afero eksterordinare grava. La ĉefaj kaŭzoj de tiu graveco estas:
l e . Neniu libro estas tiel konata en la tuta civilizita mondo,
kiel la Biblio; kaj se ni povus montri al la mondo, ke Esperanto posedas la tradukon de la tuta Biblio, tio estus por ni tre
potenca propagandilo. 2 e . Neniu libro havas en la tuta civilizita mondo tiom multege da adorantoj, kiel la Biblio; sekve la
posedo de la Biblio estus por nia literaturo pli grava akiro,
ol la posedo de multoble pli granda kvanto da aliaj verkoj.
3 e . Neniu libro havis en la historio de la homaro tiel grandegan
signifon, kiel la Biblio; sekve jam de vidpunkto pure historia
kaj socia ĝi devas havi grandan intereson por ĉiu homo; mi
estas konvinkita, ke multaj personoj, kiuj ĝis nun eble neniam
legis la Biblion en sia nacia lingvo, kun intereso legos ĝin en
bona esperanta traduko. 4 e . Por la plimulto de la nuntempaj
kulturaj lingvoj la Biblio estis la ĉefa bazo, sur kiu la lingvoj
literaturiĝis kaj disvolviĝis; tial ankaŭ por nia lingvo sendube
estos tre grave, se ĝi posedos en si en plena tuteco tiun bazon
kun ĝiaj multaj vortoj kaj esprimoj, kiuj fariĝis elementa necesaĵo
por ĉiu nuntempa kultura lingvo. 5 e . Ĉar ĉiu povas tre facile
havi la tradukon de la Biblio en sia nacia lingvo kaj komparadi
4*
51
I. Antaŭparoloj — Genezo 1910. Plena Vortaro
ĝin kun la traduko esperanta, tial por ĉiuj popoloj de la mondo
la esperanta traduko de la Biblio povas esti tre oportuna kaj bona
rimedo, por facile kaj fundamente ellerni Esperanton, rimedo
precipe gr^va por tiuj multaj popoloj aŭ popoletoj, kiuj ne havas
ankoraŭ tute bonajn kaj fidindajn lernolibrojn de nia lingvo.
Pro ĉiuj diritaj kaŭzoj mi jam antau longe intencis komenci
sisteman tradukadon de la Biblio. Lasante la Novan Testamenton al aliaj, pli kompetentaj tradukontoj, mi elektis por mi
la Testamenton Malnovan, ĉar la lingvon, en kiu estas verkita
ĉi tiu parto de la Biblio, mi konas, laŭ mia opinio, en sufiĉa
grado, por ke mi povu entrepreni la tradukadon. Sed kiam
mia laboro estis jam komencita, fondiĝis la Esperantista Biblia
Komitato. Tial, ne dezirante enmiksi min en aferon, kiu devas
aparteni al personoj pli kompetentaj, mi nur finis la komencitajn
„Psalmojn“ kaj „Sentencojn de Salomono”, kaj mi haltis, esperante, ke la Biblia Komitato baldaŭ donos al ni bonan tradukon
de la Biblio.
Bedaŭrinde, pro diversaj malfavoraj cirkonstancoj kaj pro
granda malfacileco de la tasko, la Biblia Komitato ĝis nun ne
povis multe fari. Doni ion nebonan la Komitato tute prave
ne volis, kaj la donado de io bona montriĝis pli malfacila, ol
oni povis supozi. Tial, ne dezirante, ke ni tro longe vane
atendu la tradukon de la Biblio, mi demandis la Biblian Komitaton, ĉu ĝi trovas bona, ke mi mem komencu la tradukadon
de la Malnova Testamento. Kiam el la ricevita respondo mi
vidis, ke la Komitato plene kaj sincere aprobas mian intencon,
mi komencis traduki.
Kelkaj legantoj eble miros, ke ili ne trovas en mia traduko
la vortojn „la Sinjoro*, al kiuj alkutimigis ilin ilia nacia lingvo;
ili eble supozos, ke mi faris arbitre ian ŝanĝon en la teksto;
tial mi devas doni kelkan klarigon. Parolante pri Dio, la Biblio
uzas la vortojn „Jehovah“ (Estanto, Eternulo) kaj „Elohim“
(Potenculo). Ĉar la antikvaj hebreoj, ĉirkaŭitaj de idolistoj,
pensis, ke „Jehovah K estas la „nomo propra“ de speciale
hebrea Dio, kaj elparoli sen grava neceseco la nomon de Dio
estis malpermesite, tial ĉe la antikvaj hebreoj aperis la kutimo,
ke, skribante „ĵehovah“, ili elparoladis „Adonaj a (mia
Sinjoro). Sed ĉar la idolista tempo, kiu postulis por la hebrea
Dio ian apartan nomon propran, jam delonge pasis, kaj ĉar la
titolado de Dio per „Sinjoro“ (titolado, bazita ne sur ia religia
postulo, sed nur sur malĝuste komprenita kutimo) estas io tro
triviala kaj profananta (precipe en la tre ofte renkontata kuniĝo
„Sinjoro Dio“), tial mi trovas, ke la sole ĝusta traduko por
„Jehovah“ estas „la Eternulo“.
