— Малайчына, Чарлі, добра справіўся, — мармытаў ён. — І ты, Олівер — ха-ха! І ты, Олівер, — цяпер зусім джэнтльмен, зусім... забярыце гэтага хлопца спаць!
Наглядчык узяў Олівера за руку, шапнуў яму, каб той не баяўся, і моўчкі глядзеў на тое, што адбываецца.
— Забярыце яго спаць! — крычаў габрэй. — Вы мяне чуеце, хто-небудзь з вас? Ён... ён... усяму прычынай. Варта грошай... прывучыць яго да гэтага... Біл, Болтэра за глотку, пакінь дзяўчыну, урэж Болтэраў гарляк як мага глыбей. Адвалі яму галаву!
— Фэджын! — прамовіў наглядчык.
— Гэта я! — усклікнуў габрэй, імгненна прымаючы тую самую паставу, якую ён захоўваў у судзе. — Стары, мілорд, вельмі, вельмі стары чалавек!
— Слухайце, — працягваў наглядчык і паклаў яму руку на грудзі, каб той не ўставаў, — тут прыйшлі, хочуць пагаварыць звамі, няйначай, задаць некалькі пытанняў. Фэджын! Фэджын! Вы мужчына ці не?
— Мне нядоўга засталося ім быць, — адказаў той і зіркнуў на іх; твар яго не выражаў ніякіх людскіх пачуццяў, акрамя шаленства і спалоху. — Забіць іх усіх! Якое права яны маюць забіваць мяне!
Тут ён пазнаў Олівера і містэра Браўнлоў. Забіўшыся ў самы дальні куток свайго ложа, запытаўся, што ім тут трэба.
— Ціха, — сказаў наглядчык, усё яшчэ трымаючы яго. — Ну, сэр. Пытайце ў яго, што вы там хацелі спытаць, і хутка, бо ён з кожнай хвілінай становіцца ўсё горш!
— У вас ёсць паперы, — сказаў, наблізіўшыся, містэр Браўнлоў, — якія былі аддадзеныя ў вашы рукі дзеля бяспечнага захавання чалавекам па імені Манкс.
— Гэта ўсё хлусня, — адказваў габрэй. — Ніякіх папер у мяне няма.
— Дзеля Госпада Бога, — урачыста прамовіў містэр Браўнлоў, — не гаварыце так цяпер, на парозе смерці, скажыце мне, дзе яны. Вы ведаеце — Сайкс мёртвы, Манкс прызнаўся, і ніякай выгады атрымаць больш нельга. Дык дзе паперы?
— Олівер, — усклікнуў габрэй і жэстам паклікаў яго. — Ідзі сюды. Я табе на вуха скажу.
— Я не баюся, — сказаў Олівер упаўголаса і вызваліўся ад рукі містэра Браўнлоў.
— Паперы ў парусінавым мяху, — сказаў габрэй, прыцягнуўшы Олівера да сябе, — схаваныя ў пройме над комінам у верхнім пакоі. Я хачу пагаварыць з табой, мой мілы. Хачу пагаварыць з табой.
— Добра, добра, — адказаў Олівер. — Дайце я прачытаю малітву. Прашу вас! Дазвольце мне прачытаць малітву. Толькі адну, разам з вамі на каленях, і потым мы будзем гаварыць да самага рання.
— Выходзь, выходзь, — адказаў габрэй, штурхаючы хлопчыка перад сабой да дзвярэй і безуважна гледзячы паверх яго галавы.
— Скажы, што я пайшоў спаць, — табе яны павераць. Ты можаш мяне вывесці, калі будзеш ісці са мной так. Ну, ну!
— О! Божа, даруй гэтаму няшчаснаму! — усклікнуў хлопчык і заліўся слязьмі.
— Правільна, правільна, — сказаў Фэджын. — Гэта нам дапаможа. Спачатку ў гэтыя дзверы. Калі я пачну трымцець, праходзячы каля шыбеніцы, не зважай і паспяшайся. Ну, ну!
— У вас яшчэ ёсць пытанні, сэр? — спытаўся наглядчык.
— Больш пытанняў няма, — адказаў містэр Браўнлоў. — Каб я мог спадзявацца, што можна дабіцца, каб ён уцяміў сваё становішча.
— З гэтага нічога не атрымаецца, сэр, — адказаў той, хітаючы галавой. — Лепш пакіньце яго ў спакоі.
Дзверы камеры адчыніліся, і з’явіліся наглядчыкі.
— Паспяшайма, паспяшайма! — крыкнуў габрэй. — Без шуму, але і не марудзячы. Хутчэй, хутчэй!
Мужчыны падхапілі яго пад рукі, вызвалілі Олівера, адцягнулі яго назад. Нейкую хвіліну ён змагаўся з сілай адчаю, а потым пачаў крычаць так, што крыкі гэтыя пранікалі нават скрозь тоўстыя сцены і звінелі ў вушах наведвальнікаў, аж пакуль яны не выйшлі ўва двор.
Яны не адразу пайшлі з вязніцы. Пасля страшнага відовішча Олівер ледзь не самлеў і быў такім слабым, што з гадзіну ці болей не мог ісці.
Калі яны выйшлі, бралася на дзень. Ужо сышоўся ладны натоўп. Ва ўсіх вокнах цясніліся людзі, якія курылі, гулялі ў карты, каб прабавіць час; у натоўпе штурхаліся, сварыліся, жартавалі. Усё гаварыла пра бурлівасць жыцця, — усё, акрамя спалучэння страшных прыкметаў у цэнтры ўсяго: чорнага ўзвышша, перакладзіны, вяроўкі ды іншых агідных інструментаў смерці.
РАЗДЗЕЛ LІІІ
і апоші
Расказ пра лёс герояў гэтай аповесці амаль скончаны. Тое апошняе, што засталося расказаць іх біёграфу, памесціцца ў некалькіх словах.
Не прайшло і трох месяцаў, як Роз Флэмінг і Гары Мэйлі пабраліся шлюбам, — павянчаліся ў вясковай царкве, дзе з гэтага часу пачыналася праца маладога святара; у той самы дзень яны сталі ўладальнікамі свайго новага шчаслівага дома.