- Прывет, бабуля!
Калматая галава малога выглядвала з дзвярэй.
- Здароў, здароў, Жэнічак. Прачнуўса?
- Ага. А што ты нам смачнае робіш? Бульбу смажыш?
- Смажу. Я ж ведаю, вы любіце смажонцы. Ідзі, мой каток, умывайса. А Светка?
- Спіць яшчэ.
Марыля памяшала на патэльні бульбу, зменшыла крыху агонь і пайшла будзіць унучку.
Тая спала ледзь не ўпоперак ложка. Падушка ляжала на падлозе. Адзін канец коўдры быў усцягнуты на галаву, а з-пад другога тырчэлі голыя ногі.
- Як жэ ты спіш, унучка мая...
Яна хацела паправіць коўдру, але Света, не расплюшчваючы вачэй, злосна тузанула коўдру і накрылася з галавою зноў.
- Светка, Светачка... - дакранулася Марыля да пляча ўнучкі. - Уставай, дзіця. Восьмая гадзіна. Апознішса ў школу.
- Не спазнюся! - буркнула тая з-пад коўдры. - Ідзіце, я зараз устану.
Марыля зазірнула ў спальню і другі раз - унучка ляжала.
- Ай, Светка, нядобрэ так... Уставай!
Унучка звесіла з ложка ногі, расплюшчыла спачатку адно, а потым другое вока. Ляніва глянула на гадзіннік і ажно ўзвілася:
- Бабуля! Палавіна восьмай! Чаму не гаворыце?
І залётала, закруцілася па хаце.
- Дзе мой пярэднік? Хто бачыў? Ну пашукайце ж, што вы стаіце?!
Пярэднік знайшоўся пад крэслам. А праз хвіліну крычала ўжо з ваннага пакоя:
- Жэнік! Куды падзеў маю расчоску?
- Не браў я ніякай расчоскі.
- Ты заўсёды нічога не бярэш, толькі ніколі нічога не знойдзеш з-за цябе.
- Што ты выдумляеш! - пакрыўдзіўся малы. - Выдумшчыца такая! Сама параскідае, а пасля яшчэ будзе гаварыць...
- Дзеткі, дзеткі! Супакойцеса, - кінулася да іх Марыля. - Што гэто вы з самаго ранку ўзяліса сварыцца. Ай-яй-яй... Умывайцеса хутчэй ды за стол.
Паснедаўшы, Света і Жэнік палагоднелі, мірна сталі збіраць свае партфелі, з ажыўленай гамонкай рушылі ў школу.
Марыля засталася ў кватэры адна. Прысела на кухні за стол, дажавала рэшту смажонцаў, укінула ў рот кавалачак белага з маслам хлеба. Апошнія гады ёй чамусьці зусім не хацелася зранку есці. Выпіўшы шклянку гарбаты ці малака, лёгка магла чакаць да самага абеду.
Трэба было брацца за справу. І хоць сын з нявесткаю, ад'язджаючы, асаблівых наказаў ёй не далі, але яна ведала - у хаце заўсёды знойдзецца што зрабіць.
У дзіцячым пакойчыку ўсё было ўверх дном. Непрыбраныя пасцелі, параскіданыя на падлозе кніжкі, тапачкі, Светчына начная сарочка, Жэнікавы спартыўныя штонікі... Пад сталом валяліся кубікі, мноства зялёных пластмасавых салдацікаў.
«Лёталі адзін за адным, а прыбраць не падумалі...»
Навёўшы парадак, Марыля перайшла ў спальню. Тут рабіць не было чаго. Шырокі - на дваіх - ложак быў засланы цёмна-жоўтым бліскучым пакрывалам. Такія ж пакрывалы былі на падушках. Усё акуратна прыбрана, ніводнай абы-як кінутай рэчы. Толькі на трэльяжы сіратліва стаяла некалькі маленькіх пляшачак.
Па дывановай дарожцы Марыля падышла да акна, зазірнула, ці палітыя вазоны - зямля ў гаршках была вільготная, - і спынілася ля шафы, асцярожненька прачыніла дзверцы. І ў шафе быў парадак. На паліцах ляжалі свежыя, чыстыя прасціны, ручнікі, кофты. У большай палавіне на плечыках віселі адпрасаваныя Алесевы сарочкі, Надзіны сукенкі, зімовае паліто з чорным лісіным каўняром.
«Малайчына... - усцешана падумала яна пра нявестку. - І сабе справіла, і Алеся не забыла. Гаспадыня...»
Прыгадаўся далёкі халодны травень.
...Марыля ўпершыню ехала ў Менск. Не адна, з раднёю: Саня, Віктар, Янак, Алесева хрышчоная маці з мужам, дзве яе, Марыліны, стрыечныя сястры. Ехалі на Алесева вяселле.
Пагана было на душы ў Марылі. Не такога вяселля яна чакала. Са школы яшчэ Алесь хадзіў са старшынёвай дачкою - Верай, спраўнай прыгожай дзяўчынай. Хадзіў не адзін год, і ніхто ў вёсцы не сумняваўся, што яны пажэняцца. Жадалі гэтага і Верыны бацькі, якія лічылі Алеся за сына, і Бог ведае як хацела яна.
А павярнулася інакш... Нечакана, у спешцы, Вера выйшла замуж за другога - тутэйшага настаўніка.
Праз нейкі час, прыехаўшы дадому перад самым заканчэннем інстытута, завёў размову пра вяселле і Алесь.
- Хто ж яна? - пацікавілася Марыля.
- Чалавек, мама. Харошы і блізкі мне чалавек.
- Вучыцца? Працуе?
- Працуе.
- Старэйшая, відаць за цябе. Хітрэйшая...
- Вы ж не ведаеце чалавека, а гаворыце.
- Што ўжэ цяпер гаварыць... - уздыхнула яна. - Назад не вернеш. Гонар свой паказваў... Такую дзеўку ўпусціў. Таку-ую дзеўку!..
- Мама, у мяне свая галава на плячах.
- Рабі як хочэш... Табе ж з ёю жыць.
- Усё будзе добра.
- Дай Бог... Дай Бог...
Яшчэ горш стала ў Марылі на душы, калі сваякі, убачыўшы Алесеву жонку, зганьбілі яе: і малая, і непрыгожая, і апранута абы-як. Словам, не пара яе сыну, і ўсё. Адзін толькі Янак сказаў: