Iuj astronomoj, ekzemple, provas respondi al ĉi-demando ankaŭ sekve: ne estas la ekspansio kaŭzo de la «ruĝiĝo» de la lumo, sed ĝi estas la «laciĝo» de la lumo dum tre longa kosma vojaĝo. Nome, la ruĝa lumo havas malpli grandan energion ol la blua — do se la blua perdas la energion pro la vojaĝo tra fortegaj gravitaj kampoj, la lumo devige transformiĝas al flava aŭ ruĝa lumo (la nigraj linioj sekve flankiĝas a1 ruĝa parto de la spektro).
Sed al tiuj ĉi hipotezoj — same kiel al la similaj — mankas ankoraŭ multaj faktoj. Nia tuta koncepto pri la mondo en kiu ni vivas povas travivi ankoraŭ grandajn ŝanĝojn. Hodiaŭ ekestis demandoj neimageblaj en la klasika evolustadio de la fiziko kaj astronomio. Ĉu la gravito de Newton estas konstanta en la tempo? Per kiu rapido ĝi etendiĝas!? (Aŭ ĉu ĝi eĉ enprincipe etendiĝas?) Ĉu la Universo eĉ enprincipe eksplodas aŭ ĝi estas senfina kaj stabila? Ĉu ĝi eble nur pulsas?
Konataj astronomoj opinias ke ankoraŭ multa tempo pasos antaŭ ol ni scios la respondojn al tiuj kaj similaj gravegaj demandoj.
Sed tio ja ne malkuraĝigas nin. Bele diris Lessing: «Se iu per la dekstra mano donus al mi tutan veron, kaj per la maldekstra nur strebon al la vero, mi prenus la maldekstran!»
Toni Breider
(el «Homo kaj Kosmo»)
Ekzercoj
80. Leginte la supran artikolon, respondu jenajn demandojn:
1. Kio estas la «Lakta Vojo»?
2. Kia analogio estas trovebla inter nia galaksio kaj la Universo?
3. Kiu estas la sola galaksio, kiun ni povas vidi sen teleskopo?
4. Ĉu ni vidas tiun galaksion tia, kia ĝi nun estas?
5. Kiun fenomenon malkovris Edwin Hubble?
6. «Ĝis antaŭnelonge la nura heroldo, kiu venadis ĝis ni el la mondo de steloj, estis la lumo.» Ĉu vi povas konjekti, ke estas nun dua heroldo tia?
7. Kio determinas la diversajn kolorojn, kiujn ni vidas?
8. Kio estas la «Doppler-principo»?
9. Kiun surprizan fenomenon evidentigas aplikado de la Doppler-principo al la galaksioj?
10. Kio estas la teorio de Lemaître?
11. Kial malkovro de eĉ pli rapide fuĝantaj galaksioj kondukus al absurdo?
12. Kiel la teorio de Couderc nuligus la atestaĵon de la Doppler-principo rilate la galaksiojn?
81. Uzu korekte en propozicioj la subajn prepoziciajn frazojn:
PREPARE AL; PROPORCIE AL; RENKONTE AL; RESPONDE AL; FLANKE DE; FOR DE; FUNDE DE; HELPE DE; KONTRASTE KUN; KUNE KUN.
82. Flugas flugANTO, flugas ankaŭ BIRDO. NE uzante la sufikson -ant-, respondu: Kiu aŭ kio kuras? naĝas? vagas? boras? drivas? fluas? glitas? grimpas? gutas? inundas? manovras? marŝas? plandas? raketas? rampas? saltas? velas? vojaĝas? zigzagas? dancas?
83. Ĉiu el la subaj vortoj havas sinonimon konsistantan el prepozicio plus la vorto IRI. Trovu la sinonimojn. Ekzemple: Akompani = kuniri.
ATINGI VENKIĜI LEVIĜI PASI SEKVI TURNIĜI PENETRI PROGRESI.
84. Kiun adjektivon vi uzus por priskribi:
1. Homon, kiu havas aŭtoritaton por pritrakti vian aferon?
2. Homon, kiun la vivo traktis malbone, kaj kiu pro tio seniluziiĝis?
3. Homon, kiu tro facile emociiĝas?
4. Teorion tre zorge ellaboritan kaj tre konvinkan?
5. Homojn, kiuj sendiskute subtenadas unu alian?
6. Opinion ridinde kaj evidente stultan?
7. Virinon tre alloge maldikan?
8. Novaĵon, kiu tuŝas vian nunan situacion?
9. Ideon, kiu kondukas al novaj horizontoj?
10. Prijuĝon, kiu prenis en konsideron ĉiujn flankojn de la problemo?
85. «Jurij Gagarin estis la Kristoforo Kolumbo de nia jarcento.» Diskutu.
86. Kio, laŭ via opinio, estas la plej grava eltrovaĵo de la dudeka jarcento? Pravigu vian elekton.
Paŝo dek sesa
Vortaro
ADMINISTRI: prizorgi la funkciadon de grava organizo.
AFLIKTI: suferigi.
BAMBUO: granda arbeca kano.
