Але цяжка загадзя ўсё прадбачыць. Аддаючыся ва ўладу лёсу, верачы ў шчаслівы зыход, Алесь пачаў крыху супакойвацца душою, спакайнець i паволі думаць пра іншае. А з гэтага «іншага» яго занепакоіла не яго нечаканая хвароба — ат, што там прастуда, пал, забыццё! — усё гэта хутка пройдзе, a захваляваў раптоўны ўспамін пра сваю маладую зямлячку — Вольку Чорную.
Нечакана ўспомніўшы яе, ён нават не мог паверыць сам сабе: што — напраўду з яго сэрца час, новае захапленне выгналі прыгожую, але няверную Сяргеенкаву Кацярыну, якую ён самаахвярна столькі кахаў, i ў яго збалелую, нават, як думаў, ачарсцвелую душу ўвайшла іншая?!
Ён не мог зразумець, як усё гэта здарылася. Сядзелі побач з Волькаю за вясельным сталом, жартавалі, часамі нібы незнарок дакраналіся адно да аднаго, танцавалі, а пасля ён павёў яе дадому, грэў яе рукі ў сваіх, туліў, паўжартам ухутваў крысой свайго паліто — i...
Алесь i цяпер, далека ад Янкавін i ад Вольгі, аж заплюшчыў вочы ад прыемнага сораму за тыя абдымкі, прагныя пацалункі i за свае ахвотныя да пяшчоты словы. А заадно з радасцю нібы чуў яе адданы шэпт: «Я, Алеська, даўно-даўно люблю цябе. З таго яшчэ часу, калі ты вучыўся ў горадзе i першы раз вярнуўся дадому на вакацыі. Я i цяпер, здаецца, бачу цябе ў той форме... A колькі я папакутавала, калі ты хадзіў з Кацярынай... I тады, калі яна была дзяўчынаю, i тады, калі выйшла замуж... Я ажыла, калі вы разышліся, так чакала гэтага вечара...»
«Стары я ўжо для цябе...— i шчасліва, i з дакорам да сябе, што пасягае на такую маладосць i цнатлівасць, сказаў ён тады.— Ды, сама ведаеш, я з Кацярынаю...»
«Маўчы! — затуліла яму рот рукою.— Ты мой, толькі мой!»
Калі ўсё будзе добра, падумаў ён цяпер, неўзабаве, пасля Вялікага паста, зраблю невялікае вяселле i забяру яе ў Мінск. Каму-каму, а мне не трэба зважаць, што яна бедная, з непаважанага роду: яе маладосць, вабнасць i адданасць даражэй за ўсё.
...З адчуваннем на сваіх вуснах Вольчынай далонькі ён i заснуў. Бог ведае колькі ён спаў, але ў гэтую ноч яму зноў трызніўся сон, што некалі, да вайны, прысніўся ў Вільні. Здаецца, у шэрані ён бег i бег па каменнях, задыхаўся, ці то ўцякаючы ад нейкай пагрозы, ці то кагосьці даганяючы, i ўрэшце ледзь не стукнуўся лбом аб скалу — частачку высознай гары, якую ён бачыў на каляровым малюнку ў маленстве i якая запомнілася яму на ўсё жыццё. Ён прыткнуўся спінаю да скалы, агледзеўся — i ў гэтую ж хвіліну хтосьці нябачны i дужы схапіў яго ззаду за рукі i мігам начапіў на ix прымураваныя да сцяны ланцугі.
Ён анямеў, на ім аж сшэрхла скура. Неўзабаве ён пачуў, а пасля i ўбачыў: да яго ляціць агромністая птушка. Здаецца, арол. Цёмна-буры, знізу светлы, з залаціста-рыжым адценнем, жаўталапы і... з жоўтымі пагонамі.
Узіраючыся на загібістую глюгу i шэрыя, нібы выцвілыя, вочы, Алесь аж скалануўся: ды гэта ж Лядзяш з іхніх Янкавін! Бач, зноў той агідны адстаўнік праследуе яго!
«Я — Лядзяш, Лядзяш...— прашыпеў арол, усеўся Яму на грудзіну, патыхнуўшы мярцвячынаю.— Я перасцерагаў: не шукай агонь, не давай яго людзям... Ты не паслухаў... Дык я даклюю тваё сэрца, дап'ю тваю бунтоўную кроў...»
I дзеўбануў у грудзіну. Ад болю Алесь раптоўна прачнуўся, адчуваючы, што сапраўды на ім сшэрхлая скура, пячэ агнём у грудзіне, аж стрэмкаю коле ў скроні.
«Што гэта,— ужо свядома падумаў ён.— Перасцерагальны знак пра новую маю бяду? Ці ўжо стамілася, аслабела, збіваецца сэрца? Але рана ж яму гэтак балець. Мне яшчэ сарака няма, вунь колькі трэба жыць i працаваць...»
10.
Назаўтра Алесь выйшаў з дому рана. Якраз густа чырванелася неба на ўсходзе, толькі пры самай зямлі пачынаў жаўцець небасхільны краёк, высока ў густое сіняе неба падымаліся слупамі дымы, спрабаваў набіраць моцы марозік (у канцы таго i на пачатку гэтага тыдня надвор'е некалькі разоў мянялася: ірваў сцюдзёны вецер, хлюпаў мокры снег, ліў халодны дождж, а вось сёння зіма нібы ўжо ўсталявалася).
Алесь мінуў Камароўку i трапіў на Захараўскую вуліцу, па якой то тут, то там трусілі аб'інелыя коні, цягнучы лёгкія сані з ездакамі, a ўзбоч яе, па амаль ачышчаных ад снегу i пасыпаных жоўтым пяском тратуарах, мірна крочылі рэдкія прахожыя, ідучы на службу ўжо ў новыя, савецкія, установы: пазаўчора Саўнарком пачаў распускаць верныя былому Часоваму ўраду апараты.
У скверы, каля заснежанага фантана, ён убачыў досыць шматасобны людскі гурт: мужчын i кабет. Мужчыны былі ў зімовых паліто, чорных i светлых папахах ды шапках, у ботах i валенках, а жанчыны — у боціках, у паліто з пышнымі светлымі каўнярамі i светлымі круглымі шапкамі альбо ў гарэзна схіленых набок берэтах. Прыгледзеўся: знаёмыя. Ядвігін Ш., Альберт Паўловіч, Змітрок Бядуля, Уладзіслаў Галубок, Усевалад Фальскі, Паўліна Мядзёлка, Людвіка Сівіцкая, з якімі ён пазнаёміўся ў Таварыстве помачы ахвярам вайны, а бокам сюды стаіць ці не Цішка Гартны (прысадзісты, у акулярах, з вусікамі), a спінаю — ці не Янка Купала (высакаваты, у валёнках, у элегантным паліто i шапцы, з кіёчкам), пад руку яго трымае незнаемая маладая кабета.