У кузаў, мужыкі! Хутчэй! Хутчэй!
Там немец прэ, а вы тут... Праз хвіліну
Ён прапыліў сялом і знік з вачэй.
Павёз слабодцаў бараніць краіну
II.
I пачала лічыць дзянёчкі Волька.
Два тыдні чуткі блізілі бяду,
На трэці - сташнае, чужое войска
Прайшло, грукочучы, праз Слабаду.
Ну а праз месяц - не праз два, як брава
На ростані ёй абяцаў, - прыйшоў
Мірон дадому... З ранаю крывавай
I з чорным-чорнай ад пакут душой.
Уцёк з палону... Вырашыў дабрацца
Да Магілёва, дзе спыніўся фронт,
I далучыцца да сваіх... Застацца
Сам-насам з ганьбаю не мог Мірон.
«Не, гэта ўсё - якаясь недарэчнасць.
Памылка нейкая. Не можа быць,
Каб фашыстоўская зараза-нечысць
Магла суздром зламаць нас і разбіць!
На ўсход! На ўсход! Там зноў у строй я стану!
Я там душой. Там думкі ўсе мае.
А па дарозе - да бацькоў загляну,
Хоць на паўдня-дзянёк... I да яе...
I да яе? А як яна спытае:
«Ну што? Берлін у Гітлера ўзялі?
Дык з перамогай!..» О, мая святая!
Мая адзіная на ўсёй зямлі!
Не папракай і не судзі так строга.
Асечка выйшла прыкрая, на жаль.
I ўсё ж за намі будзе перамога!
I ў той Берлін увойдзе наша сталь!..»
Пабачыўшы, як крывяніцца рана,
Загаласіла маці: «Сынку мой,
З такой рукой пра хронт і думаць рана,
Тут хоць бы даць ёй радачкі якой.
Каб хоць бы загаілася ... бо надта
Нядобра скура пачарнела ўкруг ...»
Сын зразумеў: пярэчыць тут не варта.
I моцна ўпаў яго ваяцкі дух.
«Так, тыдні два, напэўна, давядзецца
Мне пасядзець... Пакуль не зажыве.
Затым - ізноў туды, куды ірвецца
Душа... Куды мяне мой боль заве. «
У той жа дзень Мірон сустрэўся з Волькай.
Спярша ў ягонай хаце, пры людзях,
А вечарам - пад іх любімай вольхай.
Там, дзе крынічка булькае ў кустах.
М і р о н
Даруй, зараначка, што так ганебна
Я заявіўся... я ўжо доўгі час -
Нібы ў кашмарным сне... Яшчэ патрэбна
Мне разабрацца, што наўрэла нас.
Як гэта сталася? Пралік? Ці здрада?
Як мы маглі панесці гэткі ўрон?!
В о л ь к а
Мірон! За што «даруй»? Я вельмі рада,
Што ты жывы. Што ты са мной... Мірон!
За гэты месяц я... Я так чакала,
Каб ты хутчэй вярнуўся ў Слабаду!..
М і р о н
Прабач - хачу, каб ты ўсю праўду знала:
Я не з вайны - я на вайну іду.
Не зразумела? Дык паслухай. Толькі -
Пра што скажу - ні слова анідзе.
Не па ахвоце, а з-за гэтай болькі
Я мушу затрымацца ў Слабадзе.
Пакуль не зацягнулася - пабуду,
А зажыве - пайду на ўсход, на фронт.
Калі нам трэба біць і гнаць прыблудаў -
Я не магу ў нары сядзець, як крот.
В о л ь ка
Мірон! Цябе ў дарозе немцы схопяць!
I могуць... могуць... Не ідзі, Мірон!
Ты ўжо ахвяру даў вайне. I хопіць!
Ізноў у пекла лезці? Бог баронь!
М і р о н
А як іначай быць? А што другое
Ты прапануеш? Ну кажы, кажы!
Усё другое - дрэннае-благое,
Бо можа звесці на той бок мяжы.
Той ракавой мяжы, якую нельга
Пераступаць таму, каму ў душу
I дзень і ноч глядзіць Радзімы неба.
А мне - глядзіць яно... Я не хлушу.
В о л ь к а
Я ведаю... I моцна ганаруся,
Што ты такі, Мірон. Але мяне
Даймае страх. Так за цябе баюся,
Што неяк раз ажно крычала ў сне.
М і р о н
Такое страшнае прысніла штосьці?
В о л ь к а
Лепш не пытай, бо закрычу ізноў.
М і р о н
Тады забудзь аб ім. А то й да млосці
Дайсці нядоўга ад кашмарных сноў.
А як, скажы, твой брат Якуб? Ці праўда,
Што адпусцілі, што віны няма?
В о л ь к а
А ты зайдзі яго нраведай заўтра.
Пабачыш, што зрабіла з ім турма.
Як мошчы стаў... Ён помніць, што між вамі
Было сяброўства ў школьныя гады...
М і р о н
Было... Калі яго арыштавалі -
Я быў страшэнна ўражаны тады.
Не мог паверыць, каб такі рамантык,
Найбольшы летуценнік сярод нас,
Паэт душой, - перарадзіўся раптам
I стаўся ворагам працоўных мас.
За што ж усё-такі яго забралі?
Што прад;явілі брату? Не сказаў?