ĉapitroj I kaj 11 en la „Fundamenta Krestomatio“ sub la titolo „El la
unua libro de la lingvo Esperanto“. Ĝi troviĝas en ĉiuj eldonoj de la
Fundamenta Krestomatio, komp. ekz. V-a eldono, paĝ.241 — 246.
Kvankam la ĉi tie represigita parto en la Krestomatio ne havas la
surskribon „antaŭparolo“, ĝi fakte estas tia.
Se oni komparas la antaŭparolojn en la rusa, pola, franca, germana
eldonoj de la „Unua Libro“, oni povas konstati, ke Zamenhof tradukis
ĝin ne laŭvorte.
(Jam sur la 2-a paĝo de la „Unua Libro“ en rusa lingvo troviĝas
la noto de Zamenhof: „,Lingvo Internacia* kiel ĉiu nacia estas komuna
propraĵo; la autoro forlasas por ĉiam ĉiujn personajn rajtojn al ĝ[“.)
La nun proponatan broŝuron la leganto kredeble prenos en
la manojn kun malkonfido, kun antaŭe preta penso, ke al li
estos proponata ia neefektivigebla utopio; mi devas tial antaŭ
ĉio peti la leganton, ke li formetu tiun ĉi antaŭjuĝon kaj ke li
pripensu serioze kaj kritike la proponatan aferon.
Mi ne parolos tie ĉi vaste pri tio, kian grandegan signifon
havus por la homaro la enkonduko de unu komune akceptita
1 Zamenhof mem poste citas la titolon de tiu ĉi libro jen>
„«Lingvo Internacia». Antaŭparolo kaj plena lernolibro.“
2 Dietterle, Zamenhof.
FILIA Nr 14
\
I. Antaŭparoloj
lingvo internacia, kiu prezentus egalrajtan propraĵon de la tuta
mondo, apartenante speciale al neniu el la ekzistantaj nacioj.
Kiom da tempo kaj laboroj estas perdata por la ellernado de
fremdaj lingvoj, kaj malgraŭ ĉio, elveturante el la limoj de nia
patrujo, ni ordinare ne havas la eblon kompreniĝadi kun similaj
al ni homoj. Kiom da tempo, laboroj kaj materialaj rimedoj
estas perdata por tio, ke la produktoj de unu literaturo estu
aligitaj al ĉiuj aliaj literaturoj, kaj en la fino ĉiu el ni povas
per tradukoj konatiĝi nur kun la plej sensignifa parto de fremdaj
literaturoj; sed ĉe ekzistado de lingvo internacia ĉiuj tradukoj
estus farataj nur en tiu ĉi lastan, kiel neŭtralan, al ĉiuj kompreneblan, kaj la verkoj, kiuj havas karakteron internacian,
estus eble skribataj rekte en ĝi. Falus la ĥinaj muroj inter
la homaj literaturoj; la literaturaj produktoj de aliaj popoloj
fariĝus por ni tiel same atingeblaj, kiel la verkoj de nia propra
popolo; la legataĵo fariĝus komuna por ĉiuj homoj, kaj kune
kun ĝi ankaŭ la edukado, idealoj, konvinkoj, celado, — kaj la
popoloj interproksimiĝus kiel unu familio. Devigataj dividi
nian tempon inter diversaj lingvoj, ni ne havas la eblon dece
fordoni nin eĉ al unu el ili, kaj tial de unu flanko tre malofte
iu el ni posedas perfekte eĉ sian patran lingvon, kaj de la
dua flanko la lingvoj mem ne povas dece ellaboriĝi, kaj, parolante en nia patra lingvo, ni ofte estas devigataj aŭ. preni vortojn
kaj esprimojn de fremdaj popoloj, aŭ esprimi nin neprecize kaj
eĉ pensi lame dank’ al la nesufiĉeco de la lingvo. Alia afero
estus, se ĉiu el ni havus nur du lingvojn, — tiam ni pli bone
ilin posedus, kaj tiuj ĉi lingvoj mem povus pli ellaboriĝadi kaj
perfektiĝadi kaj starus multe pli alte, ol ĉiu el ili staras nun.
