Угрэла сонца. Жней чародкi
Iдуць паважна, як лябёдкi,
У хустках лёгкiх, кофты белы,
Iх рукi дужа загарэлы.
Iдуць дзяўчаты, маладзiцы
I жарты строяць, як блазнiцы,
Iдуць шумлiвы, гаварлiвы,
Звiнiць iх голас, смех шчаслiвы;
Чутна i песня маладая,
I поле раптам ажывае.
I мацяркi з дзяцьмi малымi
Ў лубках-калысках за плячымi
Такая ты, жаноча доля,
Марудна цягнуцца на поле.
Прыйшлi на вузкiя загоны,
Дзе каласочкi шумы-звоны
У таямнiчы спеў злiлi,
Упаўшы чолам да зямлi.
Гарачы дзень. На полi душна.
Прыцiх той ветрык непаслушны,
Як бы сваiм аддаўся марам.
Зацiшак поля дыша варам
I гонiць з твару поту рагi,
I сохнуць губы ад той смагi.
А жнейкi жнуць. У моры збожжа
Мiльгае постаць iх прыгожа,
Калi ў паверхнi таго жыта
Ўсплыве галоўка самавiта
I так прыгожа азiрнецца,
А гiбкi станiк разагнецца;
Або калi над галавою
У жнейкi спрытнаю рукою
Пучок калоссяў мiльгатнецца,
Апiша дужку, бы вясёлку,
Бы нейкай знiчкi след пагаслы,
I борзда ляжа ў перавяслы,
Што распасцёрты на падолку,
Дапраўды: ўзмахаў гэтых мгненне
Адна любота, заглядзенне!
Гарачы дзень! Эх, спёка, спёка!
А прохладзь вечара далёка.
Замлела ўсё ў жары-тамленнi,
Зямля гарача i каменнi;
А ўсюды цiха, нема, глуха,
I толькi заедзь каля вуха
Гудзе агiдна, надаедна,
Бы сама наша доля бедна,
Ды дзiцянё з лубка-калыскi
Заводзiць плачы свае, пiскi,
А кучаравыя снапочкi,
Над iм злучыўшы каласочкi,
Стаяць спакойна i маўклiва,
Бы кажуць жнейкам тым жычлiва:
"Да нас iдзеце, дабрадзейкi!
Пад наш цянёк хавайцесь, жнейкi!"
А жнейкi жнуць. Iх твар палае,
Iх пражыць, сушыць смага тая,
Якую трудна iм здаволiць,
Якая толькi "пiць! пiць!" молiць.
Сярпок скрыгоча прагавiта,
Жытцо згрызаючы сярдзiта,
Як бы яму ўсё мала стравы
Нядарма ж вылез ён з-за лавы;
Цяпер яго краса-часiна:
Шпарчэй, шпарчэй жа гнiся, спiна!
I спiны гнуцца, бы ныраюць;
Па струнах-кальвах пальцы граюць,
Напрост кладуцца жменi жыта,
Растуць снапочкi самавiта,
Стаяць, бы лялечкi якiя,
Глядзяць, як госцi дарагiя.
Прыйдзi пад вечар ты на поле
I палюбуйся iм, саколе!
Ў якiя роўныя шнурочкi
Цяпер пакладзены снапочкi!
I як прыгожа-слаўны бабкi!
Якiя ладныя iх шапкi!
I хоць яны ўсе адзiнакi,
Але i выраз i адзнакi
У кожнай бабкi асабiсты,
А наагул усе фарсiсты,
Зiрнеш - дальбог жа, возьме ўцеха,
I не стрымаешся ад смеху:
Яны так мiлы, так прыветны,
Так самавiты, так фацэтны
I пазiраюць так прыхiльна,
Прыгледзься толькi да iх пiльна!
I многа ж iх: не змерыш крокам
I не акiнеш нават вокам;
Стаяць радамi, зухаваты,
Як на ўрачыстасцi салдаты.
А тая ранiчка на полi
У часе летняга расквету!
Эх, выйдзi ў поле, брат, дасвету:
Не будзеш каяцца нiколi.
Зiрнi, прыслухайся наўкола:
Як цiхамiрна, як вясёла.
I ў кожным дрэве, i былiнцы,
I ў малюпасенькай раслiнцы,
Ну, ва ўсiм чысценька дазвання
Блукае радасць спадзявання.
Куды нi глянь - усё ў настроi
I ў добрай згодзе мiж сабою;
Само паветра жыва, дыша,
Бы ў iм хтось хвалы жыццю пiша,
Праменна-светлы, яснавокi,
I гаснуць-нiкнуць ночкi змрокi.
Усход жыве, гарыць, палае,
Слупы-праменнi падымае,
Бы тыя рукi блаславення
У часе шчырага малення.
I вось яна, жыцця крынiца,
Сама багiня-чараўнiца,
Ўзышла на небе i мiргнула,
Расу ў брыльянты абярнула,
Глядзiць прыветна, ўсiх кахае,
Па свеце стрэлы рассыпае
I песцiць шчыра ўсiх, як матка...
Хiба забудзеш мiг той, братка?
Каб завяршыць малюнак лета,
Каб песня ўся была дапета
На мой манер i на мой лад
I апiсаць усё падрад,
Я, адчуваючы патрэбу
Аддаць падзяку зямлi, небу,
Хачу ў парэчанскi лясок
Зайсцi яшчэ, ну, хоць разок,
Узяўшы кошык цi каробку,
I ўжо тады паставiць кропку
I кончыць з летняю парою.
Мне не даюць грыбы спакою,
Баравiкi мне часта сняцца,
Мне з iмi трэба паквiтацца;
Я чую - грэх iх абмiнуць,
На iх увагi не звярнуць.
Чорнагаловыя, ўдалыя,
Баравiчкi мае любыя!
Якою слаўнаю сям'ёю
Вы ўстаяце перада мною!
Я помню летнiя часiны
I вас, грыбныя баравiны!
Ранюткi час. Нiдзе нiкога,
Мiж дрэў звiваецца дарога,
А па дарозе ты з кашом
У лес шыбуеш цiхачом,
Каб ашукаць жанок руплiвых,
Бяссонных, вечна клапатлiвых,
I iм на злосць, на зайздрасць тую
Набраць грыбоў капу, другую,
Пакуль агледзяцца яны,
Што там "карэньчыкi адны".
Наладзiў струны лес маўклiвы
На лад вясёлы, на шчаслiвы;
I толькi сонцаў круг чырвоны
Асыпле золатам кароны
Высокiх хвой у тым бары
I кiне багру па кары,
Ачнецца лес, звiняць прагалы,
Як мнагаструнныя цымбалы,
I толькi пошчак той якоча,
Пералiваецца, гагоча,
Бяжыць па ўзгор'i мiж палянак,
Як спеў размашыстых гулянак.
- Марыля, гу! гу-гу, Тацяна!
- Гу-гу, Магдуся! Гу, Мар'яна!
- Антоля! цётка Мiхалiна!
- Алеся! Зося! Катарына!
Па лесе ходзiць пагалосак
Дзяўчат, жанок вакольных вёсак;
Грымяць, трасуцца баравiны,
I бас тут чуецца мужчыны.
Але ўсяго тут цiкаўней
Прынамсi, так было даўней,
Калi свяржэнскiя кабеты
Капэляй прыйдуць у лес гэты,
Ды з iх кабецiна якая
Капэлю згубiць i гукае
I па iмёнах называе:
"Каруся, Палуся,
Цацэля, Марцэля,
Алена, Магдалена,
Зося, Антося,
Анэта, Праксэта,
Цётка Югася,
Бабка Кася! Гу-у-у!"
I смешна часам i цiкава,
Як бы тут робiцца аблава.
Шнуруюць бабы i дзяўчаты
I кантралююць мох узняты
I тыя кучачкi калюшак,
Дзе грыб схаваў свой капялюшык.
Другая нiзенька прыгнецца,
Не ходзiць - поўзае вакол,
Рукою мацаючы дол,
Як бы на клад найшла, здаецца,
I так старанненька шукае:
I пад ядлоўчык заглядае,
Пад верасок i пад хваiнку,
Разгорне кожную гарбiнку
I моху купiнку ўздзярэ
Ну, ўсё як ёсць перабярэ.
А як надарыцца часамi
Табе, вандруючы лясамi,
Найсцi на неруш, дзе нiколi
Нiякай Тэклi, нi Аўдолi
Нага нi разу не ступала
I вока iх не зазiрала!