Адгарнуўшы старонку, я пабачыў вялікую, на ўвесь аркуш, ілюстрацыю да навіны пра парад: мастак даў волю свайму ўяўленню пра велічнасць агляду войска. Каля чэзлых пяціпавярховікаў праспекта Свабоды паўзлі сапраўдныя танкі, за якімі ішлі трактары і камбайны, да прычэпаў і жатак якіх былі прылепленыя бомбы і ракеты. Мне здаецца, мастак крышку забыўся, як насамрэч выглядалі вайсковыя парады ў дызельную эпоху. Для перавозкі ракет, вядома, выкарыстоўвалася іншая тэхніка. Як жа яна называлася? Самазвал? Лімузін?
На шырачэзных прыступках маўзалея “Віталюр” стаяў увесь склад грушаўскага палітбюро: бурмістр, ягоная сакратарка Магдалена і званар Гацак. Услед за танкамі і камбайнамі па праспекце ішлі тры нявольніцы. Іх мастак выявіў апранутымі ў спартовыя касцюмы ў абліпку, з доўгімі стужкамі ў руках — з такімі раней танцавалі гімнасткі.
— Вось бачыце, бачыце! Галоўнае, разам з кальварыйскімі біткамі пройдуць сапраўдныя жанчыны-нявольніцы! Ух, цікава, праўда?! Ці вымусяць іх распрануцца для парада? Бо які сэнс у апранутай нявольніцы?
Я паглядзеў на Цугундара. Ягоны насаты лыч, разяўлены ва ўсмешцы, вочы вытарашчаныя. Агульны выраз твару быў такі ж, як у Герды, калі яна нагаўкалася ды вярталася са спаленай крамы. Каб перамагчы агіду, я адкрыў старонку міжнародных навінаў.
Тут быў кароткі дайджэст:
“Неўры, перакінуўшыся ваўкамі, спустошылі дваццаць пасяленняў Берасцейскай Канфедэрацыі. Пасля чаго перавярнуліся людзьмі і зараз знаходзяцца пасярод нас”.
“У рэспубліцы Чэпетаўка андрафагі ўступілі ў бітву са скіфамі і перамаглі іх. Шэсць насельнікаў Чэпетаўкі з’едзеныя на пераможным баляванні”.
“Гелоны вынішчылі ўсіх баброў на свяшчэнным возеры і ўслед за будзінамі пачалі сілкавацца сасновымі шышкамі”.
“Горад Святла абвяшчае пра дасягненне эры дабрабыту, у сувязі з чым істотна павялічвае плату за ўваход”.
“Казлакапытыя перарэзалі два караваны гандляроў”.
“Экспедыцыя брытанскіх вучоных, што кіруецца на край свету, паведаміла пра выхад да неабсяжнага каньёна, за якім бачна толькі чорнае прадонне. Як паказалі папярэднія замеры, бездань прасціраецца ўніз на глыбіню, якая перавышае іх ацэначныя здольнасці (доўгі капрон з грузілам). Экспедыцыя разгортваецца ўздоўж шчыліны, каб ацаніць яе працягласць. Брытанскія вучоныя не выключаюць, што знойдзены імі ўпоцемках каньён мае дачыненне да краю Зямлі”.
— І гэта — навіны з нашай планеты? — мне раптам вельмі захацелася выпіць варыва з бітона. — А то ж! — Я маю на ўвазе, вы самі ў гэта верыце? Што будзе далей? Брытанскія вучоныя пабачаць велізарных чарапах, на якіх месціцца блін Зямлі? — У мяне няма падставаў у гэта не верыць, пані Кніжнік! Газета старанна правярае інфармацыю. Сумняецеся — зазірніце сёння пасля чацвёртай склянкі на праспект Свабоды. Там усё будзе, как тут напісана. Ну, без танкаў, канечне. Танкі — гэта фантазія майстака. — Ну, так яно так. Але “край зямлі”. “Андрафагі”, “неўры”. Як гэта можа быць? Як у гэта паверыць? — А чыму верыць, як не гэтаму? Таму, што Зямля круглая ды абарочваецца вакол сонца? — Але ж гэта ўсё вельмі падобна да — як жа гэта называлі тады? —да фэйк ньюз. — Фальшывыя новасці былі патрэбны тады, калі людзям нецікава было чытаць новасці сапраўдныя. А зараз нашто выдумляць? Вы на неба пасматрыце! — Ведаеце што, я, прабачце, вярнуся да вашай прапановы. Калі ласка, плясніце мне крышачку, — наважыўся я.
Гаспадар гасцінна ўсміхнуўся, адкрыў бітон і нацадзіў дзюравым чарпаком у бляшаны кубачак цёмнай вадкасці. А потым — вось гэта сапраўднае выключэнне — наліў палову бляшанкі і сабе.
— Будзьман! — прапанаваў ён, і мы чокнуліся. — Будзьма, — выдыхнуў я, пракаўтнуўшы палову налітага. — Трэба сказаць, ваш мядок зрабіўся лепшым з таго разу, як я каштаваў яго. — Прагрэс не стаіць на месцы, — усміхнуўся Цугундар, — эксперыментую з чорным перцам і мятай. Гэта, канечне, істотна ўздаражыла сумесь, прыходзіцца браць па паўтары цынкі за два кубкі. Але для вас — бясплатна, — зноўку паўтарыў ён.
Гэты чалавек нават душу д’яблу будзе тройчы прадаваць!
Мядок дасягнуў страўніка і выбухнуў там смарагдавым салютам. Я ледзьве стрымаў ваніты. Герда жаласліва падвіскнула — яна дык адразу адчувае, калі я брашу дзеля ветлівасці, а калі кажу праўду. Праз некалькі секунд я адчуў, што ў маёй галаве з’явілася плынь, якая пачала адносіць маю свядомасць некуды ўбок. Думкі і ўвага як быццам забіраліся інерцыяй чужога настойлівага руху і гарнулі ў месца, дзе для кожнай дрэннай рэчы маецца добрае тлумачэнне. Я паглядзеў на Цугундара. Ягоная пыса ўжо не выклікала агіды, і тая самая ўнутраная інерцыя нашаптала, што мядок робіць чалавеку настолькі дрэнна ўнутры, што на тле гэтай дрэні любая сусветная праблема сама сябе вытлумачвае як неістотную.