la 2-a enhavas leterojn, kiuj ĝis nun ne estas publikigitaj. Ĉi tiu subparto tute ne celas kompletecon.
Zamenhof skribis fakte kolosan kvanton da leteroj privataj,
ne nur en Esperanto, sed ankaŭ en aliaj lingvoj. Ĝenerale mi
donos nur leterojn skribitajn en Esperanto, tamen kelkajn ankaŭ
en alia lingvo, precipe tiujn el la tempo, kiam pro la politika
situacio, dum la granda milito, ne estis permesate al li, forsendi leterojn en Esperanto. El la afable alsenditaj al mi
originaloj kaj kopioj mi devis elekti ĉiujn, kiuj estas rilate iun
ajn — ofte ne tuj rimarkeblan — punkton iel ajn gravaj por
la vivo kaj laboro de d-ro Zamenhof mem kaj por la historio
de nia movado en la plej vasta senco de V vorto. Poste mi
ankaŭ akceptis kelkajn al diversaj personoj, por montri kiel
7
Antaŭparolo
senlace, diligente kaj precize li laboris, kaj por montri lian
personan konduton kontraŭ la anoj de nia movado. (Cetere
vidu la enkondukajn vortojn al la parto „Leteroj“.)
VI. Originalajn v Poemojn“ Zamenhof verkis nur malmultajn. La „Fundamenta Krestomatio“ enhavas 5 kun la
nomo de Zamenhof kaj unu anoniman („Preĝo sub la verda
standardo“ komp. Wŭster „Radikaro“, paĝ. 10). Krom tio trov -
iĝis ankoraŭ tri aliaj originalaj poemoj kaj unu strofo malmulte konata, kiu apartenas al la anonima poemo en la
Krestomatio.
Ĉiu esperantisto scias, ke pro diversaj malfacilajoj en la
unua tempo kelkaj presaĵoj aperis sen supersignitaj literoj, kaj
ankaŭ tion, ke Zamenhof disigis la vortojn laŭ la vortelementoj
per punktoj. Estas ja tre interese, vidi verkojn de la unua
tempo, presitajn laŭ la maniero rezultinta el la postuloj de ĉi
tiu tempo. (Mi ankaŭ montros faksimilaĵon de tia presaĵo.) Sed
en mia libro mi donos la tutan materialon laŭ la skribmaniero
uzata hodiaŭ, korektinte la evidentajn preserarojn (nur ilin!
kelkajn tre strangajn mi citos sub la tekstoj) kaj ne ŝarĝante
la libron per filologiaj aŭ aliaj notoj aŭ granda scienca aparato.
Tamen mi aldonas la fontindikojn laŭ la libroj, kiuj estis je
mia dispono. Mi tre bone scias, ke ekzistas aliaj libroj kaj
gazetoj, krom la cititaj, kiuj enhavas artikolojn de mia kolekto.
Mi ne povis citi ilin, ĉar mi ne povis havigi ilin al mi kaj
mi ne fidas al „citaĵoj“; mi fidas nur al miaj propraj okuloj.
Por filologo, kiu bezonas sciencan studadon de la unuaj
presaĵoj, mia libro ne superfluigos la reeniradon al lafontoj.
ĉi fariĝas des pli malfacila, ju pli la gazetoj kaj libretoj de
nia unua periodo malaperas. Bedaŭrinde dum miaj enketoj
pri la plej malnovaj Zamenhofaĵoj mi devis konstati, ke ili
jam plejgrandparte malaperis kaj de jaro al jaro ankoraŭ
hodiaŭ malaperas, ĉar kelkaj posedantoj ne scias, kiom valoras
ilia posedaĵo.
Ekzistas jam tre grava verko por la filologia studado de
la Zamenhofa verkaro, nome la »Zamenhof-Radikaro“ de
Eugen Wŭster (Eugen Wŭster, „Zamenhof-Radikaro“, Ferdi -
nand Hirt & Sohn, Esperanto-Fako, Leipzig 1927). Por la de
li konsideritaj verkoj (komp. „Radikaro“, paĝ. 29 — 36) mi citos
la mallongigojn, kiujn li uzas.
