bonsoneco; anstataŭ analizi, ĉu mi bone kreis la vortaron kaj
ĉu oni ne povus fari ĝin ankoraŭ pli komprenebla kaj pli praktika,
ili diris, ke la vortaro devas esti farita el radikoj Sanskritaj aŭ
el vortoj, prenitaj mikse el ĉiuj lingvoj de V mondo. (La lingvo
multe per tio ĉi perdus, fariĝinte tute ne komprenebla; sed
kion ĝi gajnus, esceptinte la sennecesan instruitan eksteron?
tion ĉi ili tute forgesis sin demandi.)
1 arkaika forrno: artikulojn .
25
I. Antaŭparoloj
c) Aliaj skribis kritikon pri mia afero, eĉ ne leginte bone
mian malgrandan broŝuron kaj eĉ ne peninte kompreni la aferon.
Tiel ekzemple la unuatempajn signetojn inter la partoj de 1’
vortoj ili tute ne komprenis, kaj skribante ekzemple ^ensonĝ 1 ,
oprinc, in, o, nmivid, is“ (anstataŭ „en sonĝo princinon
mi vidis“), ili rigardigis siajn 2 legantojn, „kiel malbonsona kaj
nekomprenebla la lingvo estas“! La projekton de 1’ tutmonda
voĉdono, kiu kun la efektiva kaj senkondiĉa signifo de P lingvo
tute ne estas kunligita, kaj kiu estas proponita sole por tio,
ke la lingvo pli rapide el internacia fariĝu tutmonda, —
ili prenis por la plej grava kaj fonda parto de P afero kaj
komprenigis la legantojn, ke „ĉar dek milionoj adeptoj(!) neniam 3
estos kolektitaj, tial la afero tute ne havas estontecon“! Kelkajn
fojojn mi eĉ legis longajn artikolojn pri mia afero, kie estis
videble, ke la aŭtoroj eĉ ne vidis mian verkon.
ĉ) Aliaj, anstataŭ paroli pri la utileco aŭ la senutileco de
mia lingvo, donis sole sensencajn ŝercojn, kiuj de iliaj legantoj
estis eble prenataj por kritiko, ĉar multaj legantoj propran
juĝon ne havas, kaj la plej malsaĝaj ŝercoj je la afero estas
por ili sufiĉa vidigo, ke la afero estas „ridinda kaj taŭgas por
nenio“.
Mi ne deziras laŭdon, mi volas, ke oni min helpu forigi la
erarojn, kiujn mi faris, kaj ju la kritikoj de mia lingvo estas
pli severaj, des pli danke mi ilin alprenas, se ili nur havas
la celon montri al mi la erarojn de mia afero, ke mi ilin bonigu,
sed ne ridi sen senco aŭ insulti sen kaŭzo. Mi scias tre bone,
ke la verko de unu homo ne povas esti senerara, se tiu homo
eĉ estus la plej genia kaj multe pli instruita ol mi. Tial mi ne
donis ankoraŭ al mia lingvo la finan formon; mi ne parolas:
„jen la lingvo estas^ kreita kaj preta, tiel mi volas, tia ĝi estu
kaj tia ĝi restu!“ Ĉio bonigebla estos bonigata per la konsiloj
de r mondo. Mi ne volas esti kreinto de P lingvo, mi volas
nur esti iniciatoro. Tio ĉi estu ankaŭ respondo al tiuj amikoj
de P lingvo internacia, kiuj estas neatendemaj kaj volus jam
vidi librojn kaj gazetojn en la lingvo internacia, plenajn vortarojn, vortarojn nacia-internaciajn kaj cetere. Ne malfacile
estus por mi kontentigi tiujn ĉi amikojn; sed ili ne forgesu,
ke tio ĉi estus danĝera por la afero mem, kiu estas tiel grava,
ke estus nepardoneble faradi laŭ la propra decido de unu homo.
Mi ne povas diri, ke la lingvo estas preta, ĝis ĝi estos trairinta
la juĝon de P publiko. Unu jaro ne estas eterno, kaj tamen tiu
ĉi jaro estas tre grava por P afero. Tiel ankaŭ mi ne povas fari
26
teksto: ensong. 2 teksto: iliajn. 3 arkaika formo: nenian .
