- Яначак, міленькі, выручай. Святло прапала, а ў нас якраз госці.
Янак як бы неахвотна выходзіць з хаты і пачынае, каб Зося не чула, куражыцца.
- Нічым, - кажа, - памагчы не магу. Разумею, сачуствую, але... - разводзіць рукамі, - не магу.
- Як - не магу? Дык ты зразумей, госці ж сядзяць за сталом!
- У вас госці, а ў мяне - інструкцыя. Усякія рамонтныя работы праізвадзіць у начны час кацягарычаскі запрашчано!
- Ды які там час! Яшчэ ж толькі звечарэла.
- Усё роўна. Тэхніка безапаснасці. Прыйду заўтра раніцай, - працягвае набіваць сабе цану Янак.
А бедны гаспадар у адчаі ўжо гатовы ледзь не на калені перад ім станавіцца - як толькі ні ўпрошвае, ні ўмольвае, каб той злітасцівіўся, выручыў з нечаканай бяды.
- Ладно, - кажа нарэшце Янак і выразна глядзіць на гаспадара. - Прыйдзецца, мусіць, нарушыць правілы. Толькі майце на ўвазе, што раблю гэта ісключыцельна для вас.
І крочыць разам з абрадаваным чалавекам да падстанцыі, ляскае там для прыліку нейкім жалеззем, затым уключае рубільнік, і яркае святло зноў успыхвае ў тым баку, дзе ўжо занудзіліся ў цемнаце прыціхлыя госці.
Янака, канечне, пасля гэтага вядуць за стол, частуюць.
Раз так зрабіў, другі, і дабіўся-такі свайго - ніводнае застолле не абыходзілася цяпер без яго.
Аднойчы Янак адключыў святло нават Віктару. Віктар спраўляў тады сваё саракагоддзе. Людзей запрасілі многа. Можа, яны размясціліся б і ўсе разам, але Саня з Віктарам рашылі падзяліць іх на дзве кампаніі і прыняць паасобку: у першы вечар больш ганаровых гасцей, начальства, а ў другі - сваякоў, суседзяў. Ну і выйшла так, што Алесь, Марылін малодшы, аказаўся ў першай кампаніі, а Янака запрасілі ў другую. І не таму, што нехта хацеў падзяліць братоў: таго, што ў горадзе, - да гарадскіх, да культурных, а Янака, як невучонага, - да вясковых мужыкоў. Проста Алесь у нядзелю застацца не змог бы - яму трэба было ў панядзелак рана быць на рабоце. Таму яго і запрасілі на суботу. Янак жа ўспрыняў гэта як кроўную крыўду, як вялікую знявагу. І не пайшоў зусім. Не пайшоў, ды яшчэ і святло адключыў.
Як толькі лямпачкі патухлі і за сталом, у цемнаце пачулася здзіўлена-разгубленае «О-о-о...», Віктар адразу здагадаўся, чыя гэта «работа».
- Пашукай там у сенцах лямпу і запалі яе пакуль, - сказаў ён Сані і ўзяўся за клямку. - А я збегаю да Янака.
Марыля накінула хустку і пайшла разам з ім - так, на ўсякі выпадак, бо хто іх, мужчын, ведае, чым яны скончаць сваю гаворку, калі адзін раззлаваны, а другі пакрыўджаны і, напэўна, п'яны. Хата Янака была зачынена знутры. Віктар патузаў дзверы - цішыня. Пастукаў у шыбу - нікога. Толькі за трэцім ці чацвёртым разам, калі ўжо Віктар забарабаніў у акно кулаком, з хаты пачуўся незадаволены Зосін голас:
- Носіць халера начамі. Спаць не даюць... Хто там?
- Гэто мы, - азвалася Марыля і ступіла бліжэй да акна. - Я з Віктарам.
- А чаго вам трэба?
- Янак дома?
- Спіць ваш Янак! Набраўса як смалы і спіць.
- Разбудзі яго, Зосько...
- Няма чаго начамі калаціцца.
- Разбудзі, разбудзі, - патрабавальна сказаў Віктар і ступіў да дзвярэй.
Зося нешта прабурчэла, але дзверы адчыніла і, уключыўшы святло, злосная, пасунулася ў спальню. У той жа момант адтуль выйшаў Янак. Было бачна, што ён не спаў яшчэ і быў не такі п'яны.
- Навошта ты гэта зрабіў? - стаў перад ім Віктар.
- Што зрабіў? - як бы здзівіўся Янак, але прамога, асуджальнага позірку Віктара не вытрымаў, адвёў вочы ўбок, пачаў лапаць рукамі па кішэнях, шукаючы цыгарэту. - Нічога я не рабіў. А што здарылася?
- Не круці. Сам добра знаеш што. І не сорамна? Ты ж не аднаго мяне адключыў, ты ж увесь канец без святла пакінуў.
- А-а, от яно што, - паспрабаваў быў засмяяцца Янак, але смеху не атрымалася, і ён, ужо сур'ёзна, сказаў: - Ну дык я тут ні пры чым. Фідэр, мусіць, выбіла, халера на яго...
- Фідэр... - паківаў галавою Віктар. - Не фідэр, а совесць у цябе, мабыць, выбіла, калі ты ўжо нават з сястрою не лічышся. Яшчэ і хвастом круціш - дурняў шукаеш.
- Чаго шукаць? Вядома: дурань - гэта я. А вы ўсе разумныя, культурныя. Ну ды нічога... - Янак нервова, крыва ўсміхнуўся. - Як-небудзь і мы, цёмныя, пражывем. Без вашае ласкі, - націснуў ён на апошнія словы.
- Ага, вунь ты куды хіліш! - як абрадаваўся Віктар таму, што пачуў. - Крыўда загаварыла? Сена не даю? Ты ўсю зіму ездзіў па чужых дварах купляць, а ў мяне ў стажку яшчэ леташняе ляжыць, і не даю? А ты хоць раз калі як чалавек прыйшоў да мяне, папрасіў? Ці хоць бы так сказаў, што сена от скончылася. Прыйшоў? Не. Гордасць заядае. Як на што, дык у вас з Зосяю гэтай гордасці аж лішне. Ну дак у мяне яна тожа ёсць. Я са сваім дабром набівацца не буду. На талерачцы табе не панясу.