Несцерка. То ад добрае душы. Ведае, што ў мяне ні даху над галавой, ні хлеба ў абед — вось і турбуецца.
Пшэбыеўскі(смяецца). Дык, значыць, бургамістр добры чалавек.
Несцерка. Канешне, добры. Калі спіць, і з дубінай прайсці міма можна.
Пшэбыеўскі(смяецца). То добра мовіш. То б запісаць і выдаць ксёнжку ў Варшаве — як фальклор туземны.
Несцерка. Пішыце, пішыце, паночку. (Убок.) Каб табе чэрці віламі па скуры пісалі.
Пшэбыеўскі выходзіць.
Узрадаваўся. Што ты скажаш, як атрымаеш і дулю, а не Ганулю.
Уваходзіць Малання.
Малання. Ну што, работнічак, на другія харчы перайшоў — ці мае не да смаку?
Несцерка разводзіць рукамі.
Нешта ты і носа не паказваеш. Чула, у пана за лепшага сябра. Можа, і пра тое, аб чым дамаўляліся, забыў. А ён ўсё жыццё памятае. Можа, і мне расказаць пану, дзеля чаго ты да яго ўладкаваўся?
Несцерка зноў разводзіць рукамі.
Несцерка. Ты што малоціш?
Малання. А тое, што ў мяне ў гэтым доме таксама вока ды вуха ёсць. Чула, пану Кацьку сватаеш? Хочаш і каля яго, і каля мяне разжыцца.
Несцерка. От дурніца. Табе б у сямнаццаць гадоў да той памяці яшчэ б розум. Гэта ж «манеўр».
Малання. Які «манер»?
Несцерка. Глухому што ні кажы — сваё чуе. Нельга напрамкі лезці — у абход трэба, зразумела? Ты толькі рыхтуй грошыкі. Заўтра вечарам… Адным словам, з’едзе твая саперніца адсюль — табе і карты ў рукі.
Малання. Ох, спрытны ты круцель. Але каб і мяне не падмануў заадно.
Несцерка. Ну, ну — дзякаваць будзеш.
Малання. Гэта я заўсёды гатова — ды ты сам упіраешся. Колькі год адзін шляешся — і да бабы цябе не цягне — га? (Абдымае Несцерку.)
Несцерка. Ну, ну, дзіравага меха не напоўніш, карысці ад вас, ад баб. Вось я лепш сто грамаў вып’ю.
Малання. Эх ты, не тваім носам маліну кляваць. Відаць, і забыўся як.
Чуваць шум.
Ой, Пшэбыеўскі ідзе, трэба схавацца.
Несцерка. Уцякай у другі пакой, а я тута.
Несцерка бярэ бутэльку і лажыцца, быццам п’яны, пад стол. Малання выходзіць. Уваходзяць Пшэбыеўскі і панскі кухар татарын Мустафа.
Пшэбыеўскі(адхінае заслону). Ужо пад сталом валяецца. Дапусці свінню да талеркі. А сёння гэтак і трэба, усё па задуманым. Ты ўсё вывучыў добра?
Кухар. Усё, усё.
Пшэбыеўскі. Прачытаеш — скажаш: «Будзьце мужам і жонкаю» — і хуценька ў алтар. Вопратку скінеш — і на козлы. I адразу кіруйся на Варшаўскі тракт. Гэткае вяселле лепш у Варшаве гуляць.
Кухар. Усё зробім, як дамовіліся. Колькі пан заплаціць?
Пшэбыеўскі. Аб гэтым потым, потым.
Кухар. Грошы адразу. Грэх вялікі.
Пшэбыеўскі. Які табе грэх — ты не хрысціянін. Твая вера гэтага не забараняе.
Кухар. Паганіць касцёл — вялікі грэх. Грошы наперад.
Пшэбыеўскі. Наперад. А ты ўцячэш пасля, а як я дзеўку Кудрачку вярну, хто дакажа, што ты вянчаў?
Кухар. Мяне тады людзі адарвуць мая башка.
Пшэбыеўскі. Затое і грошы табе плачу.
Кухар. Дзеньга — гэта добра. За дзеньга ўсё зробім.
Пшэбыеўскі. Вось яшчэ таксама — туземец. Добра. Палову.
Кухар. Такія — не. Залаты, залаты давай.
