Дынамік выплюнуў мне ў вуха шумы ажыўленай вуліцы. Там свірышчэў, гарлаў і выкрыкваў запоўнены людзьмі праспект.
— Ало? Ало? Гаварыце! — сказаў я, усё яшчэ не даючы веры, што нехта мог патэлефанаваць на гэтае ламачча. Нават калі б не села батарэйка мільён гадоў таму.
Але тут праз гарадскія шумы прарваўся крыху хрыплы, але такі пазнавальны голас.
— Прывіт. Як ты дазваніўся? Як гэта агулам магчыма? — Я дазваніўся? — перапытаў аўтаматычна. — У старога бедака ля храма Калі зляцеў ланцуг з ровара. Ён прыхіліўся да колішняй тэлефоннай будкі і спрабаваў паправіцца. Я падышла дапамагчы, перапэцкалася ў мазут. І тут у будцы затрэнькаў тэлефон. Як ты прабіўся? Чаму тэлефонная сувязь працуе?
Побач з такім родным голасам чулася старэчае шамканне. Чалавек гаварыў, быццам бы падняўшы кончык языка да гары.
— Дзед кажа, што гэтыя тэлефоны ставілі яшчэ англічане. І яны не былі ва ўжытку з 1940-х гадоў. — Ты ў Непале? — спытаў я адразу пра самае істотнае. Бо невядома, колькі часу ў нас ёсць на гэтую размову. — У Непале цёмна. Я спусцілася з гандлярамі праз Сікім і асела ў Горадзе Світанку. Былой індыйскай Калькуце. Тут увесь час лімонны ранак. Не горача, ад дэльты веюць ветрыкі. Я працую ў планетарыі з дзецьмі. Мы карыстаем свечкі замест лямпачак. — Ты зрабілася спецом па астраноміі? — Я засталася спецом па складанні прыдуманых гісторый. Расказваю ім розныя небыліцы пра планеты і іх насельнікаў. У мяне ўдзячная аўдыторыя. Як ты сам? Як Герда?
Мой тэлефон блюмкнуў, паказваючы, што батарэя зараз здохне. І я загаварыў хутка, збіваючыся:
— Калі ласка, дачакайся мяне там! У Калькуце, чуеш? Я знайду цябе ў гэтым горадзе. Я іду да цябе, і ў мяне наперадзе — велізарны шлях, але дачакайся. Дачакаешся? — Ідзеш? — спытаў яе голас, пацвярджаючы, што яна паспела гэта пачуць.
Тэлефон двойчы піскнуў, і ўсе гукі зніклі з яго. Ён пераўтварыўся ў кавалак мёртвага пластыку. Я панаціскаў яшчэ на кнопкі, але прасцей было б ажывіць Лазара. Унутры штосьці гучна перакочвалася, я намацаў шчыліну пад задняй крышкай, уставіў туды пазногаць і націснуў. Апарат раскрыўся падазрона лёгка. Я ўключыў налобнік, і бровы ўзняліся ад пабачанага. Усё начынне, уключаючы мікрасхему, дынамік, шлейф і батарэю з яблычніка даўно вынялі. Унутры пустой скрынкі быў россып рыбалоўных кручкоў розных памераў і калекцыя драбінак, што ідуць на грузікі для лёскі. Нехта карыстаўся корпусам ад непатрэбнай штуковіны як скрыначкай для ўчэпістай драбязы, якую не пакладзеш у кішэню. Лягчэй было б дазваніцца з чоўна ці галіны дрэва, чым з гэтага тэлефона.
Я дапампаваў човен і прымацаваў вёслы. Падцягнуў яго бліжэй да ракі, пасадзіў нос у ваду. Выцягнуў падарунак Дамы Карнавалу, асцярожна зняў адзін зіхоткі каменьчык і ўціснуў яго ў пясок там, дзе стаяў човен. Пасля ўзлез на свой гумовы плыт, паспрабаваў адштурхнуцца ад берага рукой і ледзь не перакуліўся, пакоўзаўся ўздоўж спуску, ссоўваючы транспартны сродак, сёрбнуў сцюдзёнай вадзіцы ботам і нарэшце скруціў з уключыны вясло. Пасля сутыкнення з берагам човен нарэшце скрануўся ў бязважкасць. Праплыў яшчэ з метр, і яго падхапіла імклівая плынь.
Мяне павольна закруціла і пацягнула на сярэдзіну ракі. Спачатку я спрабаваў веславаць, думаючы, што здольны паскараць ці запавольваць рух. Але неўзабаве сцяміў, што вада ўсё зробіць сама. Ад мяне патрабуецца толькі адкінуцца на мяккую гуму і адчуваць слізганне па вадкай дарозе, якая кіруе сама. Нагадвала паездку на бясконцым эскалатары. Праз нейкі час з’яўляецца ўражанне, што ты стаіш на месцы, а рухаюцца толькі хмызняк і чорныя сілуэты дрэваў на берагах. За вёслы трэба было хапацца толькі тады, калі строма, разгуляўшыся, выносіла парушынку чоўна да берага, дзе ніякай энергіі ў вадзе не было. Менавіта ў адзін з такіх момантаў, зазірнуўшы пад човен, я ўсвядоміў, што тленне аганькоў у прадонні не супадае з карцінай зораў на небе.
Так я ўпершыню і пабачыў гэты цуд. Слёзы Геліядаў, адметнасць чароўнай ракі Эрыдан, апісанай Авідыем, згаданай Эсхілам і Еўрыпідам. Месцамі бурштын ляжаў шчыльна і свяціўся так, нібы пад вадой хаваліся цэлыя гарады з падсвечанымі праспектамі і плошчамі. На быстраку ягонае ззянне зацямнялася да бляклых водбліскаў: шматтонная тоўшча вады з’ядала мігценне, а адбіткі зораў прыпарушвалі роўнядзь. Пад плыткімі берагамі падводныя светлякі ўспыхвалі, вымушаючы думаць, што нехта пусціў па рацэ кітайскія ліхтарыкі. І толькі калі быстрыня выціскала човен да ўскрайку, рабілася бачна, што насамрэч бурштын спачывае глыбока пад чорным люстрам. І ад паверхні яго аддзяляюць метры чысцюткага крышталю.