Бацька ўздыхнуў:
«Што ты прынёс мне апошні раз?»
«Маленькага Манцічэлі, вы ж памятаеце... Вы далі мне хіба толькі за адну раму... Я пытаўся пасля і ведаю, што карціна каштуе сама меней сто тысяч франкаў...»
«Але ж яе яшчэ трэба прадаць і не папасціся... Бачыш, дружок, я таксама бедны чалавечак... Прынясі мне што-небудзь сур'ёзнае, і я заплачу табе як след... Я не настолькі багаты, каб строіць з сябе філантропа...»
«Але ж гэта будзе толькі аванс...»
«За што — аванс?»
«За тое, што на днях прынясу...»
«У цябе ёсць на прыкмеце што-небудзь вартае?»
Ясна было, што не. Хлопец вагаўся, расчырванеўся.
«Вось калі б ты прынёс мне Манэ... Толькі аднаго маленькага Манэ...»
У той час ён захапляўся Манэ. У яго пастаянна было якоесьці галоўнае захапленне.
«Што там ёсць?» — спытаўся хлопец.
«Яшчэ не ведаю... Відаць, усяго патроху, але гэта нялёгкая справа — прабрацца ўначы на выставу...»
«Ноччу яе сцерагуць... А электрычная сігналізацыя і процьма ўсялякіх новых штучак...»
«На тым тыдні адзін банкір набыў там на распродажы карціну, якая б мне спадабалася...»
«Што за ён?»
«Люка-Мартон... Запомні, тое, што я табе кажу...»
«Калі я прынясу вам ягонага Манэ, — перапыніў хлопец, — колькі вы мне дасце?»
«Хоць дваццаць тысяч... Трыццаць нават...»
Праз два дні Жэрмэн прачытала ў ранішняй газеце, што ў доме ў пана Люка-Мартона, у Версалі, начны вартаўнік забіў дваццацідвухгадовага злодзея ў той момант, калі той спрабаваў зламаць дзверы і залезці ў хатнюю галерэю.
«Ты чытаў?» — спыталася яна ў бацькі.
Ён прабег вачыма паведамленне — і нават жылка не сцепнулася ў яго на твары.
«Табе ўсё роўна?»
«А пры чым тут я? Га?..»
Яна б многае магла яму сказаць. Але маўчала. А пасля пайшла з дому. Праз месяц, абышоўшы ўсе бюро па працаўладкаванні, нанялася прадаўшчыцаю ў краму сясцёр Каро.
З тае пары Жэрмэн бачыла бацьку толькі адзін раз, у яго ў краме.
«Падпішы», — сказала яна яму, працягваючы паперу.
«Што гэта?»
«Бланк на твой дазвол выйсці мне замуж».
«За каго?»
«Якое гэта мае значэнне?..»
Ён нахіліўся і падпісаў, уздыхнуўшы:
«Як хочаш...»
Глядзеў ёй услед, калі яна выйшла з крамы, але Жэрмэн не азірнулася — і таму не ўбачыла, які ўсхваляваны быў у яго твар.
Цяпер яна была з ім вельмі халодная, цвёрдая. Дапытвала, як суддзя:
— Што ты яшчэ яму сказаў?
Як ніколі раней, не магла яна забыць таго забітага ў Версалі хлопца. Забітага за нейкія трыццаць тысяч франкаў. Куды ж гэтым разам паслаў бацька Марсэля? Марсэля, які меў патрэбу ў грошах толькі таму, што ажаніўся нядаўна і не мог адмовіцца ад задумы звазіць маладую жонку на адпачынак у горы...
— Нічога я яму не сказаў... Дамовіліся адно, што ён прынясе мне што-небудзь і я дам яму грошы...
— Ён да цябе часта прыходзіў?
— Пяць-шэсць разоў...
— За які час?
— За тры гады... Заўсёды прыносіў неблагія штучкі... Калі што выгарала... Ён у гэтым разбіраецца... І не ўдаецца ў падрабязнасці...
Цяпер Жэрмэн зразумела, чаму — нібы насміхаючыся з самога сябе, як заўсёды гэта рабіў, калі казаў нешта сур'ёзнае, — прызнаўся ёй Марсэль:
«Шкада, што я не сустрэў цябе тры гады таму...»
Тады яна падумала, што ён жартуе. Яна ўвогуле ніколі не прымала ўсур'ёз яго прызнанняў, і шкадавала цяпер, што не зрабіла гэта тады!
«Я не які-небудзь жулік», — сказаў ён ёй неяк.
Яна зноў пачала распытваць бацьку.
— Апошнія месяцы ён прыходзіў?
— З год ужо, мусіць, як не быў...
— А цяпер я хачу ўсё-такі, каб ты сказаў, што іменна ты ў яго папрасіў. Чуеш?
Звычайны скупшчык крадзенага бярэ ўсё, што яму прыносяць, усё, што хоць нешта каштуе, што можна больш-менш лёгка прадаць. Але яе бацька быў не звычайны скупшчык, а чалавек, якога з'ядала маніякальная любоў да твораў мастацтва.
Размаўляў з тым хлопцам, якога забілі, пра Манэ... Гэта ж ён, урэшце, і паслаў няшчаснага на смерць у дом да банкіра...
— Адказвай...
— Цяпер я цікаўлюся перш за ўсё Рэнуарам... Не вялікімі штукамі, якія можна ўбачыць у любым музеі, а маленькімі Рэнуарамі... Жаночымі галоўкамі, нацюрмортамі... Ёсць нацюрморты, якія...
— Ты не сказаў яму, да каго ісці?
— Здаецца, не...
— Падумай...
— Не... З Марсэлем можна без гэтага... Ён сам добра ведае, дзе ёсць што вартае...
— Пачакай. Я пазваню...
Жэрмэн заказала свой нумар. Ледзь пачуўшы Івэцін голас, задрыжала. Тая была ўсхваляваная, думала, пэўна, што гэта званіў Марсэль.
— Гэта ты?.. Слухаю... Нічога, цётка... Я б табе з радасцю добрае што сказала, але, на жаль, нічога новага... Скажы мне вось што... Я тут кніжку захацела пачытаць, а знайшла толькі другі том... «Пармскі манастыр»... Не ведаеш, куды ты першы засунула?..