Блізкасць вялікай ракі ўжо адчувалася ў паветры: аднекуль цягнула вільгаццю, якую можа ствараць толькі сабраны разам велізарны аб’ем вады. Да таго ж дрэвы тут зрабіліся такімі, што растуць толькі ўздоўж вялікіх рэк: вышэйшыя, з радзейшым галлём, з абрысамі, што нагадваюць выцінанкі, агулам больш стройныя, накормленыя смачным водарам.
З досведу колішніх вандровак праз Беларусь я ведаў, што падманвацца сціплай высотнасцю будынкаў месца не варта, кішка дарогі можа цягнуцца вельмі і вельмі далёка, а само паселішча выявіцца зусім не малым. Вокны ва ўсіх дамках былі прыцемненыя, але, праходзячы каля аднаго з іх, я са здзіўленнем пачуў гітарнае брыньканне. Пагрукаў у дзверы ў спадзеве спытаць гаспадароў, дзе тут рака. Але музыка сцішылася, а да дзвярэй так ніхто і не падышоў. Наблізіўшыся да акна, я пабачыў, што з боку кватэры па ўсёй плошчы шкла была пафарбаваная чорным заслона. Па яе краях было бачнае нясмелае зірканне свечак. Я не стаў стукаць зноўку: калі тут сапраўды хаваюцца кантрабандысты, у адказ на настойлівасць можна атрымаць порцыю шроту ў жывот. Пагатоў, яны ж напэўна бачаць, што шчэміцца да іх няўзброены, а таму лёгкі на рабунак дзівак.
Я вярнуўся на асфальт і задуменна павалокся наперад. Будынкі самкнуліся ў шчыльны шэраг: платы стаялі без прагалаў, за папярэднім дваром адразу ж пачынаўся наступны, штыкетнік не меў перапынку. Мясціны ўдавалі на закінутасць, але з некаторых комінаў курыўся дымок. Раптам мяне працяла. Я лезь не прысеў на месцы. А потым, вылаяўшыся, пачаў ліхаманкава мяць сваё адзенне і забірацца пальцамі ў кожную кішэньку, у кожную няроўнасць ці ямку ў тканіне. Сарваў з сябе кафтан, расшпіліў камізэльку, вывернуў кішэні нагавіцаў. Але страта была незваротная. Фотаздымак застаўся ў ландо. Я трымаў яго ў руках, калі Дама Карнавалу выключыла святло і пацалавала мяне. І адклаў яго на крэсла ад нечаканасці. Зух звёз выяву ў цэнтр Горада Святла, куды мне ўжо не вярнуцца. Дарога зжэрла мой апошні скарб. Зараз са мной было толькі тое, што я прыдбаў у гатэлі.
Рукі мае апусціліся. У скрусе я ішоў па чорным асфальце, які зрабіўся ракой майго жыцця. Адзін з самых трапных празаікаў тых часоў, у якія было смяротна небяспечна быць трапным празаікам, Юры Алеша, напісаў неяк у “Кнізе развітання”: “Я ўсё жыццё кудысьці ішоў. Нічога, думаў, прыйду. Куды? У Парыж? У Венецыю? Не, у захад сонца. Вось і цяпер іду, ужо разумеючы, што ў захад прыйсці нельга”.
І як жа я мог быць такім наіўным, каб думаць, што да майго сонца можна дастаць пешшу? У мяне не засталося нават напаміну. Думаючы пра гэта, я прамінуў прачыненыя веснічкі: агароджа тут была шчыльна засаджаная невялічкімі елачкамі. Адтуль, з-за брамкі, даносіліся рытмічныя гукі, падобныя да чвякання. Я быў затрымаўся, думаючы, ці не паспрабаваць падысці да гаспадароў. Але вырашыў не выпрабоўваць лёс і рушыў далей. Неўзабаве расцягнутае паселішча скончылася. Дарога забірала налева, разразаючы шырокае поле, залізанае месяцовым святлом. Ніякай ракі тут бачна не было. Трэба вяртацца.
Не разумеючы, як я мог не заўважыць вялікую ваду, я круціў галавой па баках адзінай у мястэчку дарогі. Абрысы дамоў з’ядалі гарызонт, не давалі зірнуць далёка. Нарэшце я зноў апынуўся ля плота з прачыненай форткай. “Добрай ночы!” — крыкнуў я ў двор, але рытмічнае ляпанне не спынілася. Я асцярожна зазірнуў за елкі — нічога адметнага. Дворык пры драўлянай хатцы. Чорныя вокны, шыфер, замкнёныя драўляныя дзверы. Паржавелы ровар пад павеццю. Гукі несліся аднекуль ззаду і як быццам знізу. Пільнуючы сцежку, каб не трапіць у якую гасцінна разяўленую пастку, я абышоў дамок ды вохнуў.
За ім, пад маляўнічай кручай, блішчэла шаша шырачэзнай ракі. Ад чорнай плыні патыхала такой магутнасцю і такой прыгажосцю, што незразумелым рабілася, чаму гэта сучасныя людзі вырашылі, што іх продкі сяліліся на ўзбярэжжах толькі таму, што так ім было прасцей вандраваць. Прастора тут мела іншую тканіну, і рэч была не толькі ў маляўнічасці, у гэтых створаных прыродай велічных візуальных рытмах. Тут былося інакш. На адхоне велізарнага рухомага люстра можна было пражыць лёс, альтэрнатыўны перадвызначанаму. Бо лініі кону тут разыходзіліся ў адлюстраваныя рачной роўняддзю бакі.
Уніз, да ўзбярэжжа, вяла драўляная лесвіца, і парэнчы гайдаліся пад маёй рукой. На пясочку пад хваінай, пры скрынях ды рыбацкіх сетках быў раскладзены надзіманы човен. Ля яго тапталася падгалістая фігура. Спусціўшыся ніжэй, я зразумеў, што чвяканне нараджаецца менавіта тут: чалавек ціскаў нагой гумавую квакуху помпы, якая закачвала паветра ў човен. Ён быў напалову поўны, што б там ні сказалі б песімісты. Калі я сышоў з прыступак, фігура падняла галаву і прывітальна ўзняла пальцы да палёў скуранога стэтсана.