Колькі я ўжо грошай налічыў? Тры тысячы, восемсот, паўтары... Пяць трыста. Дзе ўзяць яшчэ тры з хвосцікам? Пазычыць? Заікніся толькі, жонка адразу надзьмецца: «Кватэра пустая, а ты ў даўгі? Падумай, што ты робіш!» Маўчу, а сам ведаю ўжо, што хутка чарга падыходзіць. Зноў водпуск у свінарніку праводжу, толькі ў суседнім калгасе. Шабашнікам завуць — нічога, сцярплю. Па чатырнаццаць гадзін у суткі рабілі, ніякіх перакураў, сухі закон. Плюсуем яшчэ тысячу. Многія шабашнікаў лічаць хапугамі, ведаю, нават у газетах пясочылі.
А мы каб рабілі на тым свінарніку па восем гадзін, ды так, як мясцовыя ммужыкі, то і зарабілі б з гулькін нос. Не, то не дармавыя грошы, гэта хто не спрабаваў таго хлеба, можа толькі так падумаць. Салёны хлеб. Ды і грошы тыя ў маёй кішэні доўга не паляжалі: дзе ўзяў, як кажуць, туды і паклаў. Дзяржаве вярнуў. «Жыгулі» ж для яе не каштуюць столькі, колькі я заплаціў. I калгасу добра. Усім выгода.
Дзве тысячы ўсё ж пазычыў. У бацькоў няёмка было пытаць — суседзі выручылі. Адны пяцьсот, другія трыста, трэція, Кавальчукі, і ўсю тысячу далі. «Калі вернеш, тады і добра».
Вось так у мяне і «Жыгулі» з'явіліся. Стаяць, праўда, пад акном, бо гараж пакуль купіць няма за што — яшчэ старыя даўгі вісяць. Аддаём патрохі, вяртаем...
Я з Дзяржаўтаінспекцыі расказ свой пачаў. Там нас прасеялі, як праз сіта: адны старыя, лейтэнант жартам параіў ім унукаў забаўляць, іншыя не маюць вадзіцельскага стажу, трэція трапляліся за парушэнне правілаў дарожнага руху. Я, як бачыце, прайшоў, раз вас вязу. Чырвонае святло. Пастаім. Да пяцідзесяці лічу — і зялёнае загараецца. Усё, можна ехаць.
Дык вось, на першым часе баяўся, каб не праляцець, ды і знаёмыя адгаворвалі. «Навошта, Лёха, машыну гробіць, яна ж не маленькія грошы каштуе!»
Першы раз выехаў на лінію, як цяпер помню, без асаблівага настрою. Хваліцца не буду. Хто б заліваў, а я не прывык. Па-першае, думалася, а што, калі ўхаластую праездзіш? Па-другое, крыху сорамна было. Ага! Вось, думаю, начальнік мой выпадкова сядзе ці дружок законны — і што тады? Браць грошы з іх ці не? Але жыццё само ўсё паставіла на месца. Падвозіў і знаёмых, і начальніка. Вязу і думаю: «Заплоцяць — не адмоўлюся, не — ну што тут паробіш?» Яны пытаюць — гэта я да прыкладу: «Ну, колькі з мяне, Аляксей?» Плячыма паціскаю... Маўчу. А Васіль Захаравіч, майстар з нашага завода, папракнуў нават, быццам мараль прачытаў: «Ты, Аляксей, не саромся, а калі ўзяўся працаваць, то вочы не адварочвай, а гавары, колькі там накруціла, а то так і без штаноў застанешся». Людзі разумеюць, як бачыце. Адна справа, калі я так проста ехаў ды падвёз каго-небудзь з добрых знаёмых, іншая, калі гэта мая работа. Верна?
Людзі ж розныя трапляюцца. Маладыя хлопцы — дык ёсць сярод іх нахабнікі адпетыя, як гавораць. Нявыхаванасць поўная. Плюхнуцца на сядзенне, разваляцца, цыгарэту ў зубы... Так і хочацца адчыніць дзверцы і павыкідаць з салона. I каго з сябе корчаць, як у нас у вёсцы старыя людзі гавораць? 3 Кармянскага раёна я... Аднаго разу было. Выкінуў. За каўнер — і на тратуар. Селі два хлопцы і дзяўчына. Ціскаюць дзяўчыну... Цьфу! Брыдка! Ні грама сумлення. Яны, відаць, таксістаў за людзей не лічаць, ці што... Бо як жа можна так пры чужым чалавеку! I выкінуў! Не вытрымаў. Прыгразілі. Ну-ну, давайце, не такіх бачылі.
Аднаго разу бабульку вёз. Прыехалі да хаты — яна ў прыватным сектары жыве — а ў яе грошай няма. «Быў жа вузельчык, міленькі. Быў». Згубіла, відаць, старая. Добра, бабка, гавару, наступным разам аддасі. «Не, міленькі, пачакай, я ў суседкі пазычу, разлічыцца ж трэба». I суседкі дома не аказалася. Паехаў, не стаў чакаць, пакуль яна той рубель знойдзе. У яе там і рублёў тых...
Гісторый розных хапае. Пра ўсе не раскажаш.
