— Вы ўвесь час задаяце не тое пытанне! — крыкнуў Самуэль насустрач мне. Ён разагнуўся і падпёр спіну рукамі. Яго дыханне было збітым праз фізічную працу. Я наблізіўся так, што ён мог казаць цішэй, сяброўскім тонам: — Вы пытаеце: “За што мне гэта? За што, за што, за што? За што так з Ёвам? Ён жа быў беззаганны, справядлівы, богабаязны і ўхіляўся ад зла!”
Мяне цяпер цікавіла зусім іншае пытанне. І я не здолеў дачакацца, пакуль ён скончыць, ды перабіў:
— Хто вы, Самуэль? Ці лепш назваць вас Пастухом? Ці Геолагам? — я стаў за два крокі ад яго, не ведаючы пра ягоныя намеры. — На зямлі, па якой вы ходзіце, ёсць старажытнае казанне пра Бога, які ўвасабляецца ў бадзягу і цягаецца па вёсках, каб дачуцца, як жывуць людзі. Але, як па мне, дык на ўвасабленне абсалютнага дабра вы ніяк не цягнеце. — І пастка ў тым, што на пытанне “за што?” адказаць немагчыма, — працягнуў ён, у сваёй манеры не звяртаючы ўвагі на рэплікі суразмоўцы, якія яму падаліся нікчэмнымі. — Бо пытанне “за што?” не так пастаўленае. Пытаць трэба не “за што?” Пытаць трэба: “для чаго?”
Ён адступіў ад помпы, як бы запрашаючы мяне дапамагчы яму напампаваць човен. Але я не зварухнуўся ды загаварыў, падвысіўшы голас:
— Я б дапусціў, што вы такі ж недарэка, як Сямён Чапля. Толькі больш абазнаны ў законах сусвету. Але я дагэтуль не магу зразумець, як трапіў у бункер і як выйшаў з яго. Да таго ж, генератар на камянях?! Адкуль гэтыя тэхналогіі? Як гэта магчыма? Вы Бог? Вы сатана? Вы іншапланетнік?
Ён падштурхнуў квакву да мяне, уздыхнуўшы з такой нявыкруткай, як быццам я быў дурнаваты дзіцёнак, што ў соты раз пытае, як правільна: “бацька” ці “тата”. Магчыма, я і быў такім дзіцем, бо ён ужо даў мне адказы ў “Айцы дажджу”.
— У мяне ногі стаміліся. Падпампуй ты, — папрасіў ён тым тонам, якім знямоглы стары закідае ўнуку, каб ён накалоў дроваў. Я даўно заўважыў, што нораў ува мне прачынаецца ў самыя для таго не прыдатныя моманты. То быў адзін з іх. Я застаўся стаяць, сцяўшы зубы.
— Дурань ты. Гэта ж твой човен! — сказаў ён з кпінай у голасе. — Ты ж на ім паплывеш!
Мне зрабілася сорамна, і я таропка перакінуў клапан помпы на другую камеру, пачаў качаць. Гума, напаўняючыся, заварушылася. Самуэль жа працягнуў вяшчунства:
— І вось на пытанне “для чаго?” адказаць можа любы. Любы, хто запытваў. Сам сябе. Трэба толькі пачакаць крыху, каб дайшло.
Я на хвіліну спыніў пампаваць і падаў голас:
— Няёмка жыць у свеце, у якім наверсе няма ні дабра, ні зла. Ні пакарання, ні літасці. Толькі матэматыка наступстваў. Алгарытм, як вы сказалі. Напэўна, Ніцшэ першым гэта зразумеў. Таму і збрахаў, што паддашак пусты. — І што тычыцца Другога Прышэсця, — Самуэль стаў да мяне спінай ды ўглядзеўся ў раку. Потым падабраў з пяску пляскаты каменьчык і шпурнуў яго ў цемру. Вада загаварыла воплескамі. — Света Пшонка не мае рацыі. Зрабіўшы пару цудаў перад камерай, любы без напругі б зрабіўся ўладальнікам youtube-канала са ста мільёнамі падпісантаў. І для распаўсюду Слова гэта было б не горай за бадзянні па Галілеі з вучнямі. Калі б! Калі б задачай было толькі пакінуць вучэнне. — А сэнс у іншым? — Хіба нехта на Зямлі не ведае, што добра, а што — кепска? Хіба ўсё ўжо не сказана па сто разоў? Хіба гэтаму не вучаць бацькі сваё дзіця ў першыя гады жыцця?
Ён прысеў на драўляную скрыню побач з чоўнам, скінуўшы з яе чорнае павуцінне рыбацкай сеткі, раскладзенай на прасушку. Памацаў паветраны клапан на баку, заціснуў мацней. Прыслухаўся да помпы. Працягнуў:
— Што пра таго галілеяніна толькі не навыдумлялі! “Збавіцельная ахвяра”. Чацвёртае стагоддзе, Канстанцінопаль, другі Сусветны сабор. Гэта калі Феадосію Флавію трэба было падчысціць арыянаў. “Збавіцельная ахвяра”, ну! Як быццам увесь Новы запавет не пра тое, што нябёсам чалавечых ахвяраў не трэба. — Дык а што тады мусіў зрабіць месія?
Ён скрывіўся на слове “месія” так, як быццам сам быў настаўнікам мовы іўрыт і пабачыў, што вучань зрабіў тры памылкі ў правапісе і дзве ў семантыцы на адно слова.
— Сын чалавечы хадзіў сярод людзей, казаў пра дабро. І ўсім было зразумела, што ён вучыць дабру. “Не забі”, “не брашы ў судзе”, “не бяры чужога”. І што з ім зрабілі? Вось задумайцеся: што са сказанага ці здзейсненага галілеянінам падлягала суду? Катаванням? Укрыжаванню? І, каб з гэтай гісторыі можна было зрабіць сістэмныя высновы, — дык што тут можна было зразумець? Пра людзей? Пра іх дабрадзейнасць? Ці з асуджэння Неронам твайго любімчыка Сенэкі, які прыблізна ў тыя ж часы казаў і пісаў прыкладна тое ж? Ты ведаеш, як Сенэка паміраў?