Пшэбыеўскі дае мяшэчак з грашыма.
Пшэбыеўскі. Ды ты не турбуйся за сваю галаву. Пажыве дзеўка ў Варшаве — памякчэе, і шуму не будзе ніякага.
Кухар. Пан дзеньга даст — всё будзет харашо, шума не будзет.
Пшэбыеўскі. Пан грошай не пашкадуе. А як прыцямнее — едзь да Кацярыны, скажаш, ад Несцеркі. А то гэтаму прайдзісвету дай коней — ні дзеўкі, ні коней не знойдзеш. Ксяндза адвязеш у суседняе мястэчка. Вось запіска.
Кухар. Усё як пан скажа.
Пшэбыеўскі. Пайшлі, трэба ўсё хутка рабіць, хутка!
Выходзяць. З-за заслоны выходзіць Несцерка.
Несцерка. Вось табе і на! Я яго шапкаю, а ён мяне — абухом!
Уваходзіць Манах.
Манах. Што аслупянеў, як маланкаю стукнула?
Несцерка. Стукнула, брат, ды так стукнула — хоць крычы. А ты што тут робіш — усё на касцёл збіраеш?
Манах. Даўно кінуў гэты занятак. Жыву вось у пана Пшэбыеўскага за вучонага сакратара. А заадно даследую яго вінныя падвалы. Ды ён, відаць, зразумеў гэта. Схаваў ключы. Вось я іх і шукаю. Во яны — ключы пазнання сэнсу нашага існавання праз элексір жыцця.
Несцерка. Няўжо?
Манах. Павер мне. Я чалавек вучоны. Толькі вось бяда — ключы я не знайшоў, а з раніцы ў роце ні кроплі не было.
Несцерка. Э, браток, ведаю гэткую бяду. Але, умеючы, дапамагчы няцяжка. Адкрый заслону.
Манах адкрывае заслону.
Манах. Божа! Як мудра ўсё на гэтым свеце! Трэба толькі адкрыць заслону!
Яны садзяцца за стол, наліваюць віна.
Несцерка. Але ж у цябе і мерка!
Манах. Як самі сабе мераем — гэткай меркаю і нам адмераюць. (Выпівае.)
Несцерка. I колькі ж ты можаш выпіць?
Манах. Гэта гледзячы па абставінах. Якое віно, якая закуска. У пакоях або на ваздусях, за сваё ці дармавое.
Несцерка. Ну, калі найлепшае віно, і закуска, ды ў садку пад вішнямі — і на дармаўшчыну?
Манах. Тады да бясконцасці, і яшчэ адна бутыль.
Несцерка. Чакай, калі да бясконцасці, то навошта яшчэ адна бутыль?
Манах. А каб раніцай апахмяліцца было чым.
Несцерка. Божа! Вось што значыць вучоны чалавек. Колькі гадоў гэтую гадасць п’ю — а да гэткага не дадумаўся.
Манах. Таму дурная галава раніцай і баліць. Налівай.
Несцерка. Але так піць — і ў царства Божае не трапіш.
Манах. Сказана: царства Божае — унутры нас. (Выпівае і гладзіць сябе па жываце.) А дзе ж наш благадзецель, пан Пшэбыеўскі?
Несцерка. Ксяндза шукае.
Манах. А навошта?
Несцерка. Жаніцца хоча.
Манах. I дарэмна. Сказана: жанчына — ёсць сетка.
Несцерка. Ахвота горш за няволю.
Манах. I гэта праўда. Я б і сам мог дапамагчы нашаму благадзецелю. Я ж не проста манах — я і ксяндзом, і вікарыем магу, і грахі адпускаць маю права — у мяне папера ад самага папы ёсць. Сам папа падпісаў — эх, яго б сюды. Ён жа плакаў, калі мяне праводзіў, а вось цяпер бы мы павесяліліся!
Несцерка(хоча наліць). Стары фокус — зноў пуста.
Манах. Неразгаданая загадка быцця, колькі ні пі — дап’еш да дна, а назаўтра зноў поўна — га? «Чудзен сей мір», — хвала яго тварцу. А хто п’е — налівайце, а хто не п’е — не давайце.
Манах засынае, седзячы на крэсле. Уваходзіць Малання.
Малання. Ну што, дарваліся, як свінні да гразі — цяпер да раніцы.