I праўда, дадому, ужо добра ўцёмначы, прыязджаем мы «пад першы сорт»… Ігналь спыняе вазок каля свае хаты. Мы з настаўнікам нясём мае рэчы да нашага двара ўдваіх. Аднак зайсці ўдваіх у хату мы не адважваемся. Мы развітваемся тут жа на вуліцы, каля нашых варот.
— Дык, значыць, заўтра стрэнемся? — кажа настаўнік і падае мне руку.
— Стрэнемся… — захліпаецца нешта ў мяне ў грудзях (хутчэй бы тое заўтра!).
Бразгае ў дзвярах клямка, і з сянец чуецца голас сястры Сашы:
— Гэта ты, Ганька?.. А мы ўжо чакаем, чакаем…
Крылы
Цяпер ужо не мы бегаем глядзець, што робяць у школе артысты, — цяпер ужо на нас, артыстаў, бегаюць глядзець другія — гэтакая ж самая малеча, якой былі некалі мы самі, калі да нас з Паўстыня прыязджалі настаўнік Гладкі і камсамолка Аўдоцця і ставілі ў хаце майго дзядзькі Мікалая «Збянтэжанага Саўку»…
З тае пары ў дзядзькавай хаце многае змянілася. Цяпер у «зале» школа. У «сталовай», дзе некалі мясцілася ўся дзядзькава сям’я, дзе мясцілася і я таксама, — настаўніцкая і жыллё самога настаўніка. Дзядзькава сям’я развеялася па свеце, як палова па ветры…
…На зімовыя канікулы і сапраўды збіраецца нямала нас, студэнтаў і старэйшых вучняў — хлопцаў і дзяўчат. Да нас ходзяць яшчэ хлопцы-студэнты з Таліц. Валодзя Рэут чытае ўголас усім нам п’есу Янкі Купалы «Прымакі»… Валодзя чытае выразна, з гумарам, ад кожнае асобы. Ужо толькі слухаючы Валодзю, мы ўсе ў захапленні. А калі і сапраўды паставіць гэтых «Прымакоў» на сцэне. Хіба мы не здолеем?
— А цяпер давайце падумаем над размеркаваннем роляў, — звяртаецца да ўсіх нас настаўнік, калі чытанне скончана.
— А вось тут трэба памаракаваць, — сплёўвае на цыгарку і прытоптвае яе ботам Валодзя Рэут — непрыкметна для ўсіх ён ужо ўвайшоў у ролю Максіма Кутаса, Мацейкавага бацькі.
— А тут няма чаго і маракаваць, — кажа настаўнік. — Кутас у нас ужо ёсць…
Валодзя толькі пацепвае плячыма.
— Ты сам і будзеш Кутасом, — кажа Адамаў Вадзім. Ён асядлаў парту і сядзіць на ёй, як на кані.
— Дзядзьку Кутасу трэба падабраць цётку Домну, — смяецца Надзя Ларыёнішына.
— Вара будзе за Домну, — кажа Вадзім.
— А чаму і не — Вара будзе! — згаджаецца Валодзя Рэут.
— Я не буду! Я нічога не ўмею! — адмахваецца Вара. Настаўнік дае магчымасць усім прыняць удзел у абмеркаванні дзеючых асоб.
— Як астатнія мяркуюць? — пытаецца ён.
— Чаго там не ўмець. Завяжаш хустку пад бараду — чым не Домна будзеш? — не ўсміхнуўшыся нават, жартуе Вадзім.
— Сам завяжы!
— Не, Вара, вам не трэба адмаўляцца. Я ўпэўнены, што ў вас атрымаецца. — звяртаецца да Вары настаўнік, і Вара прыкметна здаецца.
— Я ж ніколі не выступала.
— Усе мы невялікія артысты, — супакойвае яе настаўнік. — Паспрабуем, чаго мы вартыя.
Калі ж чарга даходзіць да роляў Мацейкі і Кацярынкі, нібыта згаварыўшыся, усе нашы хлопцы і дзяўчаты паказваюць на нас з настаўнікам.
— Будзе замячацельная пара! — ківае, пасмейваючыся, на нас Вадзім, і мы самі, таго не заўважаючы, заліваемся абое краскай.
…Вось так яны пачынаюцца, а потым і ставяцца на нашай самаробнай сцэне купалаўскія «Прымакі». Зноў, як і дзесяць гадоў назад, хлопцы габлююць у падпаветках дошкі і цягаюць іх у школу. Зноў дзяўчаты зносяць з дому самыя лепшыя коўдры-перабіранкі на заслону і на кулісы. Зноў сцягваем мы з хат услончыкі, ложкі, качэргі, рэшаты — абсталёўваем хату, адкуль я, Кацярынка, павінна буду пайсці замуж за Мацейку.
Сястра Анюта рыхтуе мне, Кацярынцы, адпаведныя строі: шые зграбны андарачок, фартух, аддае ўсе свае, дзявочыя яшчэ, пацеркі: каб я, Кацярынка, спадабалася Мацейку. Самой Анюце вельмі падабаецца мая роля, падабаецца, што Мацейку будзе іграць настаўнік…
— А ён нічога хлопец, — хваліць Анюта настаўніка.
I невядома чаго я чырванею — нібыта гэта мае нейкае дачыненне і да мяне.
— Нічога асаблівага, — я стараюся паказацца абыякавай.
«Прымакоў» мы рыхтуем і ставім за адзін тыдзень. За гэты тыдзень школа робіцца нашым другім домам, нашым галоўным інтарэсам і жыццём. Маё ўласнае жыццё за гэты тыдзень набывае нябачныя крылы. Як быццам я жыву не на зямлі, а лунаю на гэтых крылах у нейкай завоблачнай прасторы.
Але вось надыходзіць дзень, а потым і вечар апошняга развітання… Яно кароткае і вельмі паспешлівае. Я нясу ў школу настаўніку Дубовіку кніжку, якую ён даў мне пачытаць на канікулы. Мы абое страшэнна збянтэжаныя, і мова ў нас аднялася гэтак жа, як і ў той першы дзень, калі Ігналь вёз нас на канікулы дадому.