BARKO: ŝipeto.
BELETRO: belliteraturo.
BONZO: budaisma pastro.
BRANĈO: brako de arbo.
BROKATO: teksaĵo ornamita per oraj aŭ arĝentaj fadenoj.
BUBALO: speco de granda bovo.
CIKONIO: granda longkrura birdo.
DESTINI: antaŭfiksi la celon de io.
DIAFANA: tralumebla sed netravidebla.
DISTRIKTO: administra regiono.
EKSTAZO: anima plezurego.
FEO: supernatura fabela estaĵo.
FENIKSO: fabela birdo kiu renaskiĝas el propra cindro.
FLEKSI: kurbigi.
FLOSI: resti sur akvo.
FLUTO: tubeta muzikilo.
FOLIO: maldika verdaĵero; maldika paperpeco k.s.
FONTANO: akvoŝprucigilo.
FREKVENTI: ofte vizitadi.
GEMO: valorŝtono.
GITARO: seskorda muzikilo.
GRACIA: facilmova, belproporcia.
GROTO: artefarita kaverno.
HIRUNDO: speco de migranta birdo.
HONORI: trakti respekteme.
ĤORO: kantistaro.
JADO: verdkolora mineralo.
KALENDARO: tabelo montranta la datojn.
KATENO: ligĉeno por malliberuloj.
KOMPENSI: repagi egalvalore.
KONSOLI: mildigi ies ĉagrenon.
KONSUMI: malrapide neniigi.
KORIDORO: endoma trairejo.
KOSTUMO: maniero sin vesti.
KRISTALO: tre pura senkolora vitro.
MAJESTA: imponaspekta.
MANDARENO: altranga ĉina ŝtatoficisto.
MUSKO: mola kreskaĵo sur rokoj kaj arboj.
NOBELO: altranga persono.
ORKESTRO: muzikistaro.
PAGODO: templo de aziaj dioj.
PAJLO: seka grentrunketo.
PARFUMO: agrabla odoro.
PENTRI: kolore desegni.
PEONIO: speco de floro.
PERSIKO: bongusta frukto.
PILGRIMI: vojaĝi al sankta loko.
PROKRASTI: lasi ĝis pli malfrue.
RAVI: ĉarmegi, admirigi.
REMI: movi ŝipon per specialaj lignaj iloj.
RIZO: nutrograjno kulturata en Azio.
SALIKO: eleganta apudakva arbo.
SANTALO: arbo kun bonodora ligno.
SERPENTO: senpieda rampanta besto.
SIGELO: stampilo.
STALAGMITO: vertikale staranta rokpintaĵo en kaverno.
STALAKTITO: pendanta rokpintaĵo en kaverno.
TAPETO: murornamaĵo.
TRONO: seĝo de reĝo.
TUNIKO: speco de ĝisgenua ĉemizo.
VEO: laments krio.
VJETNAMIO: lando en sudorienta Azio.
Legaĵo:
Unu jaron en la feinlando
Iufoje, estis en Centra Vjetnamio juna beletristo konata sub la nomo Tu Thuk. Distriktestro, li tamen preferis naturon, ol mandarenajn taskojn. Li ofte vojaĝadis tra sia pentrinda naskiĝlando, kies plej malproksimajn fontanojn kaj plej malgrandajn vojstrekojn li tute bone konis.
En lia distrikto ekzistis malnova pagodo kun belega florĝardeno. Ĉiujare, je la dua monato de la lunkalendaro tie okazis granda florfesto. La pilgrimantoj plej ŝatis mirindan peonion, kies brileruĝaj floroj eligis ebriigan parfumon.
Iun printempan matenon, ĉarma fraŭlino vizitis la faman lokon. Ŝi venis sola kaj, laŭŝajne, el tre malproksime. En sia admiro, ŝi fleksis florantan branĉon de la multvalora arbeto kaj ĝin rompis. La bonzoj postulis kompenson, je kio ŝi estis nekapabla. Vesperiĝis, kiam preterpasis Tu Thuk. Li demetis sian brokatan tunikon interŝanĝe de ŝia libereco.
La juna mandareno estis tre amata de siaj administratoj precipe de tiu tago. Sed, li volis ĉiupreze sin liberigi de la katenoj de la honoraĵoj kaj profitoj. Iam, konsumita de sia ĉiama sopiro al senlima spaco, li rifuzis sian mandarenan sigelon kaj forvojaĝis.
Li promenis en la malmulte frekventitaj lokoj, akompanate de knabo, kiu kunportis brandujon kaj gitaron. Li haltadis aŭ ĉe arbarrando, aŭ sur riverbordo, aŭ en bela groto, trinkante brandon, ludante muzikon, verkante poemojn…
Iun matenon, lia barko estis glitanta sur la glata spegulo de l’ Orienta Maro, kiam li ekvidis de la horizonto kvinkoloran nubon ŝvebantan super monto, kiu ŝajnis tute vapora. Akcelante siajn remilojn, li sin direktis tien. Li ŝnurfiksis sian barkon malsupre de la roko kaj surgrimpis la deklivon.