Dua Libro 1888. — N-ro 2
iajn ŝanĝojn en la lingvo tuj post la ricevo de la konsiloj, se tiuj
ĉi konsiloj eĉ estus la plej seneraraj kaj venus de la plej
kompetentaj personoj. En la daŭro de la tuta jaro 1888 la
lingvo restos tute sen ŝanĝo; sed kiam la jaro estos finita,
tiam ĉiuj necesaj ŝanĝoj, antaŭe analizitaj kaj provitaj, estos
publikigitaj, la lingvo ricevos la finan formon, kaj tiam komencos
ĝia plena funkciado. Juĝante laŭ la konsiloj, kiuj estas senditaj
al mi ĝis hodiaŭ, mi pensas, ke la lingvo kredeble estos ŝanĝita
tre malmulte, ĉar la plej granda parto de tiuj konsiloj estas
ne praktika kaj kaŭzita de ne sufiĉa pripensado kaj provado
de P afero; sed diri, ke la lingvo tute ne estos ŝanĝita, mi
tamen ne povas. Cetere, ĉiuj proponoj, kiujn mi ricevas, kune
kun mia juĝo pri ili, estos prezentataj al la juĝo de P publiko
aŭ de ia el la jam konataj instruitaj akademioj, se inter tiuj
ĉi estos trovita unu, kiu volos preni tiun ĉi laboron. Se ia
kompetenta akademio min sciigos, ke ĝi volas preni tiun ĉi
laboron, mi tuj sendos al ĝi la tutan materialon, kiu estas ĉe
mi, mi fordonos al ĝi la tutan aferon, mi foriros kun la plej
granda ĝojo je eterne de P sceno, kaj el aŭtoro kaj iniciatoro
mi fariĝos simpla amiko de P lingvo internacia, kiel ĉiu alia ‘/)
amiko. Se tamen nenia el Ia instruitaj akademioj volos preni
mian aferon, tiam mi daŭrigos la publikigadon de P proponoj,
sendataj al mi, kaj laŭ mia propra pensado kaj laŭ la pensoj
de P publiko, sendataj al mi pri tiuj proponoj, mi mem antaŭ
la fino de P jaro decidos la finan formon de P lingvo kaj mi
sciigos, ke la lingvo estas preta^
II.
La nombro 10.000.000, pri kiu estas parolita en mia unua
verko, ŝajnas al multaj absolute ne ricevebla. La plej granda
parto de P mondo efektive kredeble estos tiel senmova, ke ĝi
de si mem ne donos voĉon, malgraŭ ke la afero estas tiel
grava kaj la laboro de P voĉdono tiel malgrandega. Sed se
P amikoj de P lingvo internacia, anstataŭ timegi la nombron,
laboros por la afero kaj kolektos tiom voĉojn, kiom ili povos,
tiam la necesa nombro da voĉoj povas esti ricevita en la plej
mallonga tempo.
Kiam mi proponis la voĉdonon, mi profunde kredis, ke pli
frue aŭ pli malfrue 10.000.000 voĉoj estos kolektitaj. La
rezultatoj, kiuj sin montris ĝis hodiaŭ, ankoraŭ plifortigas mian
kredon. Sed ni prenu, ke mi fantazias, ke mi eraras, ke mi
tro multe esperas, — ke sur la tuta tero ne estos kolektita eĉ
unu miliono da voĉoj … kion P afero tiam perdos? Kelkaj
konsilas al mi, ke mi forjetu la voĉdonon aŭ ke mi malgrandigu
27
I. Antaŭparoloj
la nombron da postulataj voĉoj ĝis unu miliono; „ĉar“, ili
diras, „danke la fantazian punkton de 1’ voĉdono, afero per si
mem tiel utila, povas fari fiaskon“. Sed kie, sinjoroj, vi prenis,
ke la veno al celo de V afero dependas de V rezultatoj de la
voĉdono? Tiuj, kiuj trovas, ke mia lingvo estas inda je lerno,
sendas al mi promesojn senkondiĉajn kaj lernas la lingvon sen
ia atendo. Sendepende de V iro de la voĉdono en tiu ĉi lingvo
estos eldonataj libroj kaj gazetoj, kaj la afero sin movos antaŭen.
La voĉdonon mi proponis sole por tio, ke al la afero povu esti
altiritaj per unu fojo tutaj amasoj da homoj, ĉar mi scias, ke
preni ian laboron, eĉ la plej malgrandan, ne ĉiu konsentos, sed
helpi aferon tre utilan, kie estas postulata nek laboro, nek
mono, — ne multaj malkonsentos, tiom pli, se troviĝos me-morigantoj. Mi ripetas: profunde mi kredas, ke pli frue aŭ
pli malfrue 10.000.000 voĉoj estos kolektitaj, kaj tiel je unu
bela tago ni sciiĝos, ke la lingvo internacia fariĝis tutmonda;
sed se eĉ la nombro de V voĉoj neniam venus al dek milionoj,
— la afero pro tio ĉi tute ne estos perdita.
Kelkaj provis montri al mi, ke mia projekto de V voĉdono
estas matematike ne ebla; tiel ekzemple unu faris jenan
kalkulon: „se ni prenos, ke la enskribado de ĉiu promesanto
okupos ne pli multe ol unu minuton, kaj vi, forjetinte ĉian
alian laboron, vin okupos sole je tiu ĉi afero, laborante sen
ripozo 15 horojn ĉiutage, — tiam la pretigo de la libro de 1’
voĉoj okupos 30 jarojn, kaj por eldoni ĝin vi bezonos la riĉecon