Калі з нарыхтоўкай грыбоў справы ў самым паўночным раёне вобласці абстаяць яшчэ, скажам прама, кепска, то за лекавыя травы выказваюць у аблспажыўсаюзе падзякў. Тамара Міхайлаўна Шамяткова зазначае:
— Было б вельмі крыўдна, каб травы, што растуць на Рагачоўшчыне, не збіраліся. Спецыялісты сцвярджаюць, што ў гэтым кутку вобласці яны надзвычай карысныя, утрымліваюць у сабе багата фармакалагічна каштоўных рэчываў. 3 многіх раслін і іх частак атрымліваюцца высокаэфектыўныя лячэбныя прэпараты, а ці трэба казаць пра адвары, настоі, якія таксама вылечваюць людзей ад розных захворванняў.
Калі ў тым жа Рагачоўскім раёне някепска сёння нарыхтоўваюць лекавую сыравіну, то заслуга ў гэтым перш-наперш Галіны Іванаўны Дзівачэнка, таваразнаўцы нарыхтоўчай канторы. Нярэдка яе рабочы дзень пачынаецца не з кабінета, а спяшаецца жанчына на аўтавакзал. Даводзіцца іншым разам і пастаяць у салоне аўтобуса, трэсціся на разбітых дарогах, але ў глыбінку яна едзе з добрым настроем. Ведае: ёсць у нашых вёсках людзі, якія зразумеюць яе, памогуць, выручаць. Ды і выручаць хіба ж толькі яе? Лекавая сыравіна патрэбна хворым.
Галіна Іванаўна збірае вакол сябе, як правіла, пенсіянераў, расказвае аб мэце свайго візіту на іх селішча, а потым вядзе за вёску, зрывае кветку за кветкай, тлумачыць:
— Сіні васілёк. Вы, мусіць, і не ведаеце, што гэтая прыгожая кветка — каштоўная лекавая сыравіна, яна ўваходзіць у склад мікстуры Здрэнка, выкарыстоўваецца як лекавы сродак пры захворванні страўніка. Альбо вунь валяр'ян. Чулі, канечне, што валяр'янка прыходзіць на выручку тым, хто скардзіцца на частае сэрцабіццё, неўроз сардэчна-сасудзістай сістэмы. Давайце хворым паможам.
Слухаюць людзі Галіну Іванаўну, і хоць век пражылі, але прызнаюцца, што не ўсё яшчэ ведаюць пра травы, кару дрэў, пупышкі з іх. Аказ- ваецца, што расліна, якая ледзьве вунь не пад самым плотам расце сабе бесклапотна, пустазеллем лічыцца, а ёй цаны няма. Дзівачэнка рас- казвае, якую расліну калі і як збіраць трэба, каб яна не губляла сваіх уласцівасцей, а сама думае: «На нейкі гадзіннік у кожнай газеце рэкла- му прачытаеш: колькі каштуе, у які бок стрэлкі рухаюцца. А чаму ж так падрабязна не інфармаваць людзей аб нашай рабоце? Наспеў час збіраць кветкі і плады глогу, скажам, то і падказаць ім трэба. Хіба ж у хатніх клопатах угледзіш-упільнуеш той глог. Значная большасць насельніцтва ўвогуле не ведае, што збіраць, як, калі. Вось і растлумачваць людзям трэба, мабілізоўваць іх. Няхай з дзесяці адзін чалавек адгукнецца, і тое добра. Колькі стане тады ў нас памагатых!»
Думкі, думкі... Не адна, мусіць, Галіна Іванаўна Дзівачэнка згодна, што лясны цэх працуе сёнпя крыху адасоблена ад насельніцтва. Хто ведае пра яго клопаты і турботы? Толькі там і ажывае работа, пазначаецца плён, дзе пройдзе такая вось рупная жанчына, як таваразнавец з Рагачова. Ну, аб'едзе яна пяць, няхай і пятнаццаць вёсак, а як данесці, якімі сродкамі да людзей іншых населеных пунктаў яе слова?
