- Мда-а... - адразу абвяў мужчына, павярнуўся і хмура пасунуўся к дому.
Марыля ж, каб паказаць чалавеку, што яна не зманіла, пайшла ў краму.
Калі праз паўгадзіны яна вярнулася, мужчына ўсё яшчэ сядзеў на лаўцы. Пачуўшы крокі, ён толькі кінуў на яе абыякавы позірк і застаўся нерухома сядзець.
Марыля хацела прайсці міма, ужо нават узялася за ручку дзвярэй, але тут нешта спыніла яе, і яна нерашуча прыстояла, вярнулася, прысела побач з мужчынам.
- От, - сказала ўголас не то сама сабе, не то свайму маўкліваму суседу, - купіла сёе-тое... Якраз і тваражок свежы буў, і малачко. Прыбягуць дзеці са школы, а я іх пакармлю...
Яна павярнула галаву да суседа, які нават не паварушыўся.
- А вы, мабуць, пакрыўдзіліса на мяне?
Мужчына пакутліва, як ад болю, паморшчыўся. Але не сказаў нічога.
- Я б вам пазычыла... у мяне тут шчэ засталоса...
- Колькі? - ажывіўся адразу сусед, і вочы яго павесялелі. - Колькі засталося?
- Пару рублёў ёсць.
- Нічога. На чарніла хопіць. Давайце.
- Хопіць-то хопіць. Толькі ж баюса я... зраблю вам не лепш, а горш.
- Горш не будзе. Клянуся вам. Мамаша! Каб вы толькі ведалі, як усё смыліць усярэдзіне, як усё там дрыжыць і курчыцца. Мне б толькі шкляначку, хоць бы адну. А болей я піць не буду. Мамаша...
- От і мой сын гэтак гаворыць. Курчыць яго, беднаго, пераварочвае ўсяго з раніцы, а - п'е. І навошто вам гэтыя пакуты? Чаго вам, скажыце, не хапае?
Марыля глядзела на свайго суседа з болем і са спагадаю, з мацярынскім шкадаваннем.
- О, гэта складанае пытанне, мамаша, - нахмурыўся той. - Так проста не адкажаш.
- Ну, хай у нас, у вёсцы, няма куды пайсці. А ў вас жэ горад: кіно, ціятры, чаго толькі няма! Жывіце сабе і радуйцеса. А вы? Хто вінаваты, што гарэлка засланіла вам свет?
- Аніхто... Перш за ўсё - сам. Сам! - стукнуў мужчына кулаком у грудзі. - Але ж ніхто раней чамусьці не падышоў вось так, як вы, не пацікавіўся: а чаго табе, Віктар, не хапае, чаго ты хочаш. Ніхто! А я ж чалавек. Жывы чалавек. Разумееце?
У гэты момант зверху, з балкона, пачуўся зычны жаночы голас:
- Викто-ор! Ану домой!
- Мая кобра... - уздыхнуў мужчына. - Цяпер усё. Плакала пахмелка...
Ён неахвотна падняўся, пайшоў у пад'езд. Марыля пасядзела хвіліну, задуманая, і рушыла следам.
21
Алесь з Надзяю вярнуліся, як і казалі, у панядзелак, пад вечар.
Марыля сядзела на крэсле-канапе, вязала шкарпэтку. Дзеці глядзелі тэлевізар і раптам ускочылі, з крыкам «Ма-му-улечка! Папа!» кінуліся ў калідорчык.
У хаце адразу стала шумна. Дзецям хацелася хутчэй паглядзець, што бацькі прывезлі, Алесь жа адганяў іх ад сумкі. Надзя толькі ўсміхалася:
- Хай паглядзяць ужо, хай...
- Што хай, што хай? - злаваўся Алссь. - І так ужо дагары ўсё перавярнулі. Ды пачакайце ж вы!..
Нарэшце прывезенае распакавалі, раздалі, і кожны ўзяўся разглядаць свой падарунак.
Марылі прывезлі прыгожую кашміровую хустку. Накінуўшы хустку на плечы, яна падышла да люстэрка.
- Падабаецца? - спыталася Надзя.
- Файная... Пэўно ж, дарагая? Нашто було траціцца...
- Насіце на здароўе і не думайце, - Надзя паправіла на яе плячах хустку. - Яна вам да твару.
- Файная, файная... Я вам за гэто посцілак вытчу. Надзя Накразава пераняла новы ўзор - вачэй не адвесці. То я і вам гэтак зраблю.
Алесь паказваў Жэніку, як трэба заводзіць новую машынку. Пачуўшы матчыны словы, азваўся:
- Вы, мама, пільнуйце сябе. Не з вашым здароўем сляпіцца над кроснамі. Мы вось ехалі з Надзяй і гаварылі: трэба вам, мама, застацца ў нас яшчэ на якіх тыдні два і легчы ў бальніцу. З сэрцам не жартуюць. Трэба палячыцца.
- Што вы, дзеткі! І гаворкі пра гэто не можэ быць, - замахала рукамі Марыля. - Цяпер там - самая работа. А Паўлік? На каго яго кінеш? Не, нельга мне, нельга.
- Праўда, мама, - падтрымала Алеся і Надзя, - застаньцеся. Бальніца побач. Кожны дзень будзем вас праведваць. А дома - нічога, як-небудзь абыдуцца.
- Не, Надзечка, не магу. Коб я була адна. А так...
Алесь глянуў на яе, пасміхнуўся, але не сказаў нічога. Падняўся.
- Нешта я стаміўся з дарогі. Пайду прылягу.
Пасядзеўшы крыху з нявесткай, Марыля зазірнула ў спальню. Алесь з кніжкаю ляжаў на ложку.
- Заходзьце, мама, я не сплю.
Яна ўзяла нізенькую, мяккую табурэтку, што стаяла каля трэльяжа, прысела побач.
- Усё чытаеш? Колькі ж ты іх перачытаў!
Алесь адклаў кніжку ўбок, усміхнуўся. Дробненькія маршчынкі сабраліся ў куточках вачэй.
«Божухно, як хутко ляціць час! - падумалася Марылі. - Ці даўно быў дзіцем? А ужэ унь маршчыны якія. І валасоў сівых багато. Ці мо ад навукі?..»