Ну, а ці ёсць выгода працаваць таксістам- прыватнікам? Ёсць. Тое, што некалі грошы на машыну затрачаны,— сёння на заднім плане. А так я іншы раз маю, калі пастараюся і пашанцуе, за адзін дзень і сорак рублёў. Чысценькімі. Дзень да дня — і ўжо, можна сказаць, вярну скора ўсе грошы, што пазычаў. Праз месяц, па маіх падліках. А там і кватэру абставім. Цяжкавата, праўда. А што лёгка даецца? Сядзець на капапе таксама бывае цяжка.
Таксісты-прафесіяналы, праўда, нас раўнуюць: маўляў, усе грошы, што зарабілі, сабе забіраюць. Але ж я працую яшчэ і на заводзе.
I «Жыгулі» мае ўласныя. I патэнт аплачваю. Зайздроснікі людзі. Купляйце машыны, калясіце па горадзе на ўласным транспарце, калі ёсць жаданне. Хто забараняе? Толькі мне здаецца, зайздрасць тут мае іншыя карані. Мы, прыватнікі, абслугоўваем пасажыраў больш культурна, ветліва. Я не ведаю выпадку, каб на нашага брата хто паскардзіўся, на іх жа, прафесіяналаў, сыплюцца нараканні. Канкурэнцыю ім мы саставілі. А?
Паездзіў па горадзе, цяпер вось — водпуск ёсць водпуск — знімаю таблічку, і ў падарожжа. Усіх грошай не заробіш, а паглядзець краіну хочацца. Вельмі. Не былі на Алтаі? Юрка Сасноўскі там жыве, служылі разам у Афгане. Хваліў Алтай. Паглядзім.
3 вас рубель пяцьдзесят. Не, не, памыліўся.
Ну, шчасліва! А я паехаў. Гадзіны дзве яшчэ папрацую сёння.
Маналог трэці, які належыць гарадскому дзеду Сцяпану Уладзіміравічу Барашу:
— Што раблю, што раблю? Дзяцей ганяю. Садзік сцерагу. Яўген звольніўся — характару не хапіла, а я застаўся на пасту. А што? I добра. Толькі вось перакос такі выходзіць: ад дзяцей сцерагу. Аб'явы расклеіў на слупах... Такога, значыць, зместу: «Бацькі, дзеці якіх будуць лазіць цераз паркан сада-ясляў, будуць аштрафаваны». Папалохаць і бацькоў трэба, няхай прыглядаюць за сваімі дзецьмі, а то іх на вуліцу выпусцяць, а самі тэлевізар глядзяць. А яны тут на галаве ходзяць. Дзеці, канешне. Гуляйце на сваіх пляцоўках, хіба для вас там разгону мала? Дык не ж, цягне, анціхрастаў, на тэрыторыю сада, а загадчыца мне, як адказнаму за пара- дак, на від ставіць. Чаго добрага, і звольніць можа. А я спраўна ўсюды рабіў, без заўваг. Не хочацца пад канец у галёш сесці. Неслухі калі ж. Яшчэ і дражняцца: «Дзед, дзед, барадзед». Я ім! I шыбы б'юць, і арэлі ламаюць. Пусціў бы, каб добра гулялі. А яны не прывучаны... А ліфт бачыў? Размалявалі, падрапалі. «Светка плюс Алік — любоў!» Не так дзяцей віню, як дарослых. Дзеці што — гліна, якіх мы вылепім, такімі і будуць. Страшна, што могуць не такімі быць, як нам трэба. Я з садзіка, з аб'екта свайго, часцяком назіраю... Вунь дарогу перабягае дзядзька, вунь... Чырвонае ж святло гарыць, а ён чэша. Малы з каго прыклад бярэ? 3 таго дзядзькі. 3 дарослых. Прастуе і ён, толькі па баках азіраецца — ці няма міліцыянера? Дзеці яго баяцца, а дарослым мора па калена.
Смеццявоз хутка пад'едзе, калі не бачыў, то звярні ўвагу. Паперкі, косці рыбныя будуць валяцца і ў ліфце, і на лесвіцы. Дзецям вёдры ў рукі — выносьце! Яны і натрусяць. А ці падбяруць? Адзін раз Вольга, прыбіральшчыца, захварэла, дык нагі не было дзе паставіць. Канверцік адзін у ліфце тры дні ляжаў. 3 адрасам. Я падняў ды і аднёс, мараль прачытаў. Няўжо, гавару, не бачыце, што ваш канверт? Паднялі б хоць, гэта ж уліка! Яна мяне за дзверы, а пацан смяецца. 3 такім выхаваннем мы... Кхе-кхе... Ладна. Добра.
Мы цяпер пра перабудову ды пра перабудову. Тут і ў мяне меркаванне ёсць. Я так кемлю: перабудоўваць цяжэй, чымся зноў будаваць. Дом, скажам, зрабілі, а яго не прынялі: перабудаваць, так, хлопцы, не пойдзе справа. Не, скажуць будаўнікі, мы лепш новы зробім, чым гэты перабудоўваць. Так? Так. А чалавека як перабудаваць? Як, вот адкажы мне? Таму трэба дзяцей ад калыскі вучыць усяму па-новаму, каб потым не перабудоўваць. Тую ж дарогу пераходзіць. А чаму дзеці стараюцца без чаргі ў магазіне купіць? Таксама бачаць, што дарослыя лезуць, сораму не маючы. Не-е, дзеці ў нас такія, як і мы, дарослыя. Лісток на дрэве жаўцее не адзін — усе разам, дружна.