Старая сплюшчыла сухія, гарачыя павекі.
Сон, аднак, не ішоў. Думалася пра дачку. Думалася без вялікае злосці. Толькі пякла, вярэдзіла душу крыўда ды яшчэ нейкая жаласць да сябе. «Заслужыла, называецца, за ўсё сваё старанне, за ўсю сваю дабрату. Заслужыла...» А яна ж думала: ля каго ўжо, а ля дачкі то зможа спакойна дажыць свае апошнія дні. І вось табе нажыла... Праўду людзі кажуць: малыя дзеці спаць не даюць, а вялікія - жыць.
Хаця на сыноў ёй асабліва няма чаго скардзіцца, памагаюць, калі што якое. А вось яна не можа сказаць, што да кожнага са сваіх дзяцей адносілася аднолькава, што кожнаму з іх дала, што магла. Не, не можа. Старэйшага свайго, Янака, як толькі той вярнуўся з арміі, адправіла ў прымы. Адправіла ў чым стаяў. І не таму, што шкадавала, а таму, што не было чаго даць - самі ледзь зводзілі канцы з канцамі.
Нічым, можна сказаць, не памагалі і малодшаму, Алеську, які падаўся адразу ж пасля школы ў горад, толькі адно лета і пабыў дома. І хіба лёгка яму было там вучыцца ў інстытуце, не адзін год туляцца па чужых кватэрах, а пасля, ужо з двума малымі дзецьмі, перабівацца на адну сваю зарплату: дзеці хварэлі і жонка не працавала. Хапіла яму, пакуль, дзякаваць Богу, не выбіўся ў людзі.
Марыля разумее: гэтых пакут у Алеся было б куды менш і, можа, не хварэў бы ён гэтак, не качаўся б па бальніцах, калі б у свой час была якая помач з дому. Але самае большае, што яна магла зрабіць, - гэта з'ездзіць на які тыдзень-другі да сына, паняньчыць унукаў. І то Саня не давала спакою сваімі званкамі, прасіла, каб вярталася хутчэй назад. І Марыля спяшалася дадому, дзе чакаў яе нялёгкі воз штодзённых клопатаў - сваіх, даччыных...
Хто яго ведае, чаму так атрымалася, - можа, таму, што гэта дачка, а з дачкою заўсёды больш клопату, ці то ўжо гэткі ў Сані характар, патрабавальны, капрызны, але выйшла, што з самага пачатку Саня як бы засланіла астатніх дзяцей. Янак, ледзь падняўся на ногі, стаў памагаць бацькам - і кароў пасвіў, і коней на начлег вадзіў, і араць, касіць навучыўся рана, любой работы не цураўся, за ўсё браўся з ахвотаю. З малодшым, хоць ён часам і падленьваўся, таксама асаблівай бяды не было. А Саня гадавалася пястухаю. Яе і будзіць рана шкадавалі, і работу давалі лягчэйшую, і з'есці - лепшае. Дзіўна толькі, чаму яна расла такая кволая, пастаянна не вылазіла з хвароб. Ці не тады ўжо і прывучыла яна дачку, што ўсё толькі ёй, дзеля яе?
Не вельмі што памянялася і пасля Санінага вяселля. Спачатку, праўда, Марыля ўздыхнула з палёгкаю - дачка пайшла ў добрую, паважаную ў вёсцы сям'ю. Муж, няма чаго Бога гнявіць, трапіўся рабацяшчы, гаспадарлівы.
Але не доўга радавалася Марыля. Аднойчы надвячоркам Саня забегла да іх і не села, а зняможана ўпала на лаву:
- Мамачко, родненькая, не магу больш. Не вытрымаю...
І залілася слязьмі.
- Ну ціхо ты, не раві. Не маленькая, коб суцяшаць, - знарок сурова сказала Марыля, хаця ў самой, калі глядзела на вялікія сінія дугі пад вачыма ў Сані, на нос, які завастрыўся, разрывалася сэрца.
- Кажы, што ў цябе там такое? Пасварыліса?
Саня зашморгала носам:
- Ён жэ да мяне, як да парабчанкі якой... Здзекуецца, як можэ.
- Хто, Віцё?!
- Не. Свёкар.
- Не можэ быць! - не дала яна веры. - Такі ж харошы чалавек, памяркоўны, разважлівы. Не можэ быць. Хіба ты сама не тое робіш.
- Як жэ сама, мамо, калі я ўжэ стараюса дагаджаць яму, бы той скуле, што ён толькі скажа, раблю, а ўсё адно кепско, усё адно бурчыць, папракае кавалкам хлеба. Сала ўсё пахаваў пад замок, цукру дае па драбку на дзень. Душымса адной нішчымніцай...
- Ну, а ён што, Віктар твой?
- А што Віктар? З бацькам, кажэ, не будзеш сварыцца. Церпіць таксамо.
- Ой, доню, глядзі. Такое цярпець? Пагавары з Віктарам, ды калі што якое - перабірайцеса да нас. Хата ў нас хоць і меншая, затое спакойна будзе.
- Я гаварыла з ім. Не хочэ. Кажэ, бацькоў толькі зняславім. Пацярпі, кажэ, год-другі, а там сваю хату паставім. Ён ужэ і лесу выпісаў.
- Лёгко сказаць «год-другі». А будзе малое?
- Не знаю, мамо...
Пасля размовы ўстрывожылася за дачку не на жарты. Хто-хто, а яна ведала добра, што значыць гэта хатняя муштра - спазнала таксама, па горла хапіла чужой ласкі... Дык то ж калі было - пры адналічніках яшчэ. А каб цяпер? Ужо нідзе й не чуваць такога. От табе і хвалёны Пракоп! Калі ў бяседзе, то такі ўжо гжэчны, прыемны - зроду і не падумаеш чаго кепскага. А ён, бач, які... Праўду кажуць: бойся сабакі галоднага, а чалавека багатага.