8
Antauparolo
Tutkoran dankon al ĉiuj gesinjoroj, kiuj, kompreninte la
celon de mia laboro, ne hezitis, sendi al mi post mia „alvoko
en la gazetoj u la deziritan materialon, aŭ en originalo aŭ en
kopio 1 , do, aclass="underline"
S-ro L. C. Andrervs, Carshalton, Surrey,
„ William Bailey, Manchester,
„ David Bela, Koloszvar,
„ H. J. Bulthuis, s’Gravenhage,
„ M. C. Butler, London (sendis kopiojn de leteroj kaj
kartoj aclass="underline" Brita Esperantista Asocio; I. M. Dow;
Ino T. Holmes, Bradford; F. Moscheles, London;
Freeman W. Crofts, Colerain; Bolingbroke Mudie,
London),
* „ Prof. Theophile Cart, Paris,
„ Charles Chomette, Long Island City, New York,
„ D-ro Pierre Corret, Versailles,
„ Prof. E. Deligny, St. Omer,
„ Prof. Rene Deshayes, Marseille,
„ Prelato A. Dombrovski, Kaunas,
„ D-ro I. Fels, £wow,
„ Siegmund Freund, Breslau,
„ Henriko Fridori, Zŭrich,
„ Prof. Emanuel I. Garcta, San Jose, Costa Rica (karto
aclass="underline" pastro Marcelo Maldonado, Caracas),
„ Lernejestro Walther Hahn, Gohlis/Dresden,
*S-ino Marie Hankel, Dresden (ŝi donacis sian tutan
Zamenhofan trezoron al la Esperanto-Instituto por
la Germana Respubliko),
* „ Hempel, £wow (ŝi faris la samon kiel s-ino Hankel),
*F-ino Kaethe Jahns, Braunschweig,
S-ro A. Insarskij, Saratov,
„ Ivan H. Krestanov, Stara Zagora,
*S-ino la vidvino de prof. d-ro Lederer, Praha,
S-ro Tiberio Morariu, Bucuresti (1 let. kaj 1 kart. aclass="underline"
s-ro Kimel, Bucuresti),
„ N. V. Nekrasov 2 , Moskvo (sendis kopiojn de 150
Zamenhofaj leteroj kaj kartoj),
1 Steleto ĉe la nomo signifas, ke mi mem vidis la originalajn leterojn
kaj kartojn, ĉar la nomita persono sendis al mi la originalojn. De la
aliaj mi ricevis tre fidindajn kopiojn.
2 Pri la plej dankinda laboro de s-ro Nekrasov mi pli detale parolos
en miaj enkondukaj vortoj al la V-a parto de ĉi tiu kolekto; mi esperas,
ke la tuta esperantistaro konsentos mian dankon al li, post kiam ĝi
estos vidinta, kiel grava lia helpo estis por ĉi tiu kolekto. Komp.paĝ. 474.
9
Antaŭparolo
*F-ino Marg. Noll, Kopenhagen (sendis ankaŭ leteron aclass="underline"
Georg Mahn, Berlin),
S-ro Ad. Oberrotman, Warszawa,
* „ A. Pafomov, Serpuĥov,
*F-ino Mary E. Parker (poŝtkartojn al Joseph Rhodes,
Keighley. Ŝi donacis unu al la Instituto.),
*S-ro J. Alvarez Perez, Caracas,
„ Fervojĉefinspektoro A. Petzold, Leipzig (sendis Zamen-hofajojnalsenditajnaclass="underline" prof.Schauerhammer,Leipzig),
„ W. Roome, Shefĵield (letero al Geoghegan),
„ Hugo Salokannel, Salminen,
„ D-ro Lucien Sergeant, Boulogne-sur-Mer,
S-ino M. Ŝidlovskaja, Dmitrov,
S-ro Pastro J. Ŝirjaev, Baklanka,
„ D-ro Edmund Sos, Wien,
„ Thorstein Thorsteinsson, Reykjavik,
„ D-ro Ambrosio Vargas, Mexico, D. F.,
„ E. de Wahl, Reval/Tallinn.
Ankaŭ la helpo de tiuj, kies sendaĵojn mi bedaŭrinde ne
povis envicigi en la kolekton (pro kaŭzoj aluditaj en la enkondukaj vortoj al la parto „Leteroj“), estis tre valora, ĉar ĝi
ebligis kontroli, kie ankoraŭ ekzistas Zamenhofaj korespondaĵoj.
Plue mi speciale dankas al s-ro N. V. Nekrasov, Moskvo,
pri kies helpo mi ankoraŭ parolos pli detale, al s-ro M.C.Butler, London, kiu kontrolis la tutan „The British Esperantist“,
por havigi al mi multajn Zamenhofaĵojn aperintajn en ĉi tiu
gazeto, al nia ĉiam helpema samideano s-ro dipl. inĝ. Eugen
Wŭster, Berlin, kiu afable kaj amike disponis al mi sian riĉan
Esperanto-bibliotekon kaj al lia sekretario, s-ro A. Schwarz,
Berlin, kiu ĉiam estis preta plenumi miajn dezirojn pri kontrolo
de tekstoj.
Kiel dum ĉiuj miaj laboroj, ankaŭ rilate la finan pretigon
de mia kolekto, helpis min mia ĉiama helpantino, la sekretari-ino de la Germana Esperanto-Instituto, f-ino Elisabeth Wun-derlich, Leipzig, al kiu mi precipe ŝuldas dankon de la momento, kiam la manuskripto estis akceptita de la eldonejo.
La plej ĉefan dankon, rilate la preparon de la kolekto, mi