БIСКУП АЛЬБЕРТ. Але вас не павiнна цiкавiць, што будзе з ёю потым. Гэта ўжо не ваш клопат.
МАЦI-IГУМЕННЯ. Мой, бiскуп, мой.
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Не разумею, не разумею. Не можаце ж вы праз яе, забойцу i пралюбадзейку, якая i так павiнна быць пакарана за свае злачынствы, ставiць пад небяспеку Хрыстову апору на гэтых землях.
МАЦI-IГУМЕННЯ. Не вам мне ўказваць
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Вы разумееце, чым пагражае вашае самадурства? Чым можа скончыцца вашая адмова?
МАЦI-IГУМЕННЯ. Я разумею адно. Яна ўсё яшчэ манашка Невельскага манастыра. Яна налэжыць не мне, не вам, не герцагу, але Богу. Яе не iснуе для свету. Так i скажыце герцагу. Невельскi манастыр абараняе веру кожнай, кожнай сваёй прабывальнiцы. Яны ўсе для мяне роўныя, усiх люблю. Усiх - як адну. Так i скажыце.
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Але ён не адступiцца.
МАЦI-IГУМЕННЯ. Горды? (Ганарлiвы?) Хоча яе? Дык няхай спачатку заб'е ўсiх нас, калт адважыцца. Але гэта будзе не так лёгка. Я абяцаю. Спустошыць (Разбурыць) Невельскую святыню - значыць пайсцi супраць усёй Царквы Хрыстовай. Усёй! Няхай падумае, як мае быць падумае, што гэта значыць. Калi Царква будзе на баку яго ворагаў - яму канец! Дык няхай, няхай паспрабуе ўзяць яе.
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Гэта ваша каначатковае слова?
МАЦI-IГУМЕННЯ. Я яе не выдам.
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Нi пры якiх умовах?
МАЦI-IГУМЕННЯ. Размова скончаная, бiскуп. Заўтра прыходзьце судзiць Iаану.
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Прыйду... А вы ўпартая (свавольная), Мацi-Iгумення.
МАЦI-IГУМЕННЯ. Затое вы занадта падатлiвы, бiскуп.
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Спадзяюся, вам не давядзецца потым шкадаваць...
(Бiскуп выходзiць. З'яўляецца Урбена).
Сцэна 30
МАЦI-IГУМЕННЯ. Я правiльна зрабiла?
УРБЕНА. Так.
(Выходзяць).
Сцэна 31
(Заходзiць сястра Марыя. Яе чакае Фiлiп).
ФIЛIП. (Выступае з цемры) Будзь са мною...
СЯСТРА МАРЫЯ. Не хадзi больш за сною. Грэх смяратны... Пакайся, пакуль не позна, Фiлiп. Ты яшчэ можаш уратавацца...
ФIЛIП. Не трэба ўгаворыў. Ты ўратуй мяне.
СЯСТРА МАРЫЯ. Прыгадай, каму служыш, - Ён дапаможа...
ФIЛIП. Не магу без цябе. Кахаю цябе. Праз каханне кожны ўратуецца.
СЯСТРА МАРЫЯ. Я нiколi не змагу быць з табою, Фiлiп. Няўжо ты гэтага яшчэ не зразумеў?
ФIЛIП. Значыць, не?
СЯСТРА МАРЫЯ. Не.
ФIЛIП. Я зараз пайду. Пайду з манастыра. Толькi ты не думай, я хутка вярнуся. Хутка тут будзе герцаг нармандскi. Ён прйдзе па Звера. Тады я зноў прыйду па цябе. Чуеш мяне? Я вярнуся, каб не прасiць, а патрабаваць
СЯСТРА МАРЫЯ. Ты яшчэ зусiм хлопчык... Мне шкада цябе, шкада, што ты так заблытаўся. Слабы яшчэ...
ФIЛIП. (Упарта) Я вярнуся.
СЯСТРА МАРЫЯ. Вяртайся.
ФIЛIП. Ты хiба не разумееш, што з табою будзе?
СЯСТРА МАРЫЯ. Я ведаю.
ФIЛIП. Ты не баiшся?!
СЯСТРА МАРЫЯ. Не? Чаму? Са мной жа Гасподзь. Я за цябе малiцца буду. Абдумайся... (Фiлiп хутка выходзiць. Яму наўздагон шэптам). Памажы яму, Божа...
Сцэна 32
(Пачынаецца суд над Iаанай. Выходзяць усе манашкi. Затым бiскуп i Мацi-Iгумення. Прыводзяць Iзабэлу).
