала б... - азваўся хтосьці няпэўна. - Але, халера на яго, дадому трэба. Работа ж чакае...

- Работа не воўк - у лес не ўцячэ. А то даслужышся, як той Янак Кандратаў: будзеш жончыны штаны праць і дзьмухаць на іх, каб хутчэй сохлі. Ха-ха-ха...

- Го-го-го!..

Сыты мужчынскі рогат, здавалася, сцебануў Марылю па твары, і яна падалася хутчэй ад крамы.

«Жарабцы праклятыя! Што вам да таго!..»

Але як ні крыўдна было чуць такія смяшкі, Марыля разумела і іх пэўную справядлівасць.

А другі раз дакарала сябе: не гняві, маладзіца, Бога, калі добра, то ты хочаш яшчэ лепш. Абы яны не таўкуцца. Абы сын трымаецца дамоўкі, не п'е, не валочыцца абы-дзе...

І сама не ведала, як быць: ці злавацца, трымаць крыўду на сына і далей, ці махнуць на ўсё рукою, зрабіць выгляд, як бы нічога не было, парушыць гэтае нядобрае, пакутлівае маўчанне. І яна не раз гатова была пайсці ўжо да сына, першай пераступіць прыкрую мяжу, якая падзяляла іх, але стрымлівала адно: а што, калі зойдзеш, а яны возьмуць дый скажуць: «Мы цябе, мамо, не звалі і ласкі тваёй не жадаем...»

«А, хай жывуць, як жывуць», - рашыла Марыля і зноў засталася сам-насам са сваімі горкімі, трывожнымі думкамі.

Трывожылася ж яна нездарма. Як чула яе сэрца: Янак са сваім гарачым, самалюбівым характарам доўга не вытрымаў Зосінай муштры - сарваўся. Учыніў у хаце пагром, надаваў добра ў бакі Зосі і сышоў з дому. Не прыйшоў нават начаваць. Дзе ён быў, што рабіў цэлыя суткі - невядома. Толькі вечарам наступнага дня прывезлі яго фурманкаю з Рудні - суседняй, за сем кіламетраў, вёскі, і п'янага, як палена, занеслі ў хату.

Янак запіў зноў. Без просыпу, з безразважнай рашучасцю, зацятай злосцю, як бы хацеў стаць насуперак ужо не адной Зосі, а ўсяму беламу свету. Дзень пры дні чула цяпер Марыля ў Янакавай хаце сынавы мацюкі, нявестчыны крыкі, плач перапалоханага дзіцяці.

«Даскакаласа, ганарліўка ўпартая! А хіба ж я не гаварыла, не прасіла, коб не брала так круто, што калі ўжэ хочэш гнуць, то гнуць трэба асцярожно. Жалезны прэнт і той спачатку награваюць. А гэто ж жывы чалавек... Дак не паслухаласа. Ворагам мяне палічыла. І сыну тое ж у вушы ўвяла, пасварыць захацела з маці. От і пасварыла на сваю галаву...»