А што кідаць? Каго кідаць?
Я іду ў бібліятэку памяняць кнігі і страчаю там Лазоўскага. Таксама здае кнігі.
— Добры дзень, Ганька, — падае ён мне руку: сёння ён не быў на лекцыях. — Як ты маешся?
— Добра.
— Мы з табою даўно не бачыліся.
— Мы з табою бачыліся ўчора.
— Я не пра тое… Я пачакаю цябе. Пойдзем разам. Добра?
— Пачакай.
Лазоўскі гаворыць са мною неяк асабліва мякка. I позірку яго нейкі ўсё роўна як вінаваты, і голас гучыць не так, як звычайна, асабліва ў апошні час… Мне на момант успамінаецца наша першая стрэча з ім і наша язда ў цягніку дадому, а потым зноў сюды, на заняткі ў інстытут… Я ўпэўнена — каб не ён, я ў той жа самы першы дзень кінула б інстытут і паехала дадому.
— Я ўнізе пакуру.
— Я хутка…
На гэты раз я не лажу па бібліятэчных паліцах — мне няма калі. Наша бібліятэкарка Чарняк, засушаная, як грыбок, старая, пытаецца:
— А браць — вы нічога не будзеце браць?
— Вазьму, — я падаю бібліятэкарцы першую, што трапіла мне пад руку, кнігу. Я нават назвы не прачытала.
Як яна марудна запісвае!
…Лазоўскі чакае мяне на вуліцы. Курыць.
— Гатова?
— Гатова.
— Давай пройдземся, Ганька?..
— Давай. А куды?
— Куды ты скажаш — туды і пойдзем… Пойдзем, калі хочаш, на Днепр.
— Хадзем.
Над дняпровымі кручамі, там, дзе сярод старых хвой пасяліліся гарадскія могілкі, — усе стрэчы, усе развітанні.
— Я хачу сказаць табе адну навіну, Ганька…
Па тым, як ён не дагаворвае, як глыбока зацягваецца недакуркам папяросы, я разумею, не трэба і пытацца, навіна гэта мяне не абрадуе. I таму я не пытаюся, якую навіну ён хоча сказаць мне. Лазоўскі кажа сам:
— Заўтра, Ганька, я ўжо ад’язджаю…
— Куды? I чаму заўтра?
— Ёсць ужо загад ваенкома. Едзе дванаццаць чалавек з нашага інстытута.
— Куды?
— Пакуль што дадому. Да асобага выкліку.
— Але чаму ж дадому? Чаму не адсюль, калі так?
— Загад. Такі загад.
У кастрычніку, хоць і пагодлівы дзень, Днепр не такі ўжо ласкавы. Лазоўскі накідвае мне на плечы свой пінжак.
— Каб не змерзла, — усміхаецца ён і лёгенька абнімае мяне за плечы.
I мне чамусьці хочацца плакаць… Мы доўга ходзім па беразе Дняпра, узбіраемся на яго кручы, умошчваемся і сядзім на выгнутым ствале хвоі — ліры.
— Я буду пісаць табе, Ганька. I ты мне абавязкова адказвай. Добра?
— Добра…
— I яшчэ… Не думай нічога кепскага… Добра?
Я не ведаю, пра што ён кажа, я толькі здагадваюся.
— Добра… — ківаю я, стараючыся не паказваць сваіх вачэй.
— Мы з табою павінны будзем абавязкова стрэцца… Чуеш, Ганька?
— Чую…
— Дык чаго ж ты адварочваешся?
— Я не хачу, каб ты ехаў… — больш ужо вытрымаць я не магу.
— Ах ты, дурненькая… А ты думаеш — сам я хачу гэтага?
— А ці нельга было папрасіць, каб тады, як скончыш інстытут?..
— Гэта ж армія, Ганька. Што ж бы гэта было, каб усе пачалі прасіцца: той вучыцца хоча, а той жаніцца захацеў… — Лазоўскі жартам хоча ўзняць мой настрой.
— Армія… — я і сама гэта разумею.
— Ты толькі пішы мне!
— Буду пісаць. I ты пішы…
— Я вечарам прыйду. З дзяўчатамі ж тваімі таксама трэба развітацца. Дык ты абавязкова будзь дома!
— Дзе ж я яшчэ буду…
— А цяпер давай з табою развітаемся. Тут…
— Не, не… Потым.
— Чаму потым?
— Так… добра?
— Добра…
Сёмы
У маім жыцці не было яшчэ ніводнае такое восені. Узнімеш галаву — і толькі хмары, хмары. Шэрыя, нізкія, цяжкія. I няма ніякага прасвету.
I няма пісьма…
Паехаў — і як быццам патануў у ваду… «Не думай толькі нічога кепскага…» Не думай. А што ж думаць? Прайшлі ўжо ўсе магчымыя тэрміны: тыдзень, два тыдні, месяц… Прайшло тры месяцы. Чакаць ужо няма чаго, няма ўжо ніякай надзеі.
А я чакаю ўсё роўна — безнадзейна ў безнадзейнай цемры.
…За восенню прыходзіць зіма, як і спрадвеку, у срэбры, у бляску, у звоне. Але і зімы я не заўважаю. У мяне ўсё цягнецца панурая восень.
Не бачу, не чакаю канца і марнею ў гэтай бясконцай восені я — тая, якое ніхто не бачыць і нават не падазрае, што такая я існую на свеце. Усе бачаць і ведаюць мяне зусім другую. Тую, якая штодня ходзіць на заняткі ў інстытут, бегае з дзяўчатамі ў сталоўку, рыхтуецца начамі да экзаменацыйнай сесіі. I ходзіць, вядома, у кіно. I нават з хлопцамі… Гэта другая я з выгляду заўсёды такая бесклапотная і нават легкадумная, што зроду ніхто не паверыць, што я магу быць нейкая іншая.