- А я не прасіў у цябе нічога і прасіць не збіраюся. І дабра мне твайго не трэба. Падавіся ім сам!
- Вось як ты загаварыў... - твар Віктара наліўся пагрозлівай чырванню. - Табе коле вочы маё дабро? Што я не пабіраюся, як ты, не швэндаюся абібокам па вёсцы, а думаю пра сям'ю, пра гаспадарку?
- Ды ўжо ж... Ты свайго не ўпусціш.
- А ты хацеў бы, каб і я, як ты, з ранку да вечара мок у гарэлцы? От тады я, напэўна, буў бы добры. А калі гавару праўду, хачу, каб ты ўзяўся за розум, то я, значыцца, табе вораг?
- Ты пра мяне вельмі не турбуйся. Пражыву як-небудзь і сам.
- Пражывеш... Я бачу, як ты жывеш. Звязаўся з кім? Аркадзь Раманоўскі! Юзік Хемкаў! Гэтыя басякі, алкаголікі... Харошая, нічога не скажаш, кампанія. Дакаціўся...
- Ідзі ты, знаеш куды! Указчык мне знайшоўся!
- Бо мне не ўсё роўна, як ты жывеш. Мне шкода тваіх дзяцей. Разуй свае вочы, глянь на іх!
- А ты маіх дзяцей не чапай! - падхапіўся раптам, як уджалены, Янак і хмура, са сціснутымі зубамі стаў насупраць Віктара. - Чуеш, не ча-па-ай!.. - працінаючы яго злым, цяжкім позіркам, паўтарыў ён, і тугія жаўлакі захадзілі на худых, запалых шчаках. - Глядзі лепш сваіх свіней, каб не падохлі. У цябе ж іх цэлая ферма. А да мяне са сваім шкадаваннем не лезь. С...ць я хацеў на цябе і на тваё кулацкае кубло!
- Ты? Мяне? Кулаком?! - аж задыхнуўся ад гневу Віктар, і збялелая яго ніжняя губа дробненька задрыжэла. - Ах ты, пустадомак паганы! Ды ты ж... Ты...
- Віцько! Янак! - кінулася да іх Марыля, убачыўшы, што сварка прымае небяспечны паварот, і стала рашуча паміж імі, уперлася аднаму і другому рукамі ў грудзі. - Ану разыдзіцеса! Бач ты, натапырыліса, як пеўні. Людзей насмяшыць захацелі? І ты таксамо добры! - адштурхоўваючы Віктара далей, да парога, дакорліва ківала галавою Марыля. - Знайшоў час для спрэчкі! Забуўса, чаго прыйшоў? Людзі недзе чакаюць, а ён...
- Не, мамо, чакайце, чакайце, - адвёў матчыну руку Янак. - Хай выгаварыцца. Хай скажа ўсё, што думае. Мне цікава паслухаць.
- Цікава? - зноў тузануўся да яго Віктар. - Цікава? Дак слухай!
- Віцё! - Марыля ўперлася яму ў грудзі ўжо дзвюма рукамі, спадзеючыся выпхнуць яго за парог, не дапусціць сваркі, але куды там, дужы, як воўк, Віктар толькі крутнуў плячом, і яна, нібы мячык, адскочыла ўбок.
- Дык слухай! Дурань ты і ёсць дурань! Пустадомак такі ж, як і твае хаўруснікі. З-за гарэлкі свету не бачыш. Апусціўся, глядзець проста праціўна. Цьфу!
Віктар плюнуў Янаку пад ногі і рушыў да дзвярэй. У парозе павярнуўся:
- А што да маіх свіней, то хай яны табе ўпоперак горла не стаяць. Я кармлю іх не крадзеным, а ўстаю раненька, і пакуль ты спіш, я ўжо з'езджу на балота і ношку зелля прывязу. І здаю гэтых свіней не за граніцу, а сваёй дзяржаве. Кармлю такіх от, як ты, латругаў. Ён, бачыце, пралетарый! Вецер у хляве гуляе. Няма чым ганарыцца! Калі б усе такія былі гаспадары, вы б не толькі калгас - усю краіну па свету пусцілі б.
Віктар ляснуў дзвярыма, і чуваць было, як зарыпелі сходцы на ганку пад яго цяжкімі кірзавымі ботамі.
Марыля з заміраннем сэрца глядзела на сына - баялася, што той зараз ускіпіць і кінецца следам за Віктарам. Але Янак стаяў пасярод хаты як укапаны, глядзеў некуды наперад сябе дзіўна-сумнымі, невідушчымі вачыма.
- Ідзі ты ўжэ, Яначак, спаць, - асцярожна сказала яна. - Ідзі, мой сынок... Не дзяржы на яго зла, калі ён што пад гарачую руку і лішняе сказаў. Ён табе благога не жадае...
- Усё правільна, мамо, - ганяючы жаўлакі на шчоках, працадзіў праз зубы Янак. - Ус-сё п-пра-вільна!
Са спальні бокам высунулася надзьмутая Зося, раздражнёна зарыпела:
- Важдаюцца сярод ночы, калоцяцца. Хто іх сюды зваў...
- Сціхні ты! - гыркнуў на яе Янак і, сеўшы на лаву, абхапіў рукамі галаву.
Марыля пастаяла яшчэ нейкі час у напятай цішыні, ступіла за парог.
Віктар чакаў яе ля весніц, пабліскваў у цемры цыгарэтаю.
- Ну і што цяпер будзем рабіць? - ціха сказала яна, падышоўшы. - Не распускаць жэ нам гасцей...
- А чаго гэта распускаць? Хо! Шчэ й лепш - менш розных кантралёраў будзе. Ха-ха-ха...
Віктар хацеў, мусіць, паказаць, што ён спакойны, абы-якавы да таго, што адбылося, але па тым, як ён знарок падкрэсліваў гэты свой спакой і сваю бадзёрасць, як нервова, змушана засмяяўся, Марыля беспамылкова вызначыла, што і ў яго на душы пагана, што і ён узбуджаны, растрывожаны прыкраю, непрыемнаю сваркай.