Несцерка. То і кажаш, што ў думках. Каханне і кашаль не схаваеш. Толькі забудзь пра свае каханне. Якая з яго карысць? Самая непатрэбная рэч на свеце. Будзеш жыць у палацах, у Варшаву паедзеш, у золаце будзеш хадзіць, на Андрэя свайго і не паглядзіш, а на дзядзьку Несцера і плюнуць не захочаш.
Кацярына. Ой, дзядзечка, не рвіце душу, я і так усе ночы праплакала.
Несцерка. Няўжо праплакала? Няўжо паненкаю быць не хочаш?
Кацярына. Каб бацьку не ў астрог — збегла б куды вочы глядзяць. А каб прымусілі — то і ў ваду б.
Несцерка. Э, да ты не ў бацьку, ты ў маці нябожчыцу. Памятаю яе, зямля ёй пухам. I цябе з калыскі памятаю, птушачка ты мая. I калі ты сапраўды за панствам не гонішся, у бядзе не пакіну.
Кацярына. Ой, дзядзечка Несцер! (Абдымае Несцерку.)
Несцерка. Ну, ну. Толькі вось бацька твой — ці з розуму зжыўся, ці ў падпанкі яму свярбіць…
Кацярына. Вінен ён пану тысячу рублёў — пасадзяць яго ў астрог. Каб не гэта…
Несцерка. А і пасядзеў бы крыху — можа, розуму дабавілася б.
Кацярына. Не, дзядзечка, я гэтак не згодна. Лепш век гараваць, чым бацьку ў астрог аддаць.
Несцерка. Ну-ну, не сумуй. Знойдзем тысячу.
Кацярына. Дзе ж гэткія грошы ўзяць?
Несцерка. Была б бяда. Яна навучыць. А разумны чалавек і без грошай выкруціцца.
Кацярына. Андрэй павёз тавар гандлярам — павёз няходжанымі шляхамі і ўжо вестачку прыслаў — усё добра абышлося. Грошы ёсць. Ды і пан пра гэта даведаўся — цягне ў касцёл як у пятлю.
Несцерка. Ну дык слухай. Скажа што пан пра вяселле — нічога не абяцай. А ўвечары пад’еду я на панскіх конях — сядай і насустрач Андрэю. А пакуль вы вернецеся, мы тут неяк пратрымаемся.
Кацярына. Значыць, мы коней гэтых украдзём? Так ня добра.
Несцерка. Э-э, Бог чэсных любіць, ды долі не дае. Не ўкрадзём, а пазычым. Толькі вось бацьку б твайго ўламаць. А вунь і сам Пшэбыеўскі сюды стрыканожыць — ну, да вечара.
Несцерка выходзіць. З’яўляецца пан Пшэбыеўскі.
Пшэбыеўскі. О! Пані Катажына! Бардзо рады бачыць! (Кланяецца.) Дзенькуем пані за візіт. Я меў смеласць прыгатаваць пані сюрпрыз — о, пані будзе мець шмат прыемнасці. У гэткай глушы прывабная пані не мае забавы. Я хацеў, каб пані паглядзела мой тэатр.
Кацярына кланяецца.
То, канешне, не Варшава, але я намагаўся зрабіць так, каб пані мела прыемнасць. Я сам аўтар, я напісаў вершы, музыку — то опера прысвечана пані Катажыне.
Кацярына зноў кланяецца.
(Хлопае ў далоні, звяртаецца да дзяўчат-танцорак). Прыгатаваць усё! Перша сцэна — танец. Музыка — раз-два — раз-два-тры!
Танцоркі пачынаюць танец. Яны ў антычным адзенні, дэкарацыі — горы, воблакі, кіпарысы.
О! Матка боска — як нежывыя — віва, віва, вось гэтак. Амарозо — вось так. (Паказвае, як трэба рухацца.) Зноў — музыка — кантабіле, кантабіле. От, як з дрэва зробленыя! Рукі — рукі — грацыя. О, пані Катажына, — як вывучыць гэтых! I музыка — хоць вушы затыкай. Трэба выпісваць італьянцаў. Пастух, дзе пастух? — выхад пастуха.
З’яўляецца пастух, усе заміраюць.
Пастух (спявае).
Усе зноў працягваюць танец вакол пастуха.
Пшэбыеўскі. Стоп, стоп, усё не тое! (Выходзіць сам, робіць некалькі «па» і пяе.)
От, пані Катажына — ну што з імі зробіш. I потым, што гэта за мова?! Ці ж можна размаўляць на гэткай туземнай мове?! На сцэне трэба па-французску або па-польску.
Кацярына. А па мне, паночку, няма лепш той мовы, на якой маці калыханку пела.
Пшэбыеўскі. Маці! Калыханку! Не, не. Ні пець, ні танцаваць! Не тая парода. Трэба выпісваць італьянак.
Кацярына. Занадта складана пан усё прыдумаў — вось і не атрымліваецца. А што пець ды скакаць — нашы дзяўчаты не горш за італьянак могуць.
Пшэбыеўскі. О пані! Мастацтва — тонкая рэч. Тут патрэбна парода. Віва — кантабіле, тэмпо — брыо.
Кацярына. А вось пагляньце — ваша брыла.
Кацярына збірае танцорак і музыкаў, і пачынаецца танец, усе спяваюць.