Ну так, дагэтуль я сваіх равесніц
Цаніў адно па тварыках, - глядзеў
На вочкі - каб свяціліся, як зоркі,
На шчочкі - каб успыхвалі ружова,
На носік - каб не вытыркаўся лішне,
На зубкі, каб - як белыя каралькі,
А перш за ўсё, бадай, на іх усмешкі...
Але на ногі?! Не! I не таму,
Што не было на што глядзець, што ў кожнай
Яны былі да сінізны худыя,
Парэпаныя ад вады і ветру,
Абшэрпаныя, сколатыя ржоннем,
Сухім бадыллем і калючым хмызам,
Скусаныя сляннямі... А таму,
Што не прыйшла яшчэ мая пара
Глядзець на ногі... Ну і вось, нарэшце,
Яна прыйшла. Упершыню ў жыцці
Я ўбачыў прыгажосць не зрокам воч,
А зрокам сэрца, што, па маладосці,
Яшчэ зусім сляпенькае было
I не паспела хоць бы раз затахкаць
Тым неўтаймоўным тахканнем, якое
Спыняецца адно ад замірання, -
Вось як цяпер, у гэтую хвіліну,
У гэты міг... О, што ж гэта яна?
Нібы на сцэне, на якім аглядзе,
Яна стаяла момант перад намі -
Перада мной і маці, хоць глядзела
Адно на маці, на мяне ні разу
Не павяла і вокам, - быццам я
Тут ні пры чым быў, выпадковы сведка,
Ці ўвогуле тут не было мяне.
«Ну бачыш? Бачыш?» - аж крычала ўся
Яе шчаслівая наскрозь істота.
I раптам... Каб упэўніцца самой,
Як адмыслова лодачкі глядзяцца,
Яна крыху схілілася наперад
I падцягнула - хай не замінае
Шырокім клёшам - шэрую спаднічку
Угору, - не нашмат вышэй каленак,
А ўсё ж вышэй... I мне перахапіла
Дыханне... Ад неснадзяванкі я
Дадолу вочы апусціў, няйначай
Рашыў зірнуць на шкрэбалы свае,
У латках спрэс, папрышываных дратвай...
Жанчына ўсё заўважыла, напэўна,
I зразумела ўсё - дый хіба цяжка
Было заўважыць ёй і зразумець,
Што робіцца з няшчасным небаракам,
Якое хмелле на яго найшло?
- Здымай! - сказала, як прысуд, жанчына,
Так, нібы ўсё ўжо вырашана ёю,
I ўсё ўжо зразумела: будзем браць.
Чуць павярнуўшыся ка мне, спытала:
- Ну што? Ты хочаш, каб яна ў тэатр
У гэтых лодачках хадзіла, га?
I я, наіўны, смешны, як хлапчук,
Кіўнуў на згоду і сказаў: - Хачу...
Як быццам з гэтай казачнай «прынцэсай»
Пад ручку буду я ў тэатр хадзіць...
Жанчына не стрымалася, відаць,
I спасміхнулася сабе паблажна
З дзіцячай прастадушнасці маёй.
I, не марудзячы, палезла ў сумку.
«Па грошы... Ну вядома!.. Будзе браць.
А колькі? Колькі?» - роспачна ў грудзях
Закалацілася імгненна сэрца.
«А колькі дасць?.. Яно сабе!.. Абы...
Абы ўзяла! Абы вось ёй... вось ёй!..»
Я палымнею ўвесь і адчуваю,
Што калі зараз мне жанчына скажа
Аддаць дарма іх - і дарма аддам!
Таму гляджу, няшчасны, не туды,
Куды павінен - не на тыя пальцы,
Што дастаюць чырвонцы, а на тыя,
Што далікатна лодачкі здымаюць
I ўжо трымаюць іх, нібы свае,
I ўжо назад мне іх не аддаюць...
- Дык вось, - пачуў я голас, як прысуд,
Якім страшэнна буду пакараны,
Які мае шчаслівыя пакуты
Імгненна ператворыць у нішто, -
Канешне ж, гэтулькі яны не варты
I гэтулькі табе ніхто не дасць,
Хоць цэлы дзень тут стой. А я - даю.
Тры сотні роўна. Чуеш? А чаму?
Адно таму, што ты сумленны хлопец.
Ты зразумеў? - зірнула ў вочы мне.
I я ізноў наіўна, па-дзіцячы,
Ёй у адказ ківаю: - Зразумеў!..
- Трымай! Яшчэ раз пералічым разам!..
I ў рукі мне, купюра за купюрай,
Адлічаная сума перайшла...
Я не паклаў іх зразу ж у кішэнь,
Я іх трымаў у пальцах і, напэўна,
Меў выгляд, быццам усумніўся раптам
I зараз закрычу, што перадумаў,
I гэтых грошай не вазьму... Але –
Раззяпілася на ўсю зяпу сумка
I праглынула лодачкі мае, -
Карцінкі-лодачкі, заморскі цуд,
Без засцежак, без банцікаў, без строчак,
З люстрана-чорнай натуральнай скуры,
З абцасікамі, выгнутымі пекна,
З падэшаўкамі, слізкімі, як шкло...
- Бывай здароў! - сказала мне жанчына,
Нібы даўно знаёмаму — звычайна
I як зусім даросламу - сур'ёзна.
Да пабачэння! - хораша і шчыра
Сказала ўслед шчаслівая «прынцэса»
I паглядзела ў твар мне - першы раз
За ўвесь наш торг без торгу... У адказ:
Да пабачэння! - я кіўнуў чупрынай
І паўтарыў мацней: - Да пабачэння!..
I аж пакуль яны ў гурме людзей
З вачэй не зніклі, я стаяў на месцы
І сам сабе шаптаў: «Да пабачэння!..
Да пабачэння!..»
Вось і ўсё, бадай.
Праз паўгадзіны, там жа, на базары,
Купіў за выручку сабе штаны
I там жа ў нейкага дзядка сівога
Даволі танна - «Кннгу песен» Гейнэ,
Цудоўны, рэдкі антыкварыят!..