Хоць я і біёграф Олівера, але не магу наважыцца сцвярджаць напэўна, што Олівер Твіст з прыкладу гэтых добрых людзей зрабіўся пакорлівым лёсу. Аднак вельмі дакладна я магу сказаць, што на працягу многіх месяцаў ён моўчкі трываў кпіны і крыўды ад Ноэ Клэйпала, які ставіўся да яго нашмат горш, чым раней, бо зайздросціў новенькаму, які атрымаў чорнае жазло і стужку, тым часам як старэйшы заставаўся ў сваёй кепцы блінам ды ў скураных штанах. Шарлот ставілася да Олівера дрэнна, бо так да яго ставіўся Ноэ, а місіс Саўэрберы была яго рашучым ворагам, бо містэр Саўэрберы быў схільны сябраваць з ім; такім чынам, паміж гэтай тройцай, з аднаго боку, і неймавернай колькасцю пахаванняў, — з другога, Олівер Твіст пачуваўся галоднай свіннёй, якую памылкова заперлі ў свіран са збожжам пры бровары.
А цяпер я набліжаюся да вельмі важнага перыяду ў жыцці Олівера; я павінен зафіксаваць падзею, якая напачатку можа здавацца нязначнай і павярхоўнай, але якая ўскосна абумовіла найбольшыя матэрыяльныя змены ва ўсіх будучых спадзяваннях і справах Олівера.
Аднойчы пад абед Олівер і Ноэ, як звычайна, спусціліся ў кухню пашчыраваць над невялікім кавалкам бараніны — фунт з паловай горшага мяса з шыі. Шарлот якраз адлучылася дзеля нейкага задання на пэўны час, які Ноэ Клэйпал, галодны і злосны, меркаваў прабавіць ненайгоршым чынам, дапякаючы маладому Оліверу Твісту і цвелячы яго.
З намерам аддацца гэтай нявіннай забаве Ноэ паклаў ногі на абрус, пацягнуў Олівера за валасы і назваў яго цмокам; далей ён выказаў жаданне прыйсці і паглядзець, як яго павесяць, дзе б гэтая жаданая падзея ні мелася адбыцца, а таксама закрануў розныя іншыя тэмы, здольныя атруціць атмасферу, як гэта і належыць зласліваму і сапсаванаму інтэрнацкаму хлопчыку. Аднак пасля таго, як ніводная з гэтых кпінаў не дасягнула жаданага выніку — прымусіць Олівера заплакаць, — Ноэ паспрабаваў быць яшчэ больш вынаходлівым і зрабіў тое, што робяць зласліўцы з яшчэ горшай, чым у яго, рэпутацыяй, калі хочуць быць вынаходлівымі. Ён перайшоў на асабістыя справы.
— Шчанюк, — сказаў Ноэ, — як маецца твая маці?
— Яна памерла, — адказаў Олівер. — Не кажы мне пра яе болей нічога!
Калі ён гэта прамаўляў, да твару яму прыліла кроў, ён стаў задыхацца, і куткі ягонага рота ды ноздры пачалі нервова рухацца, так што містэр Ноэ Клэйпал падумаў, што неўзабаве хлопчык заплача. Маючы гэткае ўражанне, ён працягваў допыт.
— Ад чаго яна памерла, шчанюк ты прыходскі? — спытаў Ноэ.
— Ад разбітага сэрца. Так казала мне адна старая нянька, — адказаў Олівер, звяртаючыся больш да сябе, чым адказваючы Ноэ. — Здаецца, я ведаю, што значыць памерці ад гэтага.
— Тра-та-та—гоп-ля-ля, шчаня ты прыходскае, — сказаў Ноэ, калі сляза скацілася па Оліверавай шчацэ. — Што ж гэта так дапякло табе?
— Не ты, — адказаў Олівер, паспешліва змахваючы слязу. — Не задавайся.
— Ага, не я, кажаш? — падцвяліў Ноэ.
— Так, не ты, — рэзка адказаў Олівер. — І досыць. Больш не кажы мне нічога пра яе. Лепей не кажы!
— Лепей не кажы! — перакрывіў Ноэ. — Нішто сабе! Лепей не кажы! Шчаня, не трэба быць гэткім нахабным. Твая матухна — то добрая была штучка! Божа святы і адзіны!
Тут Ноэ выразна пакруціў галавой і так моцна зморшчыў свой носік, як гэта дазволіла мускульная сіла.
— Ведаеш што, шчаня прыходскае, — кпліва і ўражана-спачувальна працягваў Ноэ, падбадзёраны Оліверавым маўчаннем. — Ведаеш што, прыходскае шчаня, тут ужо нічога не паробіш, і мне вельмі шкада. Але ты павінен ведаць, прыходскі шчанюк, што твая маці была самай сапраўднай шлюхай.
— Што ты сказаў? — перапытаў, здрыгануўшыся, Олівер.
— Самай сапраўднай шлюхай, шчанюк, — холадна паўтарыў Ноэ. — І вельмі добра, шчаня, што яна памерла тады, калі памерла, а інакш ёй давялося б цяжка працаваць у Брайдуэле, або яе вывезлі б за мяжу ці павесілі б, што найбольш верагодна.
Олівер пачырванеў ад ятры і ўскочыў; перакінуўшы крэсла і стол, ён схапіў Ноэ за горла і раз’юшана пачаў трэсці яго так, што ў таго аж зубы стукалі. Потым, сабраўшы ўсю сваю сілу на адзін цяжкі ўдар, ён паваліў Ноэ на падлогу.
Хвілю таму назад хлопчык здаваўся ціхмянай, рахманай, забітай істотай, якую зрабіла такой жорсткае абыходжанне. Але нарэшце дух ягоны ўзбунтаваўся; страшэнная абраза яго мёртвай маці падпаліла яму кроў. Яго грудзі ўздымаліся, ён выпрастаўся, вочы ў яго раскрыліся і ажылі, ён увесь перамяніўся з выгляду, стоячы тут над сваім баязлівым мучыцелем, ніцым, скурчаным каля ягоных ног, і кідаў свайму супраціўніку выклік з энергіяй, дагэтуль не бачанай.