— На хлеб можна напаліць, — смяецца Ніна.
— Няўжо ж, абы толькі грошы марнаваць… Зноў жа гэты капéлюш (баба Іваніха так і вымаўляе: «капéлюш»). У агарод хіба каб павесіў вераб’ёў пужаць.
«Капéлюш» узрывае мяне, нібыта дынамітам.
— Калі вам трэба, станьце самі і пужайце вераб’ёў…
Я добра разумею, што я няўдзячнае свінчо (кожны раз, кожны выхадны баба Іваніха страчае мяне і адпраўляе на цэлы тыдзень з поўнымі кашолкамі), што мне трэба змоўчаць. Клопат вялікі з тым «капелюшам»… Але я ўжо, як наравісты конь, стала на дыбкі, і мяне ўжо не стрымаеш.
— Я за свае, не за вашы грошы купляю… — сама бачу, разумею, што трачу апошняе сумленне, і ўсё роўна не даюся зацугляць сябе.
— А хто ж кажа, што не за свае… За свае, а за чые ж яшчэ… — баба Іваніха пакрыўдзілася і адступілася да печы.
— От, знайшлі за што ўсчаць сварку, — сястра Саша заўсёды першая ўзлівае вады на пажар.
— Можна ж і не сварыцца. Можна і прыкусіць язык, калі трэба, — з гэтымі словамі Ніна ідзе за дзверы. Да каго адносяцца гэтыя словы, не трэба тлумачыць…
— Бо разумная ж вельмі зрабілася. У горадзе вучыцца.
I гэта я разумею.
— От памаўчыце і вы, — абзываецца зноў Саша.
Тым часам усімі маімі «шубамі» і «капелюшамі» завалодваюць Жэня з Віцікам. Яны раскладваюць іх, як калоду карт: дама, кароль. Кароль, дама, дама…
— Ганька, а што тут напісана?
— «Жыццё — барацьба, жадаю перамогі!» — гэты мужны дэвіз пасылае мне Шура Палявая.
— А тут?
«На памяць дарагой сяброўцы Ганьцы ад яе сяброўкі Тані… Памятай і не забывай…» — гэта ад Тані Мялешкі. Таня паспела зняцца яшчэ з букетам апошніх астраў і вяргінь: прыціскае астры і вяргіні да грудзей і загадкава ўсміхаецца.
— А тут?
«На ўспамін Ганьцы ад Валодзі» — па-мужчынску коратка і ясна. Гэта Валодзя Гурбо. Мне сваю фотакартку ён падараваў таму, што я сябрую з Шураю Палявою. Яго Шураю…
— А тут? А тут? А тут, Ганька?
— Адчапіцеся, надакучылі!
— Няўжо ж, прычапіліся… Спаць пара! — грозіць на ўнукаў баба Іваніха, аднак у яе голасе ўжо не чутно крыўды, у ім хутчэй спагада: з дарогі ж яна, дайце адпачыць…
— Дайце я буду масла біць, — кажу я бабе Іванісе і забіраю ў яе бойку.
— На, пабівай, ужо хутка…
Смачна пахне кіслай маслёнкаю. Утульна муркае і штурхае пад локаць кошка Антаніна. Баба Іваніха парадкуе ў печы чыгуны… Па хаце нячутна ступае чараўніца Метамарфоза. Добры вечар…
«Шагай наперад, камсамольскае племя…»
Дзве падзеі адначасова радуюць і палохаюць мяне страшэнна. Першая: я рыхтуюся паступаць у камсамол. I другая: прыйшоў тэрмін атрымліваць мне пашпарт.
Больш за ўсё гэтыя падзеі трывожаць мяне тым, што я баюся пагубляць, як атрымаю, камсамольскі білет і пашпарт. Згубіш камсамольскі білет — і адразу ж выключаць з камсамола. Згубіш пашпарт — і адразу ў турму (такое і не іншае пакаранне ўяўляецца мне). Бо хто мне паверыць: можа, я прадала іх якому-небудзь шпіёну? Вось так пакутую я, задоўга яшчэ да таго, як атрымаць мне свае першыя, самыя адказныя дакументы.
Пашпарт, праўда, мо яшчэ і рана мне атрымліваць: калі я нарадзілася, дакладна ніхто не памятае. Арыентуемся на маю аднагодку Анютку Корбутаву: яна нарадзілася на другі дзень Каляд (яе-то маці добра памятае!), а я за Анютку старэйшая на два дні. Значыць, мой дзень нараджэння ў студзені… Аднак Міша Няронскі — цяпер ён наш сваяк — атрымлівае мне ў раённым загсе метрыку аб нараджэнні, у якой мой узрост павялічваецца на цэлы год… Гэта падзея, як і кожная іншая, абмяркоўваецца перш за ўсё ў нас дома. Нашых дамашніх яна не задавальняе. Міша, які атрымліваў мне метрыку, махае на ўсіх рукой.
— Чаго вас палохае гэты год? Што яна, хлопец, што трэба будзе ісці на год раней у салдаты? Падумаеш: дадалі адзін год? Затое не трэба было цягацца на «наружны від». — Гэты «наружны від» Міша вымаўляе з нейкай амаль гідлівасцю. Мне ён таксама праціўны. Ісці на «наружны від» — устанаўліваць узрост па знешнім выглядзе — гэта трэба ісці на нейкую камісію, каб цябе глядзелі, слухалі… Мо яшчэ голую?!. Нізашто на свеце! Я хутчэй згадзілася б на дзесяць лішніх год. А то, падумаеш, нейкі там адзін год…
— А дзяўчыне, ты думаеш, ён патрэбны — лішні год? — пытаецца Анюта. Яна прыехала да нас з каляскай з абедзвюма сваімі лялькамі. А лялькі ўжо як быццам і нічога — выдурваюцца. Ужо самі сядзяць у калясцы, не выпускаючы з ратоў ружовых пустышак. I Анюта ўжо не плача. Яна ўжо цешыцца: харошыя дзевачкі растуць, спакойныя.
— Ах, замуж яе не возьмуць за гэты лішні год! — як запалка, загараецца Міша. — У вас адно толькі ў галаве — замуж…