- Важкі аргумент, - сказаў пісьменнік, і ягоны голас афарбавала глыбока прыхаваная радасць. Зрэшты, гэта магло толькі здавацца.
Кароль зарагатаў, і смех гучаў цалкам шчыра.
- Аргумент... Ты - пісьменнік. Перад табой - Вечнасць. Падлі нам віна. - Кароль павярнуўся да пахолка, які непрыкметна стаяў каля вакна, ператварючыся ў персанажа гістарычных сюжэтаў на старадаўніх барокавых шпалерах, якімі былі аздобленыя сцены.
Пахолак адклеіўся ад сцяны і наблізіўся да караля, потым - да ягонага госця, потым - да жаравалосай жанчыны, якая не брала ўдзелу ў гаворцы, але відавочна прыслухоўвалася да яе. Пісьменнік задуменна сачыў за прафесійнымі да аўтаматызму рухамі пахолка, пакуль не сустрэўся позіркам з уладальніцай дзівосных вачэй. Жанчына збянтэжана адвяла іх і ўтупілася ў талерку.
- А што калі Вечнасць - не бясконцасць часу, а ягоная адсутнасць?.. - прамовіў пісьменнік, не адводзячы пагляду ад твару і напалову адкрытых грудзей жаравалосай. - Можа, Вечнасць вымяраецца толькі чалавечым жыццём?
Кароль кінуў у рот масліну.
- Ты варты ордэна ўжо за адны гэтыя словы.
- Але ж, ваша вялікасць, у спісе насамрэч няма ніводнага чытача.
- Ты мяне здзіўляеш, пісьменнік. У спісе няма... да прыкладу, няма ніводнага падданага. Дык што з гэтага вынікае?..
Манарху спадабаўся такі нечаканы ход, і ён пачаў развіваць сваю думку:
- Сярод жыхароў нашае краіны ёсць адзін кароль і адзін пісьменнік. У той самы час няма ніводнага падданага і ніводнага чытача. Якая выснова? А такая, што мы з табой у нечым роўныя. Ты ў нечым таксама кароль, а я ў нейкім сэнсе - пісьменнік. Прапаную за гэта выпіць.
- У вас выдатнае віно, - прыўзняў келіх пісьменнік.
Кароль таксама падняў свой келіх і, прымружыўшы вока, паглядзеў праз яго на суразмоўцу.
- Ты мусіш ведаць, што свет мяняецца ў залежнасці ад таго, якімі вачыма мы на яго глядзім. Цвярозае ўспрыманне - толькі адно з магчымых. Старажытныя германцы нездарма ўсе важныя пастановы абмяркоўвалі двойчы: на цвярозую галаву і - ніштавата прыняўшы.
- Не буду пярэчыць. Адзін мой знаёмы філосаф калісьці казаў, што цвярозасць - гэта маці мяшчанства, а мастацтва і навуку нарадзілі п'яная блудніца з галодным аскетам.
- Выдатна сказана, - пагадзіўся з пісьменнікам кароль. - Я таксама меў знаёмага філосафа. Памятаю, аднойчы мы доўга гутарылі з ім пра жыццё і смерць. Memento morі... Але не будзем пра гэта перад галоўнай стравай каралеўскага стала.
Тут кароль упершыню загаварыў да жанчыны:
- Дарагая, распарадзіся падаваць гарачае.
Жаравалосая паднялася і прайшла па залі, пакінуўшы ручаінку пахаў вытанчанай парфумы. Гаспадыня цудоўных валасоў аказалася і гаспадыняю цудоўнай постаці, вабноты якой падкрэслівала шчыгульная сукенка з зялёнага адамашку.
- Я не пачуў твайго адказу, - павярнуўся кароль да пісьменніка, позірк якога яшчэ праводзіў крутыя клубы жаравалосай і яе перацягнутую залатым паскам талію балерыны.
Але жанчына зноў з'явілася ў залі, і ўслед двое пахолкаў урачыста ўнеслі і паставілі на стол вялізны срэбны спод з барановай смажанкаю пад чарнаслівам.
- Твой адказ...- нагадаў кароль, накладаючы сабе бараніны. У ягоных вачах запалілася шчырая ўсцеха гурмана. - Настойліва рэкамендую. Гэта традыцыйная страва нашае дынастыі. Ад таго часу, як каралеўская армія ў XVI стагоддзі дашчэнту разбіла арду нашага заклятага сябра вялікага князя Вавана і захапіла ў палон яго самога і ўсіх ягоных бараноў. Злыя языкі кажуць, што пераможцы пакаштавалі тады смажаных кумпякоў самога вялікага князя. Вядома, гэта не болей чым агідныя чуткі, якія запусцілі самі пераможаныя, каб кінуць цень на наш эўрапейскі народ...
Пісьменнік падазрона прыгледзеўся да смажанкі і запіў свае першыя, яшчэ не смакавыя, а слыхавыя ўражанні віном.
- Здаецца...- загаварыў ён, кладучы на талерку некалькі чарнаслівін, - здаецца, хтосьці з французскіх класікаў пісаў, што чалавек - гэта тое, што ён есць. Стэндаль любіў яечню. Гофман ствараў свае вусцішныя апавяданні, прывязаўшы да носу кавалачак жытняга хлеба з кменам, каб увесь час чуць ягоны водар. А яшчэ ён пісаў на моцным падпітку і чым болей піў, тым вышэй узлятала ягоная фантазія. Леў Талстой страшэнна любіў свежыя гуркі проста з ляхі. А расейскі мастак Саўрасаў, памятаеце, ваша вялікасць, той, што намаляваў гракоў, якія прыляцелі, амаль нічога не еў, а толькі піў гарэлку і закусваў яе журавінамі...
- Кажуць, у нашай краіне гракі ўжо не лётаюць у вырай, - перапыніў гастранамічную тыраду кароль.
- Я таксама заўважыў, - пагадзіўся пісьменнік.
- І чым гэта тлумачаць? - У голасе ў караля нечакана прарэзалася нотка падазронасці.