52
Rusa-Internacia 1910. Proverbaro Esperanta 1910. — N-roj 14—16
N-ro 15. 1910
Antaŭparolo al la Plena Vortaro Rusa—Internacia
Wŭster: RE
„Plena Vortaro Rusa — Internacia a Stereotipa eldono 1910 de Kelter,
paĝ. 5—7.
(PresJcaŭ la sama enhavo kiel en la antaŭparolo al la „Meza Vortaro
internacia — germana u . Komparu I. 5.)
Laŭ la deziro de la amikoj de V lingvo internacia mi decidis
eldoni la plenan vortaron; kaj ĉar la plej granda parto de
la petantoj estas rusoj, mi eldonas la vortaron antaŭ ĉio en la
lingvo rusa. Sed mi ripetas tie ĉi tion, kio estis jam dirita
en la „Aldono al la Dua Libro“: la plena vortaro, kiun mi
eldonas, devas esti nur helpo por tiuj, kiuj mem ne povas aŭ
ne volas krei novajn vortojn; sed ĝi tute ne devas esti absoluta aŭtoritato por la amikoj de la lingvo. Sen ŝanĝo devas
resti nur la vortoj, kiuj sin trovas en la malgranda vortareto
(aldonita al la lernolibro); ĉiujn ceterajn vortojn mi donis en
la plena vortaro en tiu formo, en kiu mi persone ilin ordinare
uzas, kaj se la leganto trovos, ke tiu aŭ alia vorto estas kreita
de mi ne bone, li povas uzi alian formon anstataŭ la formo
kiun mi donis. (Sed estus tamen dezirate 1 , ke tiaj aliformigoj
estu farataj nur en okazo de efektiva neceso.)
N-ro 16. 1910
Antaŭklarigo al la Proverbaro Esperanta 2
Wŭster: Prov
„Proverbaro Esperanta. a Lasta parto. Laŭ verko de M. F. Zamenhof.
Unua aparta eldono. Hachette et Cie., Paris 1910, paĝ. 5.
„La Revuo a IV. 1909/10, paĝ.241.
En la jaro 1905 mia karmemora patro komencis la publikigadon de kvarlingva frazeologio-proverbaro, super kiu li laboris
kun amo en la daŭro de longa tempo. Ĉar li esprimis la
deziron, ke lia verko, krom la partoj rusa, pola, franca kaj
germana, enhavu ankaŭ parton esperantan, tial mi prenis sur
min pretigi tiun ĉi parton, kiu estis eldonota poste kune kun
la partoj en la aliaj kvar lingvoj kaj provizore komencis eliradi
per apartaj kajeroj (paralele al la kajeroj kvarlingvaj) sub la
titolo „Proverbaro Esperanta”.
Bedaŭrinde mia patro mortis, kiam nur duono de lia verko
estis eldonita (la elirintaj kajeroj estas riceveblaj ĉe la firmo
Moller kaj Borel en Berlino). La manuskripto de lia tuta verko
1 teksto: dezirata. 2 komp. I. 8.
53
I. Antaŭparoloj — La Batalo de V vivo 1910. — N-roj 16—17
estas finita, sed eldoni ĉiujn kvin partojn de la verko en la
nuna tempo estas malfacile; tial mi decidis, antaŭ ol la tuta
verko povos esti eldonita, eldoni almenaŭ aparte la parton
esperantan. La ĝis nun ankoraŭ nepublikigitan lastan parton
de la „Proverbaro Esperanta“ mi publikigas nun en „LaRevuo“,
kaj poste la tuta verko eliros en formo de aparta libro.
Pretigita kiel parto de verko kvinlingva, la „Proverbaro
Esperanta“ estas aranĝita laŭ la alfabeta ordo de tiu parto,
kiu en la dirita verko estas prenita kiel bazo (la parto rusa).
Sed por ke oni povu facile trovi la proverbojn, traktantajn pri
ĉia dezirata temo, la laŭenhave dividitaj grupoj da proverboj
estos numeritaj, kaj en la fino de la verko estos presita alfabeta registro de temoj, kun montro de la numeroj, sub kiuj
oni povas trovi ĉiun apartan temon. L. L. Zamenhof.
N-ro 17. 1910