— А што трэба... рабіць? — з трывогай у голасе спытаў Ахрэм.
— Хто дапамагае прускім афіцэрам у паляванні на зуброў? — стражнік уважліва глядзеў на Ахрэма.
— Цалкам у гэтым не ўпэўнены, але мяркую, гэта Пупок. Бачыў яго каля прускай воінскай часткі.
— Калі гэта было? — спытаў Рыгор.
— Два тыдні таму. Здаецца, гэта была субота, сапраўды субота. З самай раніцы ён там быў. Потым бачыў у панядзелак, ён ішоў адтуль выпіўшы.
— Сёння аўторак, — ажывіўся Рыгор. — Ахрэм, трэба будзе ў суботу раніцай быць за кардонам. Прасачыце, ці з’явіцца там Пупок. Як толькі яго ўбачыце, адразу ж вяртайцеся. Толькі ў мяне просьба, калі пойдзеце за кардон, — тавар не бярыце. Я вам загадзя заплачу няўстойку, — стражнік дастаў дзесяць рублёў асігнацыямі і працягнуў іх Ахрэму. Той пачаў адмаўляцца ад грошай, але Рыгор прымусіў іх узяць без пярэчання.
— Гаспадзін стражнік, я магу вам паказаць, дзе прускія вайскоўцы праязджаюць праз кардон. Тут зусім недалёка, з вярсту будзе, — нечакана сказаў Ахрэм.
— Вельмі добра, толькі не называй мяне гаспадзінам ці панам. Я такі ж просты чалавек, як і ты.
— Я неяк пачуў гутарку. Пра што яны гаварылі, не ведаю, іх мовы не разумею. Але тое, што яны размаўлялі на сваёй мове, вельмі добра чуў. Калі яны праехалі міма мяне, я падняў галаву. Налічыў шэсць чалавек. Яны выехалі з ракі і зніклі ў лесе. Яны па рацэ, па рэчышчы ехалі.
Яны адправіліся пешшу да ракі.
— Ахрэм, распавядзі, якое жыццё за кардонам, — з цікаўнасцю распытваў Рыгор.
— Па ўсякаму, як і тут. Хтосьці жыве лепш, хтосьці горш, як у каго атрымліваецца. Вось толькі прыгоннага права ў іх няма. Там усе працуюць, як найміты. Вось у гэтым толькі розніца. Усе пасады займаюць толькі прусакі, а нашы, як жылі, так і жывуць. Строга там у іх, парадак наводзяць. Працаваць прымушаюць ад цямна да цямна. Дарогі пачалі будаваць брукаваныя, масты, хаты.
— А ты не баішся, што яны цябе зловяць?
— Не, не баюся. У іх парадак такі: нельга нічога прыносіць, акрамя грошай, а ад іх выносіць можна ўсё, нават дапамагаюць. Іх вартавыя, калі бачаць, што нясу цюк, могуць нават падвезці да самога кардона. Яшчэ кажуць, дзе нашых кордонных аб’ездчыкаў бачылі; нават паведамляюць, калі ісці можна.
— А нашы?
— Нашы, калі зловяць, то ўсё забіраюць, і ў астрог. Вось мы і дайшлі.
Спыніліся на беразе, і Ахрэм пачаў паказваць і падрабязна распавядаць:
— Бачыце гэтую невялікую рэчку, па ёй і ехалі вершнікі. Тут вады па калена будзе, дно не глейкае.
На развітанне Ахрэм прапанаваў Рыгору зайсці на абед, але той адмовіўся і паскакаў у селішча. Карцела паглядзець, дзе жыве Пупок.
Жыллё Пупка выглядала ўбога, здавалася, вось-вось заваліцца. Гаспадара не ўбачыў, на двары была толькі трынаццацігадовая худзенькая кірпаносая дзяўчынка. Журботным поглядам яна правяла незнаёмца.
Не паганяючы каня, стражнік накіраваўся ў карчму. Шустры гаспадар яўрэйскай нацыянальнасці падскочыў да яго:
— Што жадаеце, гаспадзін?
— Яечню з чатырох яйкаў на сале з цыбуляй.
— Ужо робіцца, — і карчмар знік.
Рыгор сеў за стол. У карчме было пуста. Праз некаторы час на двары пачуўся чутны тупат капытоў. Неўзабаве расхінуліся дзверы, шумна зайшлі двое ў форме кардонных аб’ездчыкаў.
— Лейбель, ты дзе?
— Спадары, ужо бягу, — з суседняга пакоя раздаўся голас яўрэя.
— Прыспешвайся, мы на службе. Нясі ўсё, як заўсёды.
Адзін з іх, зірнуўшы на Рыгора, штурхануў напарніка локцем, паказваючы на яго, спытаў:
— Гэй, а ты хто? Што тут робіш?
— Чакаю яечню, — адказаў яму Рыгор.
Яны аддаліліся трохі і селі за іншы стол. Той, які задаў пытанне, не сцішаўся:
— Я ў цябе спытаў, ты хто.
— Селіван Рыгор.
— Пакінь ты чалавека ў спакоі, — ціха сказаў другі. — Што, не чуеш як гаворыць?
— Ён не мясцовы. У мяне памяць на твары ведаеш якая? Раз убачу і ўсё жыццё памятаю.
Яго размову перапыніў уладальнік карчмы; ён нёс бутэльку і вялікую талерку.
— Прыемнага апетыту, — паставіў на стол.
Працягнуў руку і ўзяў на паліцы келіхі, наліў у іх гарэлку. Звярнуўшыся да Рыгора, ветліва сказаў:
— Яечня гатовая, зараз прынясу.
Праз хвіліну з’явіўся з талеркай. Не спяшаючыся, Рыгор пачаў абедаць. Дастаў нож і парэзаў скваркі на драбнейшыя кавалкі.
У гэты момант бразнулі дзверы карчмы. У памяшканне зайшоў барадаты мужчына невысокага росту, сярэдніх гадоў са стрэльбай на плячах.