Antaŭparolo al „La Batalo de 1’ vivo“
Wŭster: Bat
„Al la Legantoj“ en „La Batalo de l y vivo“. Rakonto de Dickens.
Unua aparta eldono (1910) ĉe Stead kaj Hachette. (La traduko aperis
la unuan fojon 1891 en „La Esperantisto“, paĝ. 12 — 15, 22 — 23, 28 — 31,
35—38, 45—46, 52 — 53, 67 — 70, 77 — 78.) Gi estas faksimilaĵo de la
Zamenhofa originalo.
En la -unuaj jaroj de la ekzistado de Esperanto unu sinjoro
montris al mi germanan libron (tradukon de verko de Dickens)
kaj diris: ĉi tion oni certe ne povus traduki en Esperanton.
Por konvinki tiun sinjoron, ke li eraras, mi prenis la libron
kaj tradukis ĝin.
Car la verko ne sole ne estas tradukita el la originalo,
sed mi eĉ ne komparis ĝin kun la originalo, tial mi dum longa
tempo ne deziris reeldoni ĝin. Sed kelkaj amikoj trovis, ke
por multaj esperantistoj eble estos interese legi libron, aper-intan en la unuaj jaroj de Esperanto; tiel mi cedis al ilia deziro
kaj donis mian konsenton por reeldono de la verko.
54
II. GAZETARTIKOLOJ
Nia unua gazeto „La Esperantisto“ — laŭ noto en numero 1
(1889) — estas „eldonata de Chr. Schmidt sub la kunlaborado
de d-ro Esperanto u .
La n-ro 9 (30. Sept. 1890), paĝ. 45 enhavas la noton de la
redakcio: „Komencante de la n-ro 10 nia gazeto transiras en la
manojn de d-ro Zamenhof. Ĉio devas esti sendata al s-ro
L. Zamenhof u .
Sekve ni trovas en n-ro 10 en la surskribo la noton v Eldonata unu fojon en la monato de L. Zamenhof u .
En la n-roj 11/12 de Nov./Dec. 1891 Zamenhof anoncas, ke
li devas interrompi la laboron.
La n-ro 1 de la jaro 1892 diras, ke la gazeto estas „eldonata
unu fojon en la monato de L. Zamenhof kaj W. H. Trompeter
sub la redakcio de L. Zamenhof u .
En la n-ro 4 de la tria jarkolekto 1892, paĝ. 49, subite la
titolo estas ŝanĝita, kaj la gazeto nun nomiĝas „Esperantisto u
(sen artikolo) 1 .
Ĉi tiuj redakciaj notoj kompreneble helpas, kiam oni voias
konstati, kion Zamenhof mem verkis por la gazeto. Verŝajne
li partoprenis ankaŭ la verkadon de aliaj artikoloj krom tiuj,
kiujn mi represigis en ĉi tiu kolekto, kaj cetere li redaktis
preskaŭ ĉiujn en la gazeto. Sed mi akceptis nur tiujn partojn
de la gazeto, pri kiuj mi estas certa, ke ili en sia tuta amplekso
estas verkitaj de li mem.
Ĉiujn artikolojn el „La Esperantisto u mi enordigis en la
subparton A.
La subparto B enhavas la artikolojn „El aliaj gazetoj u .
Estas certe, ke la gazetoj aperintaj en Orienteŭropo, kiujn mi
ne povis havigi al mi, precipe en Rusujo, ankoraŭ enhavas
materialon. (Komp. la leterojn en la parto B al rusaj esperantistoj.) Mi esperas, ke kelkaj samideanoj, kiuj povos fari
tion, kontrolos ilin kaj konstatos, kio ankoraŭ povos esti akceptata en „Suplementon u . Sed miaopinie la rikolto ne estos tre
riĉa. Kiel mi jam aludis en mia antaŭparolo, kelkaj artikoloj
de la parto B certe ankaŭ troviĝas en aliaj gazetoj, kiujn mi
1 Formato de la gazeto 1889Ĵ91:24 l j 2 x33 l 2 cm, 1892/95: 1 cm.
II. A. Gazetartikoloj el
ne povis citi, ĉar mi ne posedas aŭ ne vidis ilin. Se oni
fidinde (t. e. precize citante la titolon, la jarkolekton, la paĝojn)
informos min pri aliaj fontindikoj , mi estos tre danka kaj eble
povos citi ilin en ebla suplemento.
La surskriboj en la gazeto „La Esperantisto u estas faritaj
de Zamenhof mem; mi ne estas certa, ĉu en la aliaj gazetoj
faris ilin Zamenhof mem aŭ la redaktantoj de la koncernaj
gazetoj. Kie mi dubas pri la Zamenhofeco, mi donas ilin en
krampoj.
