Раніцай зайшоў у гараж. Узяў вуду, заплечнік, скрыначку. Падняў накрыўку. У скрыначцы, акрамя пачарнелага лісця, пакінутага хрушчам дачкой, нічога не было. Пайшоў з вудай на пагорак да сасонкі, але на ёй каб хоць адзін хрушч быў. Як яны змаглі падняць накрыўку, не разумею. Але хрушчоў запаважаў.
Дэталь
Ёсць старажытная рыбацкая прылада, цяпер лічыцца браканьерскай, завецца — крыга. У мяне ў пуні старая ёсць, жончыным дзедам зробленая, а новую ў цешчы мальцы пазычылі і не вярнулі. Ловяць крыгай утрох. Адзін у дзядку стаіць, а два па краях, цягнуць крылы, якія на вялізныя літары «Г», на доўгія бакі пакладзеныя, падобныя. Ловяць крыгай як па берагах рэчак, так і на азёрах. Разводзяць крылы, ідуць па траве, а потым крылы сціскаюць. Разгорнутая крыга метраў шэсць-сем бывае. Ловяць ёй з вясны да восені, пакуль вада цёплая.
Крыга — прылада рыбакоў беларускай поўначы, Віцебшчыны, на Гомельшчыне рыбакоў з крыгай не бачыў...
Жончына баба расказвала, што ў час вайны і адразу пасля жанчыны хадзілі з крыгай, бо мужыкоў не было. Казала, што не маглі дачакацца, калі лёд на рэчцы сыдзе. Лезлі маладзіцы ў ледзяную ваду, цягнулі крыгу, радаваліся, калі буйная рыбіна ў дзядок убівалася. Дзяцей не было чым тады карміць. Ні бульбы, ні мукі, ні малака, ні крапівы — снег толькі-толькі растаў.
Каб з крыгай рыбу лавіць, то трэба апранацца і абувацца. Так і лазіш па рацэ ў ватоўцы, штанах, чаравіках, цягаеш праз і па траве цяжкую крыгу. Бывае, што толькі галава з вады тырчыць. На галовах рыбакоў шапкі старыя. Выгляд у шапак — дзіўны. Рыбакі з крыгай вялікагаловых алігафрэнаў нагадваюць. Бо ў шапках хаваюць папяросы-цыгарэты, ды запалкі. У шапцы адзінае сухое месца.
Мінулым летам угаварылі мяне вясковыя прыяцелі схадзіць з крыгай. Прайшлі па малой рэчцы. Стаміліся, ледзь на бераг ускараскаліся. А калі рыбу на трох расклалі, то я смяяўся. Кожнаму па сем рыбінак атрымалася.
Чаму крыгу забараняюць, я не разумею?
Пётр і Андрэй
Апосталы Пётр і Андрэй былі патомнымі рыбакамі. Закідалі свае сеткі, а потым выцягвалі і выбіралі рыбу. Бывала, шчасціла, а бывала, вярталіся і без рыбы. Перабіралі сеткі, рамантавалі, сушылі, а потым зноў выпраўляліся ад берага. Сустрэлі Хрыста і зрабіліся «лаўцамі душ чалавечых».
Рыбацкае мінулае братоў Пятра і Андрэя мне блізкае і зразумелае. Нават хочацца думаць, што калі-нікалі апосталы згадвалі свой човен, вёслы, адпаліраваныя далонямі, хвалі, і тое, як сыходзіць з рук у ваду сетка, сплеценая з суворых нітак.
Дарога з рыбы
На карычневым і бясконцым, роўным, як стол, тарфяным полі мелася адна звілістая зялёная лінія. Гэта была старая вузкакалейка. Па ёй ездзіў малы і брудны паравозік з адным зялёным вагонам без дзвярэй і адной іржавай платформай. У вагончыку ездзілі рабочыя, а на платформе вазілі рознае жалеззе для дымных незразумелых трактароў, якія шнуравалі па тарфяным полі. За імі, як дым, цягнуўся карычневы тарфяны пыл. Невялікі і ціхі паравозік звалі «кукушкай».
Аднойчы, калі мы з сябрам цягнуліся па зялёнай вузкакалейцы з далёкіх кар’ераў, паравозік спыніўся і падвёз нас з Валодзькам амаль да Цэнтралкі, да чыгуначнага моста. Цэнтралкай мы называлі галоўную міліярацыйную канаву. Ад яе да нашага дома, калі наўпрост, тры кіламетры. Мы з сябрам адчувалі сябе шчаслівымі, быццам на самалёце пакаталіся.
Дзе-нідзе на зялёным полі, на ранейшым тарфяніку засталіся кавалкі той дзівоснай чыгункі. Ідзеш-брыдзеш па ёй, а яна раптам абрываецца, як жыццё.
Мой бераг
Не памятаю той момант, калі ўзяў у руку аловак і накрэмзаў на паперы першы малюнак. Не памятаю, калі ўзяў пэндзлік і дакрануўся да фарбы, а потым да паперы. Не памятаю і першы «літаратурны» тэкст. Калі, як, што напісаў і пра што? Шмат разоў кляў сябе і абяцаў, што не буду маляваць, кіну пісаць, хопіць складаць словы. Усё не так, не тое, кепска, крыва-коса. Абяцаў-абяцаў, але потым абяцанні не выконваў.
Але добра памятаю той дзень і момант, калі першы раз узяў у рукі бамбуковую вуду з тоўстай жылкай. І першую, выхапленую з вады, рыбіну, чорнага лінька, памятаю. Тая рыбіна, з яе дзіўным балотным пахам — торфам, травой, дрыгвой, цёплай рудой вадой кар’ера — стаіць у вачах, адбілася ў памяці. Засталася, як і ўвесь той шчаслівы дзень. Ніколі, нават калі вяртаўся дамоў без рыбы, галодны, мокры, замерзлы і стомлены парожнім швэнданнем па рацэ, ніколі не казаў сабе, што хопіць цягацца з вудай, досыць марнаваць час.
Бывае, думаю, што, можа, лёсам мне было наканавана зрабіцца рыбаком, а я пайшоў насуперак? А потым думаю, што я стаміўся і трэба паехаць да вады, прыйсці на бераг, закінуць вуду і ўсё будзе добра.