Я згаджаюся на дваццаць восьмае. Абы нам разам з ім ехаць!..
…У Асіповічах мы робім другую перасядку. У мяне такое адчуванне, нібыта гэтыя апошнія два тыдні я няспынна імчуся цягніком і спыняюся толькі для таго, каб зрабіць перасядку… На Слуцак з Асіповіч у вагоне ўжо збіраецца некалькі чалавек нас, студэнтаў. Вяртаюцца хлопцы і дзяўчаты з Мінска, Гомеля, Магілёва. Таксама паступалі. Вытрэсваем, якія ў каго засталіся, апошнія харчовыя запасы. Гуртам знішчаем усё да крошкі. Весела!.. Нехта ідзе да правадніка напіцца вады і вяртаецца з навіною:
— Праверка пашпартоў!
— Фю-ю-у… Хлопцы! А я ж дома пашпарт забыў. Пацягнуць яшчэ.
— Завальвайся на паліцу, нібыта спіш, — раіць нехта Лазоўскаму.
Іван борздзенька вымахвае на трэцюю паліцу. Павяртаецца тварам да сцяны. Сваю вайсковую сумку засоўвае ў куток, далей з вачэй. Нехта падае яму, каб відны былі — стопку канспектаў (прадбачлівыя людзі на экзамены з пустымі рукамі не ездзяць).
Праверка набліжаецца:
— Ваш пашпарт!
— Ваш…
— Ваш…
Наша купэ прымоўкла, чакае чаргі. Нарэшце…
— Таварышы, падрыхтуйце дакументы!
Мы іх ужо ўсе падрыхтавалі.
— Ваш пашпарт!
— Ваш…
— Ваш…
— А гэта — хто? — пранізлівы позірк на трэцюю паліцу.
— Гэта з намі… Студэнт. Здаў экзамены і не дацягнуў да дому.
— Бывае…
— На «выдатна» ўсё здаў, дык не адаспіцца…
— Разбудзіце яго!
— Мы яго будзілі — ніяк не дабудзіцца…
— Перастараўся…
— Ладна! — і загадны жэст рукой: далей!
У-у-ух! Пранесла…
Лазоўскі не злазіць з трэцяе паліцы ўжо да самага Слуцка. А раптам зноў вернуцца тыя і захочуць усё ж пацікавіцца яго сціплай асобай.
Я першая прыехала. Выходжу на васьмідзесятым раз’ездзе, ці, як у нас завуць яго, у Камянных. Мілыя, родныя мае Камянныя! Ох і палячу ж я дадому!
З акна вагона махаюць мне мае суседзі-спадарожнікі. Лазоўскі звесіў галаву з паліцы і таксама крычыць мне ў расчыненае акно:
— Дык дваццаць восьмага, Ганька! Чуеш?..
— Добра!.. Да сустрэчы!..
Няма спакою на зямлі
За нейкіх дзён пяць да ад’езду на заняткі мне прыходзіць пісьмо: «Вы будзеце залічаны студэнткай інстытута пры той умове, калі будзеце мець пры сабе даведку з педвучылішча…»
Усё-такі пра яе там не забылі!
— Паедзь, папрасі яшчэ раз. Мо той антыхрыст, дырэктар, не пашкадуе табе яе, — як заўсёды, дае параду мне баба Іваніха.
I я еду ў педвучылішча. А дырэктар у адпачынку… Быў бы хоць наш Уладзімір Феафілавіч. Але нашага Уладзіміра Феафілавіча няма і ўжо больш не будзе… Вясною ён доўга хварэў і ляжаў у бальніцы. Апошні раз, калі мы ўсім нашым курсам хадзілі яго даведацца, выйшаў да нас у сінім бальнічным халаце. Недарэчны той халат яшчэ больш падкрэсліваў яго худабу і сутуласць. Выйшаў з томам Леніна і алоўкам. Ён і нас вучыў працаваць над кнігай толькі з алоўкам у руках. Але хто гэта з нас слухаў? Хіба ўжо толькі, калі было заданне канспектаваць… Больш мы Уладзіміра Феафілавіча не бачылі. Яму нават не было дазволена пабачыцца з жонкаю і маленькім сынам… Як цяпер будзе без яго педвучылішча? Без яго лёгкіх спружыністых крокаў? Без яго высокага насмешлівага голасу (колькі адценняў было ў ім!)? Немагчыма ўявіць.
З гэтым адчуваннем, без усякае надзеі, і вяртаюся я дадому.
— Ну, што ж ты паедзеш без гэтае даведкі. Грошы толькі праездзіш і ўсё роўна вернешся назад… — кажа Саша.
А хіба я сама пра гэта не думаю?.. Дзе тыя грошы, каб іх вось гэтак марнаваць.
— Мая галубка, клопат ужо з тымі грашыма, — не мне, а Сашы кажа баба Іваніха. — Неяк жа будзе. А як яна не паедзе ды сама не ўпэўніцца, то век потым будзе шкадаваць… А так, можа, яшчэ і без тае паперкі прымуць.
Вось гэта ж і ёсць! А можа, і прымуць… Мала што напісалі. А паглядзяць, як здала экзамены…
— Я б сказала, дзеткі, няхай яна едзе… — стаіць на сваім баба Іваніха.
— Няхай едзе, — не вельмі ахвотна згаджаецца Саша.
I я збіраюся ехаць.
Перад раз’ездам на заняткі ў нас, у Зялёнай Дуброве, збіраецца развітальная вечарынка. Амаль уся наша моладзь, як птахі, разлятаецца па розных гарадах. Ні кроплі суму: нязведаная будучыня поўніць нашы сэрцы бадзёрасцю і надзеяй. Наперад, і як мага хутчэй!
I ад’язджаем мы ўсе гуртам; хто ў Гомельскі педагагічны, хто ў Магілёў, хто ў Мінск. У Рагачоў еду я адна. Можа, я яшчэ і вярнуся… Я забараняю сабе думаць пра гэта. Я еду — і ўсё!
Ого, што зрабілася з Урэцкай станцыяй! Натоўп людзей — і ўсё пераважна моладзь. I ўсе таксама з куфэркамі, з чамаданамі, з кашолкамі — усе з дому, усе ў навуку!