* #
$
A. EL „LA ESPERANTISTO* 1889—1895
Kie Zamenhof subskribis artikolojn kun sia plena nomo 1
aŭ kun la komencliteroj L. Z., mi, por ŝpari la spacon, ne
notis tion sub la teksto, sed per la signo z antaŭ la surskribo de V koncerna artikolo aŭ antaŭ la nombro, kiu citas
la paĝojn.
Pri la ne subsignitaj artikoloj en „La Esperantisto u , oni
ĉiam devas atenti la notojn pri „redakcio u kaj „administracio u ,
por konstati, kion Zamenhof skribis sen sia nomo. Cetere oni
devas , ne nur juĝante laŭ la stilo (kio povus erarigi, ĉar Zamenhof korektis ĉiujn artikolojn laŭ stilo kaj gramatiko), kontroli
la enhavon de la diversaj artikoloj. Ĉe kelkaj — post detala
komparo kun aliaj artikoloj — evidentiĝas (kelkfoje eĉ nur
el unuopaj frazoj), ke Zamenhof skribis ilin. Kie mi ne estis
tute certa pri la Zamenhofeco, mi ne akceptis la tekstojn en
la kolekton. Ĝenerale tio rilatas artikolojn, kies enhavo ne
estas grava.
En „La Esperantisto u troviĝas multegaj „Respondoj al la
amikoj u , kiuj parte estas la antaŭirantoj de la postaj „Lingvaj
Respondoj u . Mi diras „parte u , ĉar ili enhavas krom:
1. lingvaj respondoj ankaŭ
2. respondojn de ĝenerala enhavo, kiuj rilatas la lingvon
entute, la propagandon ktp. kaj
3. pure personajn aŭ negocajn respondojn.
1 Gis la fino de l f jaro 1891 Zamenhof en la germane verkitaj
artikoloj de la gazeto, ankaŭ en la gazetkapo, kiu enhavas lian adreson
en franca lingvo, skribas sian nomon: „Samenhof“. La nomo estas
germana nomo kaj ne, kiel supozis kelkaj francaj samideanoj pro la
finiĝliteroj „orusa nomo. Komp. V. 7.
56
„La Esperantisto“
Restante sur mia principo, ne preni en la kolekton tion,
kion oni jam trovas en la suflĉe konata »Plena Kolekto“ de la
„Lingvaj Respondoj a , mi ne denove presigis la respondojn sub 1,
kvankam ili diferenciĝas de la definitiva formo, kiun oni trovas
en la v Plena Kolekto“, sed nur laŭ la ekstera formo. Plue mi
forigis kelkajn el la respondoj sub 3, ĉar ili fakte hodiaŭ ne
plu havas komunan intereson.
Ŝajnas al mi ne necese, imiti la iiparon uzitan en „La
Esperantisto“. Kelkaj sciigoj (el kiuj mi ekzemple ne akceptis
la diklitere presitan redakcian noton „Pri preseraroj“ 1891,
paĝ. 15) estas presitaj kun dikaj literoj, sed por ni hodiaŭ
ili tute ne estas tiel gravaj, kiel ili estis por la gazetabon -
antaro. Sufiĉas la represigo per normalaj literoj 1 .
NB. Pri la preseraroj en „La Esperantisto u mi povus skribi tutan
broŝureton. Ili kvazaŭ „svarmas u en la tekstoj. Pri tio oni ne miros,
pripensante, ke Zamenhof, kiu redaktis ĉion, sidis en Rusujo — kaj la
presejo estis en Nŭrnberg. La kompostisto ne scipovis Esperanton. La
uzado de supersignitaj literoj estis novajo. Pri kelkaj eksteraĵoj (precipe
rilate la interpunkcion, la skribmanieron de malplilongigoj, la uzadon de
grandaj literoj ktp.) ankoraŭ tute ne regis interkonsento. (Tion oni ja
ankaŭ vidas, legante artikolojn en la postaj gazetoj, kies redaktantoj
laboris rilate tiajn aferojh laŭ diversaj propraj principoj aŭ tute ne laŭ
certaj principoj!)
Cetere oni ne ĉie povas esti certa, ĉu temas pri eraro de T kompostisto aŭ pri skriberaro de Zamenhof, kiu devis labori rapidege. Fine
oni ĉiam devas rememori, ke la stilo de Zamenhof komence ne estis tiel
perfekta, kiel en la postaj periodoj, kaj ke li komence uzis vortformojn,
parolturnojn ktp., kiujn li ne plu uzis poste.
Mencii ĉion, kion mi devis korekti, ne estis eble, por ne tro pliigi
la nombron de la notoj sub la tekstoj. Mi treege klopodis, tute ne
korekti iun ajn faktan aŭ ŝajnan eraron, kie mi ne estis certa, ke
Zamenhof mem hodiaŭ aprobus la korektadon. La leganto ne miru pri