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Царква Хрыстовая ёсць слова i воля Ягоныя на зямлi. Улада Царквы ёсць улада Бога Нашага Iсуса Хрыста, якi пацярпеў за людзей на крыжы i ўзнёсся на Нябёсы, каб, калi надыдзе час, вярнуцца зноў i чынiць суд над кожным. Пакуль жа Царква - перст Божы на зямлi i чынiць суд (з) iмем Ягоным над усякiм : над высакародным i простым чалавекам, iмператарам i рабом. Сёння я, уладаю Бога Нашага, бiскуп Альберт выклiкаю на суд манашку Невельскага манастыра Iаану. Увядзiце падсудную.
(Уводзяць Iаану. Яна ў адной кашулi, басанож).
СЯСТРА IААННА. (Напявае):
Птушкi боскiя лятаюць
I шчабечуць, i ляпечуць.
Залацiстымi крыламi
Б'юцца з чорнымi арламi.
СЯСТРА БЕРНАРДА. Яна зусiм звар'яцелая...
СЯСТРА ГАННА. Няшчасная. Розум пакiнуў яе.
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Бог пакiнуў яе!
СЯСТРА IААННА. Бог любiць дудачкi. Не чытайце Яму малiтваў. Малiтвы словы. Не рабiце яму пастоў. Пасты - гардыня. Не ўтаймоўвайце дзеля яго сваю плоць. Плоць - марнасць. Грайце яму на дудачцы, на чарацiне. Толькi грайце радасна, Ён любiць, калi радасна... Ён любiць танцы.... (Танцуе). Ну чаму ж вы не танцуеце? Бог любiць, калi яму танцуюць. Танцуюць i спяваюць. (Спявае).
Птушкi боскiя б'юцца храбра:
Крылы з золата, дзюбы цвёрдыя,
Вырываюць сэрцы гордыя,
Кроў хлябтаюць, быццам воду п'юць...
СЯСТРА МАРЫЯ. Спынiце яе. Гэта невыносна! Матушка... (Мацi-Iгумення маўчыць).
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Сястра Iаана, адкажы шчыра, як будзеш адказваць перад Богам Нашым, цi забiла ты траўнымi зёлкамi або вядзьмарскiм чараўнiцтвам высакароднага рыцара, якi пацярпеў за веру, сiра Жафрэя Гi, графа Дзюмалон?
СЯСТРА IААННА. Дайце чалавеку кветачку, а можа, ён Гасподзь. Вы дадзiце кветачку, ён усмiхнецца. Гасподзь усмiхнецца: i стане неба золатам, вада срэбрам, лiстце - малахiтам, зямля - сурмою. Людзi стануць анёламi i паляцяць ва ўсе бакi, як райскiя птушкi... Паляцяь i ўбачаць зверху, што зло малае, а дабро вялiкае. I палюбяць божаньку. Дайце чалавеку кветачку...
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Якiя травы ты дала параненаму рыцару Жафрэю Гi?
СЯСТРА ГАННА. Яна нiчога не разумее. Нашто яе пытацца?
СЯСТРА IААННА. А раптам я ведаю адказ? Я яму травак не давала. Я яго дала травкам. Ён лёг у зямельку i стаў ён улоннем жыватворным для ўсялякага насення, i з яго праратуць верас духмяны i казялец, i макi, i цэлы луг, i цэлы лес... Дзеля таго, каб стварэннi божыя ласкай боскаю ўзрадавалiся...
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Гэта дарэмна. Яна не хочы адказваць.
СЯСТРА IААННА. Адказваць? А навошта? Хiба ёсць справядлiвасць на гэтай зямлi? Калi самы блiзкi чалавек табе здраджвае, а ты яму, а ён зноў табе? Цi ёсць дабро? Не! Не! Не! Што, радуецеся? Па мордах бачу, радуецеся! Толькi вы рана радуецеся! Рана! Бо драконавы зубы сееце. Я ведаю таямнiцу. Чуеце мяне? Я ведаю таямнiцу! I сказаў мне ЁН!
СЯСТРА МАРЫЯ. Гасподзь?
СЯСТРА IААННА. Д'ябал! Д'ябал! Сатана! Вельзевул! Люцыфер! Ён тут, чуеце мяне? Тут! З намi, сярод вас. Вы самi вырасцiлi яго ў вашых каменных сэрцах. Як скарлупаю абаранiлi iмi зародкi зла. Але ўзмацнеў Сатана. I валадарства ягонае блiзка!
СЯСТРА ВЕНТУРЫЯ. Яна апантаная...
СЯСТРА IААННА. Маўчаць! Бо кожнае слова ваша - змяя. I распаўзаюцца яны па зямлi. I джаляць, i пажыраюць адзiн аднаго, i пладзяць новых гадоў, а тыя новых... I пакрыюць яны зямлю, ад пекла да неба! А вы ўсё вырыгваеце змеяў, жабаў, каб была пажыва чортам!