Марыля пакамечыла ражок хусткі, уздыхнула:
- Сын п'е...
- От адкрыццё!
- Дак мой жэ вельмо ўжэ. Не дай Бог... Без меры...
- Як завуць?
- Каго - мяне?
- Ды сына, сына! - паморшчыўся Жамойда.
- Сына?.. Янак... Іван, - з гатоўнасцю сказала яна. - Манцёрам у вас робіць. Па эляктрычаству. Ага.
- Іван? - Жамойда падняў галаву і здзіўлена глянуў на Марылю. - А ты, значыць, маці Івана?
- Маці, ага.
- Прыйшла, значыць, скардзіцца на свайго сына?
- Я не скардзіцца, не.
Марыля спалохалася, што вось зараз «прысядацель» раззлуецца і, не пагаварыўшы, выставіць яе за дзверы: Жамойда не любіў, калі хто-небудзь скардзіўся. І таму яна паспешліва паўтарыла:
- Не, не, я не скардзіцца. Параіцца з вамі хачу, якую шукаць раду.
- А чаго шукаць? - Жамойда падпісаў апошнюю паперу і павярнуўся да нейкага апарата, што стаяў на століку злева, націснуў кнопку: - Можаш забіраць...
Згробшы паперы ў папку, аддаў яе бухгалтарцы, якая амаль подбежкам ускочыла і выскачыла з кабінета.
- Чаго шукаць? - сказаў Жамойда і зноў глянуў на Марылю. Глянуў цяжка, ваўкавата. - У нас да твайго сына ніякіх прэтэнзій няма. З работай спраўляецца. П'яным яго я не бачыў. А што дома ці пасля работы - гэта ўжо не мая справа. Звяртайся, цётка, да ўчастковага. Вось так!
І ён падняўся з-за стала, ступіў да вешалкі...
Янак... Яе самая вялікая, самая балючая трывога. Мусіць, ужо ён так і не кіне піць. Не кіне...
Што нарабіла праклятая гарэлка! Такога хлопца загубіла! Такога хлопца... А хіба толькі яго аднаго?
Не, пры ранейшых старшынях такога ў іх не было. Тыя ўсё ж бачылі чалавека, думалі, дбалі пра яго душу. А гэты на вочы нікога не напускае. Нельга так з людзьмі абыходзіцца... «Гэта не мая справа. Звяртайся да ўчастковага». Трэба ж такое сказаць...
Хадзіла яна тады і да ўчастковага. Сорамна было, няёмка, але што зробіш? Калі прыпрэ бяда - да самога Люцыпара пойдзеш. Ну і што той участковы? Выслухаў, памяўся і кажа:
- Пішыце заяву - будзем прыўлякаць да атветственнасці.
Марыля ажно спалохалася:
- Не, не, вы не прыўлякайце. Вы толькі пастрашце. Пастрашце яго, коб болей не піў. А калі будзе піць, то скажыце, што пасадзіце ў турму.
- Вы, цётка, і самі не ведаеце, чаго хочаце, - развёў рукамі ўчастковы.
От і ўся размова.
А самае страшнае, што піў ўжо не толькі Янак, але і Міша. Яго самы меншы, які скончыў васьмігодку і застаўся ў калгасе, за пастуха. Грошы палучаў немалыя, от і раздурыўся. Дык Янак хоць і нап'ецца, але калі яго не чапаць, то прыйдзе і ціха ляжа, а гэты ж, - смаркач, - так і глядзіць, каб дзе што зламаць, скрышыць, пускаецца біцца, хай Бог крые, нават да бацькі. Перапужаў быў нядаўна ўсіх да паўсмерці.
Якраз заходзіла нядзеля. Яны ўжо і спаць ляглі. Віктар нават добра захроп. І раптам у акно, што з двара, нехта пастукаў - спачатку асцярожна, нясмела, а тады больш рашуча, моцна.
Марыля ўсхапілася са свайго тапчана, кінулася на кухню. Але дзе ты там у цемені што разгледзіш, бачна толькі - стаіць нехта пад акном, расхлістаны, рукамі махае.
- Віцько! - разбудзіла яна зяця. - Устань-но, Віцько! Нейкі чалавек там, на двары. Выйдзі паглядзі, чаго яму трэба.
Віктар накінуў паліто, выйшаў у сенцы. Назад вярнуўся з Янакам!
Той быў увесь скрываўлены, валасы растрэпленыя, сарочка да пояса парвана. І - босы! А на вуліцы ж ужо не лета - гразь, холад.
Яна, як убачыла яго такога, - і рукі сашчапіла:
- А Божухно ж ты мой! А што ж гэто з табою?
- Ціха, мама. Паўліка перапужаеце, - сказаў Віктар. - Дайце лепш вады памыцца.
- Не, я хачу спярша патэлефанаваць, - запярэчыў Янак, а ў самога рукі трасуцца, зуб на зуб не трапляе.
- Патэлефануеш, патэлефануеш. Паспееш... - павёў яго да ўмывальніка Віктар.
Калі Янак крыху ачомаўся, Марыля кінулася да яго з роспытамі:
- Дзе ж гэто ты так, сынок? Хто цябе гэтак скрывавіў?
- Хто, кажаце? - Янак пакратаў рукою верхнюю губу, што распухла, сачылася крывёю. - А мне цяпер нікога шукаць не трэба. Свой бандзіт дома ёсць. Дажыўся, маць яго так!
- Няўжэ ж Міша?
- А то хто ж.
- Ох, людачкі! І чаго ж гэто ён?
- А я знаю - чаго? Што гэтаму гаду ў галаву ўлезла? Ляжаў я на печы, спаў, а ён прыйшоў, святло ўключыў і давай па хаце хадзіць - то па сталу кулаком грукне, то нагой табурэтку таўхане. Рукі свярбелі. Ну я ляжу, маўчу. Паверце, мамо, ні слова яму не сказаў. А ён убачыў, што я ляжу, і да мяне. «А, кажа, стары чорт. І ты тут?» Ды за валасы і давай цягнуць мяне з печы. Звалок. Тут мы і счапіліся. Але ж ён, гад, здаровы, што я магу з ім зрабіць? Як схапіў ён за горла, дык і дыхаць не магу. Злаўчыўся я ды за патлы яго! Чую - аслаблі рукі. Я тады вырваўся - і ходу. А так задушыў бы...