— Выпускаецца ў нас літаратура, нельга сказаць, што не,— гаворыць Тамара Шамяткова.— Распаўсюдзіць яе па ўсіх населеных пунктах, нават па школах, мы не можам. Ды і дзе ўпэўненасць, што той дапаможнік не ляжа паверх стосіка кніжак у той жа настаўніцкай? Шырэй, думаецца, трэба прапагандаваць справы нарыхтоўшчыкаў на старонках газет, па радыё, тэлебачанні. Трэба вучыць людзей — як збіраць. Ад гэтага будзе толькі карысць.
Шамяткова задумалася, а потым выцягнула з папкі паперку, працягнула мне:
— Вось... Пісьмо ў навукова-даследчы інстытут Цэнтрасаюза. Думаеце, не турбуем іх? Просім: патрэбна нарыхтоўшчыкам спецмашына, нечым падобная на агітку. 3 мікрафонам, крытая. Прыехаў у тую ці іншую вёску, абвясціў, хто мы такія, з чым завіталі. Зручна. Няхай бы была ў гэтай машыне і секцыя аўталаўкі, дзе маглі б нашы працаўнікі трымаць тавары, каб на месцы і разлічвацца.
Што ж, у такой машыне і сапраўды наснела неабходнасць. Аднак Харкаў, дзе размешчаны навукова-даследчы інстытут, пакуль маўчыць. I ці скажа ён станоўчае слова? Павінен, бо каму ж, як не галіноваму інстытуту, праяўляць зацікаўленасць да вырашэння праблем, якія на- раджае жыццё ў самай сваёй гушчыні? Не хапае рабочых рук. А план ёсць план: яго выконваць трэба, а не на лічбу дзівіцца. Прынамсі, і лічба немаленькая — 895 тон салёна-марынаваных грыбоў аблспажыўсаюз павінен здаць дзяржаве і 18 тон — сухіх. 3 сухімі грыбамі справы крыху лепшыя: да планавага задання не хапае ўсяго пяць тон, а як сведчыць вопыт, то паступаюць ад насельніцтва яны на працягу ўсёй восені. А салёна-марынаваныя? Тут на заўтрашні дзень спадзявацца не трэба.
...Восеньскае надвор'е асабліва капрызнае, з характарам. Толькі свяціла сонца, хоць і слабавата, а ўсё ж сагравала зямлю сваімі праменнямі, і раптам наплылі на лес аблачыны, адгарадзілі вяршаліны дрэў ад сонца, нізка прайшліся пад імі кудысьці на поўдзень. Лёгкі ветрык устрывожыў лісце, яно зашапацела, разгаманілася. Адразу пацямнела ў лесе, зрабілася сумна, журботна. Быў пасляабедзенны час, а здавалася, што збіраецца на вечар. Ды, мусіць, чаго не ўбачыш, як падкрадзецца шэры змрок, уладарна ступіць на зямлю. Усё ж кароткія цяпер дні. Толькі прыехалі ў лес, а пара збірацца назад, каб не запазніцца, хоць прыцемкам дачакацца цеплавоза. Грыбоў я сабраў поўнае вядзерца, хаця за іншым прыехаў у лес пад Церуху. Карцела сваімі вачамі ўбачыць, як расце бяссмертнік, ці ёсць чабор, што трымае на сваім голлі-руках прыгажуня-рабіна... У аблспажыўсаюзе заклапочаны, і не без падстаў, што пахваліцца лес у гэтым годзе той дзікарастучай прадукцыяй не зможа. «I бяссмертнік, і ча- бор выгаралі сёлета»,— казалі нам. А рабіна радавала вока. Толькі не дакранайся да дрэва — заляпаюць па траве чырвоныя ягады, усеюць імі палянку. Рана пачала асыпацца рабіна. Паспела хутка, як не кожны год.