Янак шумна, зусім па-дзіцячы шмаргануў носам і змоўк. Худы, увесь нейкі разгублена-няшчасны, ён сядзеў на табурэтцы прыгорблена і самотна.
- От бачыш, сынок, - паківала галавою Марыля, - што робяць гэтыя п'янкі. Да чаго яны даводзяць. Гэто ж страшно падумаць, коб роднае дзіця ды падняло руку на бацьку...
Янак раптам парывіста падхапіўся:
- Я яму, гаду, не дарую! Я зараз патэлефаную ў міліцыю - хай забіраюць гэтага вырадка! Хай робяць з ім што хочуць! Не сын мне ён пасля гэтага.
- Не гарачыся, - узяў яго за плечы Віктар і пасадзіў зноў. - Не гарачыся. Патэлефанаваць мы паспеем і заўтра. Нікуды не дзенецца твой Міша. Няма чаго сярод ночы калаціцца. Давай от лепш распранайся ды кладзіся ў нас спаць.
- І праўда, сынок. Я пайду пасцялю...
- Ладна. Чорт з ім, - паслухмяна абмяк Янак. - Нешта калоціць мяне ўсяго...
Янак распрануўся, пайшоў спаць. А яна так і не звяла тады вачэй, праплакала цалюткую ноч...
Марыля адчула, як важкая, пякучая слязіна выкацілася раптам з вока і ціхенька паплыла па шчацэ, за вуха. Яна выпрастала руку з-пад кажуха і памкнулася выцерці гэту няпрошаную слязу, але як толькі ўзняла руку - востры боль пранізаў яе ўсю, аж да пят. Зноў пякельна, невыцерпна запякло ў грудзях.
«Няўжэ гэто ўжэ канец? Няўжэ гэто прыйшла мая пара? Так скоро... Чаму? Навошто?..»
Як баліць сэрца!.. Ніколі яшчэ не балела гэтак. Не зразумець толькі, чаго яно так усхадзілася - ці то ад свайго ўласнага болю, ці ад яе горкіх, балючых успамінаў? І душна неяк стала ў хаце, млосна. Дыхаць цяжка-цяжка...
Госпадзі! Якая ж доўгая, пакутлівая ноч... Ці будзе калі тое світанне? Хоць бы не памерці тут адной. Пабачыць перад смерцю дзяцей. Сказаць ім хоць слоўца... Сказаць, каб жылі хораша, дружна, па совесці... Не трацілі свайго жыцця на пустое, нікчэмнае. Бо жыццё, хоць яно і доўгае, але разам з тым і такое імгненнае... Як знічка! Не загубіце ж яго, дзеці... людзі...
24
На досвітку Янак, даўшы карове сена, вяртаўся назад у хату. Зірнуў на матчын двор і, здзіўлены, спыніўся: дзверы ў сенцы былі насцеж адчынены. Маці? У такую рань? Але чаму ж тады не гарыць у вокнах святло? А мо які злодзей?
Янак праз агарод пайшоў да матчынай хаты. Зазірнуў у сені.
- Хто тут?
З-пад ног з кудахтаннем шуснулі на двор спалоханыя куры.
У сенцах нікога не было. Толькі валялася пасярод падлогі перакуленая курамі міска з падзёўбленымі агуркамі-насеннікамі.
Ціха, пуста было і ў хаце.
Янак агледзеўся - усё як быццам стаяла на сваіх месцах. Хацеў ужо ісці назад, рашыўшы, што гэта, мабыць, прыходзіла маці і забылася замкнуць дзверы, а ноччу іх адчыніла ветрам. Але з-за печы пачуўся раптам не то голас, не то нейкі скрып.
Янак глянуў за печ.
- Мамо! А чаго гэта вы тут?
Марыля хацела азвацца, што-небудзь сказаць, але не было сілы нават расціснуць вусны.
- Мамо, што з вамі? Што-небудзь баліць?
Яна толькі расплюшчыла вочы і заплюшчыла зноў.
- Я зараз, мамо!.. Я да Віктара. Патэлефаную толькі ў «Скорую». Я зараз...
Неўзабаве ў хату ўбеглі перапалоханыя Саня і Віктар.
- От яны, вашы капрызы! Бокам выходзяць... - Пачала было Саня, але Віктар, абарваўшы яе, прыкрыкнуў:
- Ціха ты! Давай хутчэй лякарства. Ды вады, вады прынясіце...
Праз паўгадзіны прыехала «хуткая».
Яна з віскатам спынілася ля весніц, і з кабіны нетаропка вылез малады мужчына з карычневым пузатым чамаданчыкам.
Саня, якая ўжо хвілін з дзесяць чакала машыну на вуліцы, кінулася да мужчыны:
- Скарэй, доктарко... Скарэй, родненькі... І не варушыцца ўжо, і не азываецца. На вас уся надзея. Ох, бяда-бяда!..
Доктар зайшоў у хату і толькі глянуў на Марылін твар, адразу, нічога не пытаючыся, палез у свой чамаданчык, дастаў шпрыц. Зрабіў укол, доўга слухаў яе сэрца. Нарэшце падняўся, загадаў:
- Прынясіце з машыны насілкі!
Калі Марылю асцярожна падымалі з ложка, яна расплюшчыла вочы і слаба, ледзь чутна выдыхнула, папрасіла:
- Алесю... Алесю патэлефануйце... Я ўжэ... мусіць...
- Добра, мама, добра, - нахіліўся над ёй Віктар. - Патэлефануем.
У бальніцу хацелі ехаць абодва - і Янак, і Віктар. Але доктар сказаў:
- Не трэба. Хопіць аднаго.
У машыне застаўся Віктар. Янак і Саня вярнуліся ў хату.
Узыходзіла сонца. Яго першыя промні залацілі пажаўцелае лісце старога ясеня, што рос пад сцяною. Святлела, вышэйшае рабілася неба. На двары, залопаўшы крыламі, пракукарэкаў запознены певень. Пад акном, у бадыллі завялых вяргінь, усчалі шумную валтузню вераб'і.
Жывое абуджалася да жыцця, да сваіх звычных, кожнадзённых клопатаў.
А ў самой хаце - стаяла мёртвая цішыня. Абапёршыся на стол, пануры, бы скамянелы, думаў нейкую сваю думу Янак. Ля печы ціха, моўчкі плакала Саня...