— Снэл быў апошні, хто бачыў яго.
— Бачыў, так, але не размаўляў з ім.
Бараўз не адказаў.
Маёр Рыдл спытаўся:
— Каторая была гадзіна, як вы пайшлі наверх апрануцца на абед?
— Прыкладна пяць хвілін восьмай.
— Што рабіў сэр Гервазы?
— Я пакінуў яго ў кабінеце.
— Ці доўга ён звычайна пераапранаўся?
— Ён звычайна аддаваў на гэта аж тры чвэрці гадзіны.
— Значыцца, калі абед быў у пятнаццаць хвілін дзевятай, ён, верагодна, пайшоў бы наверх, самае позняе, а палове восьмай?
— Вельмі верагодна.
— Вы самі пайшлі пераапранацца рана?
— Але, я вырашыў, што пераапрануся і тады пайду ў бібліятэку і вазьму патрэбныя мне даведкі.
Пуаро задумліва кіўнуў. Маёр Рыдл сказаў:
— Добра. Я думаю, пакуль усё. Вы не запросіце міс — як яе завуць — да нас?
Маленькая міс Лінгард шмыгнула ў пакой амаль імгненна. На ёй было некалькі ланцужкоў, яны ціха звінелі, калі яна сядала і запытальна пераводзіла позірк з аднаго мужчыны на другога.
— Усё гэта вельмі… э-э… сумна, міс Лінгард, — пачаў маёр Рыдл.
— Сапраўды, вельмі сумна, — сказала міс Лінгард, як ёй і належала сказаць.
— Вы… калі прыйшлі ў гэты дом?
— Месяцы два назад. Сэр Гервазы напісаў свайму сябру ў Музеі — палкоўніку Фозэрынгею, і палкоўнік Фозэрынгей парэкамендаваў мяне. Я зрабіла нямала гістарычных даследаванняў.
— Сэр Гервазы быў цяжкі для вашай сумеснай работы?
— О, не. Трэба было, вядома, трохі ўлагоджваць яго. Але ж, я ведаю, гэта заўсёды даводзіцца рабіць з мужчынамі.
З нялёгкім пачуццём, што міс Лінгард, мабыць, улагоджвае яго ў гэтую хвіліну, маёр Рыдл гаварыў далей:
— Вы павінны былі дапамагаць сэру Гервазы ў рабоце над кнігай, якую ён пісаў?
— Але.
— Што ў гэта ўваходзіла?
Нейкі момант міс Лінгард выглядала зусім па-чалавечы. Яе вочы міргалі, калі яна адказвала:
— Ну, ведаеце, фактычна — напісанне кнігі! Я збірала інфармацыю, і рабіла нататкі, і апрацоўвала матэрыял. А потым, пазней, рэдагавала, што напісаў сам Гервазы.
— Напэўна, вам давялося праявіць нямала такту, мадэмуазель, — сказаў Пуаро.
— Такту і цвёрдасці. Патрэбны і тое, і другое, — адказала міс Лінгард.
— Сэра Гервазы не абурала ваша… э… цвёрдасць?
— О, зусім не. Вядома, я пераканала яго, што ён не павінен звяртаць увагі на дробязі.
— О, так, я разумею.
— На самай справе гэта было зусім проста, — сказала міс Лінгард. — Сэрам Гервазы можна было проста кіраваць, толькі належным чынам.
— А цяпер, міс Лінгард, адкажыце мне: ці не ведаеце вы чаго-небудзь, што магло б праліць святло на гэтую трагедыю?
Міс Лінгард адмоўна паківала галавой.
— Баюся, не. Ведаеце, ён, натуральна, ніколі не раскрываў мне сваю душу. Я, па сутнасці, яму чужая. Ва ўсякім разе, я думаю, ён быў занадта ганарысты, каб гаварыць з кім-небудзь пра сямейныя турботы.
— Дык вы лічыце, менавіта сямейныя турботы — прычына яго самагубства?
Міс Лінгард як быццам трохі здзівілася.
— Ну, вядома ж! Хіба ёсць якая іншая?
— Вы ўпэўнены, што былі сямейныя справы, якія турбавалі яго?
— Я ведаю, што ў яго былі цяжкія душэўныя пакуты.
— Як, вы ведаеце гэта?
— Ну так, вядома.
— Скажыце мне, мадэмуазель, ці гаварыў ён з вамі па сутнасці справы?
— Невыразна.
— Што ён казаў?
— Дайце падумаць. Я заўважыла, што ён як быццам не чуе, што я кажу…
— Адну хвілінку. Пардон. Калі гэта было?
— Сёння папаўдні. Мы звычайна працавалі з трох да пяці.
— Прашу вас, гаварыце.
— Як я сказала, сэру Гервазы, здавалася, было цяжка засяродзіцца — сапраўды, ён так і сказаў, дадаўшы, што некалькі важных спраў не даюць яму спакою. І ён сказаў… Дайце падумаць… Нешта накшталт (вядома, я не ўпэўнена ў дакладнасці слоў): «Гэта жахліва, міс Лінгард, калі на сям'ю, адну з самых гордых на зямлі, «падае грэх».
— І што вы сказалі на гэта?
— О, толькі нешта суцяшальнае. Мне здаецца, я сказала, што кожнае пакаленне мае і сваіх слабых сыноў — што гэта частка расплаты за веліч — але што іх памылкі рэдка памятаюцца наступнымі пакаленнямі.
— І гэта дало жаданы эфект, на які вы спадзяваліся?
— Больш-менш. Мы вярнуліся да сэра Роджэра Шэвені-Гарэ. Я знайшла вельмі цікавае ўпамінанне пра яго ў тагачасным манускрыпце. Але сэр Гервазы зноў стаў няўважлівы. Урэшце ён сказаў, што сёння больш не будзе працаваць. І яшчэ — што ў яго быў шок.
— Шок?
— Менавіта гэта ён сказаў. Вядома, я не стала задаваць ніякіх пытанняў. Проста сказала: «Мне сумна чуць гэта, сэр Гервазы». І потым ён папрасіў мяне перадаць Снэлу, што прыедзе містэр Пуаро і каб той перанёс абед на восем пятнаццаць, і паслаў машыну на вакзал, цягнік — у сем пятнаццаць.