— Дазвольце задаць адно пытанне вашаму паручніку, — раптам змяніў тэму размовы галоўны распарадчык.
Палкоўнік кіўнуў.
— Гаспадзін паручнік, адкуль вы так добра ведаеце рускую мову?
— Мой дзядуля служыў у Расіі. Пачынаў яшчэ пры Паўлу I, сыне Кацярыны II. Скончыў службу пасля вайны з Напалеонам. У 18І3 годзе вярнуўся дадому, прывёз з сабой рускую жанчыну Варвару. Пасля майго нараджэння яна ў мяне была нянькай, ад яе я і вывучыў рускую мову. Дзед заўсёды ганарыўся сваёй службай пры рускім двары. Гаварыў, што Расія вялікая краіна, вучы рускую мову, у жыцці спатрэбіцца, — адказаў паручнік.
— Дазвольце пацікавіцца: а якое мінімальнае пакаранне за паляванне на зуброў? — нечакана спытаў маёр.
— Нашым законам прадугледжана за забойства зубра выплата штрафу ў памеры дзвюх тысяч рублёў. Сёння застрэлена два зубры, таму вінаватыя абавязаны выплаціць чатыры тысячы рублёў. Але, паводле дакладных звестак, яны некалькі разоў палявалі на нашай тэрыторыі. Вядома аб адстрэле яшчэ траіх зуброў. Акрамя таго, былі выпадкі, калі з нашай тэрыторыі наганялі зуброў на вашу тэрыторыю. Зубры самі па сабе часта мігруюць, для іх кардона не існуе. Таму гэтая справа патрабуе ўсебаковага вывучэння.
У гэты час расчыніліся дзверы, на парозе стаяў Рыгор.
— Ваша высокаблагароддзе, прыбыла фурманка з-за кардону, жадаюць забраць нябожчыка.
Палкоўнік хітнуў галавою Рыгору і звярнуўся да афіцэраў:
— Спадзяюся, нашы кантакты з вамі будуць працягвацца, мы ўсё-такі суседзі. Жадаю вам поспеху ў вашай нялёгкай службе.
Обер-фарстмайстар падняўся з-за стала, падклікаў Лейбеля і працягнуў яму асігнацыю. Рыгору паказаў, каб захапіў неадкаркаваную бутэльку. Яны выйшлі на вуліцу і накіраваліся да фурманкі з нябожчыкам. Там жа знаходзілася брычка галоўнага распарадчыка. Загінуўшага на паляванні салдата перанеслі на калёсы з-за мяжы.
Обер-фарстмайстар аддаў чэсць прускім афіцэрам, паказваючы, што ім можна з’язджаць, паклікаў Рыгора да сябе ў брычку.
Фурман нацягнуў павады, брычка лёгка пакаціла прасёлкавай дарогай.
Фёдар Канстанцінавіч дастаў з-за сядзення сакву. Разгарнуў паперу; там былі каўбаса і рэзаны хлеб. Адкаркаваў на хаду бутэльку і разліў у паходныя кубкі.
— Рыгор, давай вып’ем за спрыяльны зыход справы. За тое, што ўсе нашы людзі жывыя і цэлыя. Дзякуй богу, гэтым разам пранесла.
Выпіўшы, палкоўнік Таран крэкнуў і рукамі адламаў кавалак каўбасы і працягнуў Рыгору:
— Ты не саромейся, закусвай. Прыедзем дадому, павялічу норму харчавання — мяса, дзякуй богу, хапае. Тушы зуброў трэба сёння ж разабраць і засаліць. Ты пераначуеш у Ціхана, а раніцай можаш вяртацца дадому.
Трохі памаўчаў, нібы абдумваючы нешта, спытаў:
— Ты мне па сакрэце скажы, вы з братам так спрытна і ў мінулы раз дзейнічалі? Я маю на ўвазе са старымі зубрамі. Ну, калі мы Шаурава бралі.
Рыгор разгубіўся і маўчаў, не ведаючы, што адказаць свайму высокаму начальніку. Сказаць праўду — можа пакрыўдзіцца.
Обер-фарстмайстар торгаў хвалісты вус і, хаваючы ўсмешку, глядзеў на яго дапытліва.
— Нешта нешматслоўны ты. Тут як ні скажы ўсё дрэнна, — нібы чытаючы яго думкі, працягваў: — Так, братка ты мой. У нашым жыцці вельмі часта бываюць складаныя моманты. Давай кубачак, яшчэ нальём па адной. А то пасля такіх спраў трэба трохі расслабіцца, каб усякае глупства не сніць.
Перакуліўшы кубак, Фёдар Канстанцінавіч працягваў гутарку:
— Я дагэтуль акрыяць як след не магу. Усё ўяўляю, як на цябе нясецца такая гара з вострымі рогамі. Ты бачыў, як зубр на рогі каня падняў? Нібы куль саломы падкінуў, толькі падковы ў паветры бліснулі, — галоўны распарадчык здзіўлена круціў галавою. — Скажу праўду. Зусім не чакаў, што яны такія жвавыя. Як спакойныя, здаецца, самая маруда. А раззлуй яго — каня абгоніць!
— І вельмі лёгка, — пагадзіўся Рыгор, аплятаючы каўбасу.
Перад Белавежам дагналі падводы з тушамі забітых зуброў і разам спыніліся ля брамы галоўнай сядзібы.
Обер-фарстмайстар даў апошнія на сённяшні дзень распараджэнні і накіраваўся да сабе ў хату.
На другі дзень раніцай Таран запрасіў да сабе лесапрамыслоўца Сімунда. З яго дапамогай гутарыў з кожным прускім афіцэрам і салдатам. Асабліва надаў шмат часу гутарцы з Фрыдрыхам. Фон Вэбер быў настолькі спалоханы, што аб усім распавёў падрабязна і без утойвання. Галоўны распарадчык пушчы склаў пратакол допыту, Фрыдрых яго падпісаў.