«Арол» між тым зусім арлом не чуўся,
Бо ўся была ў выбоінах дарога,
І так раз-пораз гоцала машына,
Што падкідала і мяне наверсе,
I я мацней сціскаў вяроўку ў пальцах,
Не выпускаючы й партфель бясцэнны,
Каб ад мяне не ўцёк неспадзявана.
Бо выпушчу - і ўсё! Пішы прапала:
Адгэтуль крыку шофер не пачуе,
I не пастукаеш яму ў кабіну,
Каб запыніўся... Аблізнешся толькі –
I без партфеля, значыць, без штаноў,
Як пёс пабіты, прыпаўзеш дамоў.
Таму — аж гучна выдыхнуў нарэшце,
I сэрца зноў вярнулася на месца,
Калі пры ўездзе ў горад «студэбекер»
Зацішыў ход і стаў. Ну, вось цяпер
Магу сказаць, што мне пашанцавала:
Я ў Мінск прыехаў задарма! Ура!
А за «дарожныя», што не растраціў,
Куплю ў кнігарні кнігу, а то й дзве.
У бедны той пасляваенны час,
Галодна-прагны на харчы для духу,
Без кніг дамоў я з Мінска не вяртаўся.
* * *
У сорак сёмым летам стольны Мінск,
Датла спажараны і зруйнаваны,
Яшчэ жахаў пустэчай папялішчаў
I зданямі сляпых муроў разбітых.
Пад Ляхаўкай, дзе Свіслач робіць выгіб,
У той луцэ на поплаве прырэчным,
Дзе да вайны быў слынны іпадром,
У сорак сёмым быў базар-таўкучка, -
Універсальны, пра які казалі,
Што толькі бацьку з маткай там не купіш.
Туды я і прыйшоў - прадаць-купіць.
Прадаўшы лодачкі, купіць штаны.
Народу - процьма, хоць і будні дзень.
Чаго, і праўда, тут не прадаецца -
На тлумным скопішчы людскіх турбот!
Я ў думках паўтарыў наказ-параду,
Што на дарогу мне сказала мама:
«Спярша нрайдзіся, пацікаўся, колькі
За туфлі-лодачкі другія просяць,
Прыгледзься, ці такія, як і нашы,
Ці лепшыя, ці горшыя, а потым -
Вымай, паказвай і кажы цану.
На менш, чым трыста, не згаджайся, сынку.
Ну і пільнуйся ж, каб не ашукалі,
Там, знаеш, колькі ўсякага жулля...»
I вось хаджу. Нібы - як пакупнік
Гляджу і служаю. Цікава - страшна!
Ай, як умеюць свой тавар хваліць!
Якою складнай, вострай мовай сыплюць!
А як таргуюцца! Як не ўступаюць
Ані пяцёркі! Сварацца ажно!
Тэатр, дый годзе! Цэлы б дзень, здаецца,
Глядзеў і слухаў паядынкі-сцэнкі!..
«Генеральская папаха!
Генеральская папаха!
Налятай, каму нядорага!
Ды і ўступім для каторага!»
«Чаравікі! Чаравікі!»
«Колькі?» - «Трыста просім!
Забіраеш?» - «Кошт вялікі!»
«Што ты круціш носам?
Ты бяры й не сумішвайся!
Дома дзякуй скажаш.
Будзеш біць - адно трымайся!
I ў труну ў іх ляжаш!»
«Бурнос па дзяшоўцы!
Бурнос па дзяшоўцы!
Купляй,чалавеча!
Бурнос — заглядзенне!
I сам будзеш цёгаць,
І баба адзене!..»
«Дзядзька, скінь хаця б пяцёрку!»
«Мо табе аддаць дарма?»
«Ён жа, глянь, зусім пацёрты!»
«Ты пацёртая сама!»
«Колькі просіш, мадам?»
«За «бумагу» аддам».
«Хіба разам з табой –
Тады, можа, й куплю!»
«Калі разам са мной –
Палавіну ўступлю!..»
«Што, падабаецца табе
Тальяначка? Бяры!
З ёй і ў асінавай журбе
Не будзеш знаць бяды!»
«Узяў бы, братачка, яе,
Узяў і не гадаў,
Калі б і рукі ты свае
Мне заадно аддаў».
«Ну харасо! Ну харасо!
Сто дваццаць концаных - і фсо!
I то, мадам, сугуба вам!
Бо візу, ві із тых, мадам,
Хто панімае, сто к цаму.
Дык вам - і лыотную цану!..»
Прайшоўшы наўкруга і перасекшы
Базарны пляц упоперак крыж-накрыж,
Спыніўся я і выдыхнуў: «Ну, фсо!
Пара і мне свой торг распачынаць».
I я дастаў з партфеля цуд заморскі -
Карцінкі-лодачкі: мадэлі строгай,
Без засцежак, без банцікаў, без строчак,
З абцасікамі, выгнутымі пекна,
З падэшаўкамі, гладкімі, як шкло...
Ні ў кога тут падобных я не бачыў
I блізка нават! А таму цану
Я адпаведна вартасці назначыў:
Паўтысячы - і ні рубля ніжэй!
Мой «цуд» заўважылі, жанкі, вядома,
I пачалі спыняцца, браць у рукі,
Круціць, глядзець дасведчана і ўважна,
Але, пачуўшы, колькі я прашу -
«Ого! - ускрыквалі. - Ну й заламаў!»
I, таргавацца нават не пачаўшы,
Прэч адыходзілі або казалі:
«За трыста - хочаш, дык давай вазьму».
I я, напэўна, з пачуцця пратэсту
Супроць такой насмешкі і абразы,
Успыхваў раптам, траціў сарамлівасць
І ўсё смялей ім сыпаў у адказ:
«Вы паглядзіце толькі! Гэта ж цуд!
Такіх не знойдзеце ва ўсёй краіне!
Абуеш - і саперніцы капут!
Як тому гаду Гітлеру ў Берліне!»