Kaj la lingvo ja estas la ĉefa motoro de la civilizacio: dank’
al la lingvo ni tiel altiĝis super la bestoj, kaj ju pli alte staras
la lingvo, des pli rapide progresas la popolo. La diferenco de
la lingvoj prezentas la esencon de la diferenco kaj reciproka
malamikeco de la nacioj, ĉar tio ĉi antaŭ ĉio falas en la okulojn
ĉe renkonto de homoj: la homoj ne komprenas unu la alian
kaj tial ili tenas sin fremde unu kontraŭ la alia. Renkontiĝante
kun homoj, ni ne demandas, kiajn politikajn konvinkojn ili
havas, sur kiu parto de la tera globo ili naskiĝis, kie loĝis
iliaj prapatroj antaŭ kelke da miljaroj: sed tiuj ĉi homoj ek-parolas, kaj ĉiu sono de ilia parolo memorigas nin, ke ili estas
fremdaj por ni. Kiu unu fojon provis loĝi en urbo, en kiu
loĝas homoj de diversaj reciproke batalantaj nacioj, tiu eksentis
sendube, kian grandegan utilon alportus al la homaro lingvo
internacia, kiu, ne entrudiĝante en la doman vivon de la
popoloj, povus, almenaŭ en landoj kun diverslingva loĝantaro,
18
Unua Libro 1887. — N-ro 1
esti lingvo regna kaj societa. Kian, fine, grandegan signifon
lingvo internacia havus por la scienco, komerco — per unu
vorto, sur ĉiu paŝo — pri tio mi ne bezonas vaste paroli.
Kiu almenaŭ unu fojon serioze ekmeditis pri tiu ĉi demando,
tiu konsentos, ke nenia ofero estus tro granda, se ni povus
per ĝi akiri al ni lingvon komunehoman. Tial ĉiu eĉ la plej
malforta provo en tiu ĉi direkto meritas atenton. A1 la afero,
kiun mi nun proponas al la leganta publiko mi oferis miajn
plej bonajn jarojn: mi esperas, ke ankaŭ la leganto, pro la
graveco de la afero, volonte oferos al ĝi iom da pacienco kaj
atente tralegos la nun proponatan broŝuron ĝis la fino.
Mi ne analizos tie ĉi la diversajn provojn, faritajn kun la
celo krei lingvon internacian. Mi turnos nur la atenton de la
legantoj al tio, ke ĉiuj tiuj ĉi provoj aŭ prezentis per si sistemon
da signoj por mallonga interkomunikiĝo en okazo de granda
bezono, aŭ kontentiĝis je plej natura simpligo de la gramatiko
kaj je anstataŭigo de la vortoj ekzistantaj en la lingvoj per
vortoj aliaj, arbitre elpensitaj. La provoj de la unua kategorio
estis tiel komplikitaj kaj tiel nepraktikaj, ke ĉiu el ili mortis
tuj post la naskiĝo; la provoj de la dua kategorio jam prezentis
per si lingvojn, sed da internacia ili havis en si nenion.
La aŭtoroj ial nomis siajn lingvojn „tutmondaj“, eble nur pro
tio, ke en la tuta mondo estis neniu persono, kun kiu oni
povus kompreniĝi per tiuj ĉi lingvoj! Se por la tutmondeco
de ia lingvo estas sufiĉe, ke unu persono ĝin nomu tia, en
tia okazo ĉiu el la ekzistantaj lingvoj^ povas fariĝi tutmonda
laŭ la deziro de ĉiu aparta persono. Ĉar tiuj ĉi provoj estis
fonditaj sur la naiva espero, ke la mondo renkontos ilin kun
ĝojo kaj unuanime donos al ili sankcion, kaj tiu ĉi unuanima
konsento ĝuste estas la plej neebla parto de la afero, pro la
natura indiferenteco de la mondo por kabinetaj provoj, kiuj
ne alportas al ĝi senkondiĉan utilon, sed kalkulas je ĝia pret-eco pionire oferi sian tempon, — tial estas kompreneble, kial
tiuj ĉi provoj renkontis plenan fiaskon; ĉar la plej granda parto
de la mondo tute ne interesis sin je tiuj ĉi provoj, kaj tiuj,
kiuj sin interesis, konsideris, ke ne estas inde perdi tempon
por la lernado de lingvo, en kiu neniu nin komprenos krom
la aŭtoro; „antaŭe la mondo“, ili diris, „aŭ kelkaj milionoj
da homoj ellernu tiun ĉi lingvon, tiam mi ankaŭ ĝin lernos“.
Kaj la afero, kiu povus alporti utilon al ĉiu aparta adepto nur
tiam, se antaŭe jam ekzistus multego da aliaj adeptoj, trovis
nenian akceptanton kaj montriĝis malvive naskita. Kaj se unu
el la lastaj provoj, „Volapŭk“, akiris, kiel oni diras, certan
nombron da adeptoj, tio ĉi estas nur tial, ke la ideo mem de
o*
19
I. Antauparoloj
lingvo „tutmonda a estas tiel alta kaj alloga, ke homoj, kiuj
havas la inklinon entuziasmiĝi kaj dediĉi sin al pionireco,
oferas sian tempon en la espero, ke eble la afero sukcesos.
Sed la nombro de la entuziasmuloj atingos certan ciferon kaj
haltos, kaj la malvarma indiferenta mondo ne volos oferi sian
tempon por tio, ke ĝi povu komunikiĝadi kun tiuj ĉi nemultaj,
— kaj tiu ĉi lingvo, simile al la antaŭaj provoj, mortos, alport-inte absolute nenian utilon*.