- Эх, мамо, мамо... - усхліпваў Янак. - І за што мне такія мучэнні? Я ж хацеў, сам хацеў тады разбіцца, дык не... Хай бы я лепш здох у той больніцы, чым такая жытка!..
Памаўчаў, падняўся:
- Ладна... Звіняйце, што патрывожыў...
Агародамі пайшоў на свой двор.
Неўзабаве ў акне загарэлася святло. Стоячы пасярод хаты, Янак зняў куфайку, расшпіліў сарочку. Да яго падскочыла Зося, стала размахваць рукамі... Янак моўчкі распрануўся, кінуў сарочку на лаву і, адапхнуўшы Зосю ўбок, палез на печ.
А ў начной цемені доўга яшчэ гарэла, трывожна свяцілася акно ў сынавай хаце...
19
Боль, які быў крыху адпусціў, падступіў зноў. Зноўку рабілася млосна. Не хапала паветра. Нямеў, пакрываўся мурашкамі ўвесь левы бок.
Перасільваючы млявасць, Марыля дрыготкай рукою дастала з кішэні пляшачку і раз і другі глынула.
Боль, аднак, не сунімаўся.
«Не паслухаласа Алеся... Трэба було тады, як була ў Менску, як ён угаворваў, упрошваў легчы ў больніцу, палячыцца хоць пару тыдняў, дак мо і палепшала б крыху. А цяпер во... рабі што хочэш... І дзе тая раніца? Ноч, як год...»
У маленстве ёй думалася: калі чалавеку семдзесят гадоў - ён Бог ведае які стары, яму, напэўна, даўно ўжо надакучыла жыць і ён адно толькі чакае, каб хутчэй пайсці на той свет.
Марыля калісьці не раз чула ад маткі, як тая, укленчыўшы перад абразамі, з болем, у роспачы гаварыла: «І калі гэто ўжэ мая смертухна прыйдзе? Зніме з мяне гэтыя пакуты, гэтыя беды?..» І не разумела тады Марыля, што не на жыццё, а на лёс свой скардзілася маці, што не працаваць і жыць надакучыла ёй, а не было больш моцы цярпець вечную нястачу і галадэчу, біцца як рыбіна аб лёд. Зразумела гэта пазней, а тады шчыра верыла, што тая напраўду просіць сабе смерці.
Малая была, дурная... А цяпер куды старэйшая за сваю нябожчыцу-маці, а паміраць не хочацца. Няпраўда, што ёсць людзі, якія па сваёй волі ідуць на той свет. Няпраўда... Старому чалавеку смерць не страшная, але жыць усё роўна хочацца. От, здаецца б, яшчэ які гадок, яшчэ паўгода...
Марыля перавяла дыханне, прыслухалася. Як бы лягчэй, вальней стала ў грудзях. Хоць левая рука і нага па-ранейшаму былі анямелыя, непаслухмяныя, нібы чужыя.
«Коб хоць, крый Божэ, не спарызавало...» Як недарэчы прывязалася гэта хвароба! Бульбу выкапалі, атаву пакасілі, прыбралі. Можна было на тым тыдні ўжо і кросны ставіць. Дак нб табе. Цяпер, мусіць, без больніцы не абысціся. Будуць... і посцілкі, і ручнікі... Наабяцала, нагаварыла. Вельмі ж ужо хацелася ёй зрабіць што-небудзь прыемнае свайму меншанькаму. Як усё адно чула душа: гэта будзе яе апошняе гасцяванне...
...Дождж ішоў і ішоў, і Марыля, як мінулі Баранавічы, занепакоілася: аўтобус можа спазніцца, сын не дачакаецца яе на вакзале і, вымаклы, пойдзе дахаты, а яна, адна ў чужым горадзе, ноччу, не будзе ведаць, куды ісці, што рабіць.
Але непакоілася яна дарма. Ледзь толькі аўтобус спыніўся, на асветленай прывакзальнай пляцоўцы Марыля адразу ўгледзела сына. Побач з ім стаяла Надзя. Ад дажджу іх ратаваў вялікі чорны парасон.
Яна счакала, пакуль выйдуць самыя нецярплівыя, і, узяўшы ў абедзве рукі свае цяжкія, вялікія сумкі, падалася на выхад. У дзвярах яе сустрэў сын, памог сысці.
- Ну, здрастуйце... - сказала яна, радая, што доўгая дарога нарэшце скончылася, што сустракаць яе прыйшоў не толькі сын, а і нявестка.
І Марыля першай ступіла да Надзі, пацалавала яе. Пасля прывіталася ўжо з сынам.
- Жывыя, здаровыя?
- Жывыя... - усміхнуўся Алесь. - І амаль здаровыя.
- Амаль... Зноў нешто баліць? - запытала яна, углядваючыся ў твар сына.
- Пасля, пасля, мама. Пайшлі хутчэй на прыпынак.
Нявестка ўзяла Марылю пад руку, рупліва прыкрыла ад дажджу парасонам.
- Не капае на вас, мама?
- Няхай, Надзько, не турбуйса. Ніц са мною не станецца. Дзве хусткі на галаве, плюшаўка.
На прыпынку доўга стаяць не прыйшлося. Трамвай падышоў адразу, і акурат «сямёрка». Праз паўгадзіны яны былі ўжо на «Шарыках», як называў гэты раён сын.
- О, тут я ўжэ герой, не заблуджуса, - абрадавалася Марыля, убачыўшы знаёмую вуліцу, знаёмыя дамы.
Толькі адзін з іх, высокі, на некалькі паверхаў, увесь як бы з вялізных, ярка асветленых вокнаў, быў для яе новы. У апошні раз, калі яна прыязджала, дома яшчэ не было, толькі пачыналі будаваць.
- Во, паглядзіце, - паказаў на будынак Алесь. - Наш новы ўнівермаг. Нядаўна адкрылі.