I да таго мне блізкім і знаёмым
Здалося штосьці ў вобліку падлетка,
Што, дзеі і этай выпадковы сведка,
Я памяццю сваёй у сорак сёмым
У роднай вёсцы апынуўся раптам.
Прымружыў вейкі і на міг убачыў
Дзяўчынку, гэткага ж якраз узросту,
З такой жа марай у вачах дзіцячых:
Замест дашчэнту зношаных анорак,
Ужо ў рамонце быўшых неаднойчы,
Узбуць на ногі цуда-чаравічкі –
Свае, уласныя! I выйсці ў іх
Упершьшю на людзі, - хай глядзяць
I дзівяцца... I нават хай зайздросцяць,
Што ў іх няма такіх... Той успамін
Азваўся болем у мяне ў грудзях,
I я адчуў, што мушу, што павінен
Балючай згадкай падзяліцца з некім.
Вось і бяруся расказаць сюжэт
Пра туфлі-лодачкі, хоць слаба веру,
Што старамодную маю манеру
Апавядаць ты выцерпіш, чытач,
I па радках не пусцішся наўскач.
* * *
У тым далёкім паваенным годзе
Яны сям'ісцы нашай дасталіся
З амерыканскіх рэчаў, што прывезлі
У чатырох мяшках у нашу вёску
I растлумачылі, што гэта нам
Якаясь «юнраўская» дапамога.
Па спіску, складзеным у сельсавеце,
Адзетак і абутак з тых мяшкоў
(Усё ўжо ношанае — больш ці менш)
Размеркавалі самым бедным сем'ям:
Асірацелым за вайну, бяздомным
I мнагадзетным... Што каму прыпала:
Каму сукенка, ці каптан, ці джэмпер,
Каму жылет, ці плашчык, ці пантофлі,
Каму гамашы, ці халат, ці хустка...
Нам, можа быць, з увагі, што ў сям'і
Аж тры дзяўчыны, — лодачкі далі.
Ах, тыя цуда-лодачкі з-за мора!
Такіх ніколі я не бачыў зроду.
Такіх у нашай Слабадзе не мела
Ані адна красуня-прыгажуня,
Такіх не толькі ў радавых «каўхозніц»,
А і ў настаўніц нашых не было.
Фігурныя, але мадэлі строгай,
Без засцежак, без банцікаў, без строчак,
З абцасікамі, выгнутымі пекна,
З люстрана-чорнай натуральнай скуры,
Знутры - усцеленыя гладкай сцелькай,
З падэшаўкамі, слізкімі, як шкло...
Ну, адным словам, лодачкі - на славу,
А як на тым пасляваенным нашым
Суцэльным гумава-кірзовым фоне -
Дык і багацце не абы-якое!
Старэйшай з трох маіх сястрыцаў Ліне
Прыйшліся лодачкі не па назе –
Не ўздзела нават. Бедная студэнтка
Ажно заплакала ад шкадавання,
Ад крыўды на несправядлівы лёс.
Ды тут ужо нічым не дапаможаш:
Памеру іх не павялічыш сілай
I на другія ў краме не заменіш.
Адно і застаецца, што паплакаць.
Затое гэту акалічнасць, помню,
Без засмучэння ўспрыняла Ідзея –
Сярэдняя з дзяўчат у нашай хаце.
Не раз, не два я апынаўся сведкам,
Як, улучыўшы час, калі нікога
З усёй сям'іскі дома не было,
Яна вымала лодачкі са схову
I прымярала на сваю нагу.
Было дванаццаць ёй, калі яна,
Не па гадах цыбаценькі падлетак,
Іх першы раз абула і з вялікім,
Непераможным трапятаннем сэрца
Глядзела-любавалася спярша,
Як ёй пасуюць, як сядзяць яны,
Ці завялікія нашмат, а потым
Прайшлася асцярожна па масніцах
I нават не стрывала - о жанчына! —
На момант закружылася шчасліва
У нейкім вольным танцы, узмахнуўшы,
Як птушка крыллем, тонкімі рукамі.
Не разумеючы, на жаль, таго,
Што адбываецца ў душы дзяўчынкі,
Я пакрывіўся кісла і сказаў:
- Зламі, зламі абцасікі! От будзеш
Ад мамы мець! Кладзі хутчэй на месца.
Яны зусім табе не падыходзяць...
Сястра гарэзліва, бы мне наўперак,
Ізноў крутнулася, з прытупам нават,
Але зняла і, ў куфар кладучы іх,
З вясёлым выклікам дала адказ:
- Нічога! Сёлета яшчэ мне трохі
Велікаватыя, але налета...
Убачыш — будуць самы-самы раз!
- I ты абуеш іх і па гразішчы,
Па нашым бруку ў школу пабяжыш, -
Падкалупнуў я з посмехам сястрыцу.
- Ага, знайшоў дурную! Па гразішчы
Я іх у торбе панясу да школы,
I то — па святах толькі, для канцэрта.
А там... - Аж вочы сплюшчыла яна,
Як уявіла той шчаслівы момант, -
А там абую і па сцэну выйду -
Дэкламаваць і пець, і ўсе пабачаць,
I ўсе пабачаць... лодачкі мае!..