Прачынаюся я ад спалоханага Васілёвага голасу:
— Ганька! Устань, Ганька!..
Я падхопліваюся на пасцелі і не магу зразумець, калі ж тая ноч паспела мінуць…
— Устань, Ганька! — гэта ўжо Анюцін голас, з кухні. Толькі чаму ён гэтакі слабы і жаласны, не голас нават, а плач. Смутна здагадваючыся пра нешта няпэўнае, я нацягваю сукенку і выбягаю на кухню.
— Бяжы, Ганечка, да Лаўрыніхі… Пабудзі яе… Скажы, што я раджаць надумалася… А ты, Васіль, будзь каля мяне…
— Бяжы хутчэй, галубка!..
Я ўжо за парогам, за веснічкамі. Бягу колькі сілы!.. Толькі куды ж гэта я бягу спрасоння? Мне ж трэба ў вёску, а я — на выган…
…Лаўрыніха толькі божкае і не паспявае за мною. На парозе ў сенцах ледзь пераводзіць дух, адчыняе дзверы ў хату… Хата нас страчае прарэзлівым гукам:
— Ага!
— Ну, вось і дзякуй богу! — у цемнаце, на абразы, хрысціцца Лаўрыніха.
— Ой, паміраю!.. — стогне Анюта.
Мяне зноў адпраўляюць з хаты — пасылаюць бегчы ў Зялёную Дуброву паклікаць мацеру — бабу Іваніху. I зноў бягу я ў цемры выганам, потым сцежачкаю цераз лён, потым паўз могілкі (і толькі ў думках паспяваю папрасіць: «Мамачка, зрабі так, каб Анюта не памірала…»), бягу жытам і не адчуваю, як сцябаюць па твары каласы, як калючымі вусамі казычуць шыю… Гэтак жа подбежкам, удзвюх ужо з бабаю Іваніхаю, вяртаемся мы назад.
Бярэцца на ранак. I калі мы прыбягаем на таліцкі выган, усход над лесам ужо добра ружавее. Яшчэ не ведаючы, што з Анютаю, і баючыся таго, што адбылося, мы ўваходзім — паперадзе баба Іваніха, я следам — у хату.
На ложку, на падушцы поруч з Анютаю, ляжаць дзве спавітыя лялькі. Лялькі маўчаць, а Анюта, як толькі ўбачыла мацеру, пачынае галасіць:
— А што ж я рабіцьму з імі… Я ж з імі прападу…
Маці і Лаўрыніха суцяшаюць Анюту. Нешта гавораць ёй. А я стаю ля парога і не чую, што яны гавораць. Я не зводжу воч з гэтых дзвюх спавітых лялек і міжвольна, як быццам збоку, гляджу на сябе самую, гэтакую ўжо дарослую… I ў мяне няма нават кроплі сумнення, што Анюта і сапраўды прападзе. «Калі яна дачакаецца людзей ад гэтых лялек?..»
Калонія
Два прыземістыя баракі на голым пляцы пры ўездзе ў горад і ёсць тая самая знакамітая Калонія, куды, па традыцыі, педвучылішча спіхвае толькі першыя курсы.
У нядзельныя дні на Калонію, як на кірмаш, з’язджаюцца фурманкі. Дзядзькі ў даўжэзных суконных халатах, калі дажджовіца ці якая халепа, і цёткі ў мультаноўках і кажухах, абапнутых посцілкамі — бацькі і маткі студэнтаў. Паволі злазяць яны з вазоў, паволі разгінаюць знямелыя за дарогу спіны і ногі і, прывязаўшы да суседняга плота каня, бяруцца вызваляць вазы. Мяхі бульбы, кошыкі яблык, торбы і торбачкі скораму, боханы хлеба, гладышы і бутэлькі малака — усё гэта дзеткам-студэнтам, што, падаўшыся ў навуку, з’ехалі за свет. Дзеткі — ужо ладныя дзяўчаты і цыбатыя юнакі — радню чакаюць з цямна. Тут іх не трэба падганяць. Барзджэй пацалаваўшыся з мамаю і татам, яны таксама памагаюць распакоўваць вазы. I потым ужо весела вядуць бацькоў у інтэрнат, кожны ў свой пакой.
Калі ж надвор’е стаіць добрае, не цэдзіць дождж, не мяце завіруха, тады, на выхадны дзень, Калонія сама кіруецца да родных гнёздаў. Тады ў інтэрнаце застаюцца толькі самыя далёкія ці тыя, каму няма да каго кіравацца, няма спадзявацца на каго.
Нядзельнымі надвячоркамі з розных бакоў, з розных дарог Калонія сходзіцца назад на свой голы пляц, у свае несамавітыя баракі.
Прывілеямі карыстаюцца другія і трэція курсы — яны селяцца ў арыстакратычнай прафшколе (з таго часу, як прафшкола як навучальная ўстанова скончыла сваё існаванне і з усімі будынкамі перайшла пад інтэрнат да педвучылішча). На Калонію прафшкола глядзіць з пагардай, а хутчэй зусім не жадае заўважаць яе: каланіяльная зелень… Не дзіўна таму, што ступіць за вароты прафшколы можа толькі той, у каго ёсць сувязі…
Калонія цярпліва чакае свайго часу.
Я са сваім дашчаным чырвоным куфэрачкам і, як гара, высокім сенніком, вядома ж, застаюся на Калоніі. Засцілаю жалезны салдацкі ложак (у самым кутку прахаднога пакоя) белай прасціною. На падушцы ў мяне — агульнапрыняты інтэрнацкі шык! — накрухмаленая і падсіненая мярэжаная накідка з марлі. Дзяўчаты-суседкі на сваіх тумбачках выставілі дзеля хараства пустыя бутэлечкі з-пад адэкалону і каробачкі ад пудры. Трэба будзе і мне паклапаціцца. У мяне няма ні бутэлечак, ні каробачак ніякіх — затое ў мяне ёсць паштоўкі. Голуб, увесь у срэбры і з гэтакім жа срэбраным канвертам у дзюбцы, кружыцца над сталом з велікоднымі яйкамі. I яшчэ пастаўлю кацянят з бантамі — у кошыку…